Regionalni razvoj

1. Regionalni razvoj

2. Uvod • Sve je češći slučaj da se zemlje suočavaju sa problemima nerazvijenih teritorija, sa jedne strane, i sa problemima preterane koncentracije stanovništva i privrednih aktivnosti u nekim delovima, sa druge strane. • Ove krajnosti predstavljaju probleme za razvijenost zemlje kao celine. • Ujednačavanje nivoa razvijenosti regiona je preduslov za brz i dugoročan razvoj celokupne privrede jedne zemlje, kao i svih regiona u njoj uzetih pojedinačno.

3. Pojam regiona • Region – veći teritorijalni segment jedne zemlje. • Odlikuje se geografskom zaokruženošću, ekonomskom homogenošću, teritorijalnom podelom rada i proizvodnim operacijama. • Kriterijumi ekonomske razvijenosti: • DP (rezultat ukupne privredne aktivnosti jedne zemlje) • DP po stanovniku

4. Regioni u našoj zemlji Pre stvaranja SFRJ: • Sve teritorije koje su ušle u sastav SFRJ nalazile su se u 4 različita ekonomska prostora: srpskom, crnogorskom, austrougarskom i turskom • Odlike: niski opšti nivo privredne razvijenosti Posle stvaranja SFRJ: • Privreda zemlje je od agrarne i nerazvijene postaje industrijska i razvijenija zemlja. • Privreda na teritoriji Srbije je doživela značajne promene, ali je istovremeno po pokazateljima zaostajala za prosekom SFRJ. • Pored toga, rast stanovništva je u Srbiji bio iznad proseka, pa je razlika u DP per capita bila još veća. • Glavni razlog zaostajanja privrede Srbije za celinom SFRJ: slabe investicije

5. Regionalni razvoj pre II sv. rata • Nije se vodilo računa u regionalnom razvoju • Formiranje KSHS • Privreda nerazvijena • Velika teritorijalna podeljenost na banovine (’20-tih XIX veka) • Razlike u razvijenosti teritorijalnih delova i narodnosti • Teriotijalna podela nije bila u skladu sa statistikom, te su podaci ograničeni • Nepostojanje politike regiona • Manje razvijeni delovi zemlje imaju brz rast stanovništva

6. Regionalni razvoj posle II sv. rata • Formiranje SFRJ • Nova politička i teriorijalna podela zemlje • Novo društveno – ekonomsko okruženje: socijalizam • Nasleđene teritorijalne razlike • Početak osvrta na značaj regionalnog razvoja: • I ideja regionalizacije: susedne opštine • II ideja regionalizacije: republike i pokrajne • Usvojeno: regioni su republike i pokrajne • To su bile federalne jedinice koje su imale svoje izvršne i zakonodavne organe, različit sastav stanovništva, različito istorijsko nasleđe i dr. • Dolazi do regionalnih razlika umesto saradnje, zbog nedostatka adekvatne regionalne politike i zbog spontane koncentracije privrednih aktivnosti i stanovništva u razvijenim i većim gradskim područjima. • Nema međuregionalne podele rada.

7. Kako se zemlja razvijala, tako su jačali stavovi samodovoljnosti pojednih regiona i njihovo zatvaranje. • Javlja se težnja za osamostaljenjem republika. • Sledi period ‘90-tih i raspad SFRJ i formiranje SRJ • Sastav SRJ: dve različite republike po teritoriji i stanovništvu • Nema jasne regionalne politike i produbljuju se razlike između samih republika • Prostor SRJ – 4 regiona: Centralna Srbija, Vojvodina, Kosovo i Metohija i Crna Gora

8. Regionalizacija danas • Srbija je visko centralizovana • Neregionalizovana zemlja • Nedovoljna povezanost sa okruženjem • Visoka centralizacija – onemogućuje i guši sve razvojne inicijative sa regionalnog i lokalnog nivoa i doprinosi stalnom produbljavanju regionalne neravnomernosti • Nakon tranzicionih godina država se konačno okreće sistemskom rešavanju regionalnih razlika, problemima i planiranju institucionalnog razvoja Srbije.

9. Aktuelni problemi regionalnog razvoja Srbije • Ogromene regionalne razlike • Disperzija u razvijenosti grad – selo • Nerazvijen veliki broj opština • Strukturne neusklađenosti • Institucionalni problemi • Nepovoljna geografska kretanja • Materijalna ograničenja Odnos nerazvijene: razvijene opštine

10. Zakon o regionalnom razvoju od 15.07.2009. • Srbiju čini 7 regiona, 29 okruga i preko 120 opština

11. Regioniu Srbiji

12. Okruzi u Srbiji

14. Najčešće korišćena regionalizacija je ona koju prati zvanična statistika:

15. Dodatak: • Republika Srbija je uređena Zakonom o teritorijalnoj organizaciji, usvojenim u Narodnoj Skupštini29. decembra2007. godine. Prema Zakonu, teritorijalnu organizaciju Republike Srbije kao teritorijalne jedinice čine: opštine (njih 150), gradovi (23) i Grad Beograd (tj. 174 jedinice lokalne samouprave) i autonomne pokrajine — kao oblici teritorijalne autonomije. • Teritoriju lokalnih samouprava čine naseljena mesta, odnosno područja katastarskih opština koja ulaze u sastav ovih jedinica lokalne samouprave. Granice jedinica lokalne samouprave utvrđene su granicama odgovarajućih katastarskih opština sa njene teritorije. • Naseljeno mesto je deo teritorije jedinice lokalne samouprave, koji ima izgrađene objekte za stanovanje i privređivanje, osnovnu komunalnu infrastrukturu i druge objekte za zadovoljavanje potreba stanovnika koji su tu stalno nastanjeni. Naseljeno mesto može biti u sastavu samo jedne jedinice lokalne samouprave. • Opština je osnovna teritorijalna jedinica u kojoj se ostvaruje lokalna samouprava, koja je sposobna da preko svojih organa samostalno vrši sva prava i dužnosti iz svoje nadležnosti i koja ima najmanje 10.000 stanovnika. • Grad je teritorijalna jedinica utvrđena ovim zakonom, koja predstavlja ekonomski, administrativni, geografski i kulturni centar šireg područja i ima više od 100.000 stanovnika, a izuzetno i manje. Teritorija grada može biti podeljena na gradske opštine. Podela grada na gradske opštine utvrđuje se statutom grada, u skladu sa zakonom. • Region Beograda (Grad Beograd) ima status posebne teritorijalne jedinice u Srbiji, koja ima svoju upravu: Skupštinu Grada Beograda, gradonačelnika Grada Beograda, Gradsko veće Grada Beograda i Gradsku upravu Grada Beograda. Teritorija Grada Beograda je podeljena na 17 gradskih opština, koje imaju svoje lokalne organe vlasti. Podela Grada Beograda na gradske opštine utvrđuje se Statutom Grada Beograda. • Nakon prelaska Kosova i Metohije pod privremenu upravu UNMIK1999, u ovoj pokrajini je usvojena drugačija teritorijalna organizacija. Okruzi kakve poznaje Republika Srbija (opisani u ovom članku) funkcionišu (u obimu već prema okolnostima) jedino u sredinama koje većinski nastanjuju Srbi.