Zagrozenia w Internecie i bezpieczenstwo w sieci

1. Zagrozenia w Internecie i bezpieczenstwo w sieci Przygotowal: Tomasz Marzec

2. ZAGROZENIA W INTERNECIE Dzis komputer i Internet to dla nas codziennosc. Ciezko byloby wyobrazic sobie nasze zycie w tych czasach bez nich. Steruja wieloma procesami, kt�re dzieja sie wok�l nas. My nimi sterujemy. Sluza do rozrywki, poszukiwania informacji, utrzymywania kontakt�w ze swiatem, poznawania nowych ludzi na calym swiecie. Dzieki nim mozemy rozszerzac swoje horyzonty, robic zakupy i sprzedawac przedmioty czy uslugi bez wychodzenia z domu, ogladac filmy, sluchac muzyki, a takze pracowac i zarabiac pieniadze. Ale wsr�d tych wszystkich dobrodziejstw czyha na nas mn�stwo zagrozen. Jakie sa to zagrozenia oraz jak mozemy chronic przed nimi siebie i swoich najblizszych?

3. Wirusy�.. Czym jest wirus? Wirus jest programem komputerowym o niewielkich rozmiarach, zdolnym do rozmnazania sie poprzez doczepianie swojego kodu do innych plik�w, posiadajacy celowe procedury destrukcyjne, takie jak: - niszczenie lub zmiana zapisanych na dyskach informacji - generowanie dziwnych komunikat�w, melodii... - zakl�canie wyswietlania informacji na ekranie - pr�by fizycznego uszkodzenia sprzetu.

4. Rodzaje wirus�w (1)... Wirusy plikowe � modyfikuja dzialanie plik�w wykonywalnych (com, exe, sys...). Integruja sie z plikiem pozostawiajac nienaruszona wieksza czesc jego kodu, a wykonywanie programu odwraca sie w ten spos�b, ze kod wirusa wykonywany jest jako pierwszy, potem dopiero nastepuje uruchomienie programu, kt�ry najczesciej juz nie dziala, ze wzgledu na uszkodzenie aplikacji. Wirusy te sa najczesciej spotykane, poniewaz bardzo szybko sie rozprzestrzeniaja, oraz ze wzgledu na latwosc pisania kodu.

5. Rodzaje wirus�w (2)... Wirus dyskowy � podmienia zawartosc gl�wnego sektora ladowania, przenosi sie przez fizyczna wymiane kazdego nosnika pamieci. Dysk systemowy moze zostac tylko wtedy zainfekowany, gdy uzytkownik uruchomi system z zainfekowanego nosnika. Wirusy towarzyszace � wirusy tego typu wyszukuja i zarazaja pliki *.exe, a nastepnie umieszczaja plik o tej samej nazwie z rozszerzeniem *.com i umieszczaja w nim sw�j wlasny kod wykonywalny, przy czym system operacyjny najpierw wykonuje plik z rozszerzeniem *.com. Wirus hybrydowy � jest polaczeniem r�znych rodzaj�w wirus�w, laczacym w sobie ich metody dzialania. Wirusy te szybko sie rozprzestrzeniaja i nie sa najlatwiejsze do wykrycia.

6. Rodzaje wirus�w (3)... Wirus rezydentny � wirus ten instaluje sie w r�znych miejscach pamieci komputera, przejmujac co najmniej jedno przerwanie, np. 24 h, czy tez 21 h (DOS). Do infekcji dochodzi w wyniku spelnienia scisle okreslonych warunk�w, kt�rym moze byc na przyklad uruchomienie programu. Wirus nierezydentny � uruchamia sie, gdy uruchamiany jest zarazony program, nie pozostawiajac po sobie slad�w w pamieci komputera. Wirus mieszany � po zainfekowaniu systemu poczatkowo dziala jak wirus nierezydentny, lecz po uzyskaniu pelnej kontroli pozostawia w pamieci rezydentny fragment swojego kodu.

7. Rodzaje wirus�w (4)... MakroWirusy � wirusy tego typu nie zarazaja program�w uruchamialnych, lecz pliki zawierajace definicje makr. Do replikowania sie makrowirusy jezyki makr zawarte w zarazonym srodowisku. Uruchamiaja sie tak jak zwykle makro, a wiec w srodowisku innego programu. Wirusy polimorficzne � dosyc trudne do wykrycia ze wzgledu na zdolnosc zmiany kodu swojego dekryptora. Sklada sie z dw�ch czesci � polimorficznego loadera (dekryptora) oraz czesci zaszyfrowanej, stanowiacej gl�wny kod wirusa (kod przybiera inna forme po kazdej kolejnej infekcji).

8. Rodzaje wirus�w (5)... Wirus metamorficzny � Caly kod wirusa jest modyfikowany, zmienia sie rozmieszczenie blok�w instrukcji, r�zne ciagi instrukcji o tym samym dzialaniu. Bardzo ciezkie do wykrycia, aby je wykryc, oprogramowanie antywirusowe musi tworzyc specjalne emulatory. Kazda kolejna kopia wirusa jest nowym wirusem, kt�ry jest w stanie stworzyc kolejnego nowego wirusa. Wirus sprzegajacy � nie modyfikuje zadnego pliku na dysku, lecz pomimo to jest bardzo zywotny i bardzo szybko rozprzestrzenia sie. Dziala poprzez dolaczenie do pierwszego wskaznika JAP'a zainfekowanego pliku wykonywanego do pojedynczego JAP'a zawierajacego sw�j wlasny kod.

9. Rodzaje zlosliwego oprogramowania (1)... Bomba logiczna � zlosliwy kod umieszczony w programie, kt�ry uaktywnia sie tylko wtedy, gdy spelnione zostana scisle okreslone warunki, np. liczba uruchomien danego programu, okreslona data, usuniete dane. Robak � w odr�znieniu od wirus�w nie atakuje zadnych plik�w, rzadko wywoluje niepozadane skutki uboczne, z wyjatkiem uszczuplania wolnego miejsca na dysku. Tworzy w niekontrolowany spos�b wlasne duplikaty w zasobach sieci komputerowej. Kr�lik � program, kt�ry na skutek blyskawicznego i niekontrolowanego powielania sie, zapelnia system.

10. Rodzaje zlosliwego oprogramowania (2)... Kon trojanski � moze udawac dowolny program, pozyteczne narzedzie lub uaktualnienie do niego, kt�ry zawiera kod realizujacy inne funkcje niz te, o kt�rych mowa jest w zalaczonej dokumentacji. Po kilku godzinach pracy program dokona spustoszen na naszym dysku, zawiesi prace systemu... Innym rodzajem trojana jest BACKDOORS, kt�ry sluzy hakerom jako narzedzie do zdalnej administracji.

11. Luki i dziury w systemie operacyjnym�� Exploity -programy wykorzystujace wszelkie luki i bledy w systemach operacyjnych i oprogramowaniu. Dzielimy je na pozwalajace uzyskac prawa uzytkownika i administratora, umozliwiajace atak przez podszywanie sie pod adres IP, powodujace atak na odmowe uslugi. Rootkity � ukrywajace niebezpieczne pliki i procesy, narzedzie pomocnicze do wlaman do system�w informatycznych, umozliwiajace przejecie kontroli nad systemem. Moze dostac sie do komputera np. wraz z aplikacja bedaca w rzeczywistosci trojanem oraz ukrywac tego trojana przed programem antywirusowym badz uzytkownikiem. Rootkity dzialaja w dw�ch trybach � usermode � tryb uzytkownika oraz kernel�mode � tryb systemu operacyjnego. Rootkit infekuje jadro systemu � przyczepia do niego sw�j kod. Moze sie to odbywac w r�zny spos�b, na przyklad poprzez modyfikacje sterownika jakiegos urzadzenia, uruchomienie dodatkowej uslugi w systemie lub zmiane biblioteki DLL.

12. Co to sa programy wywiadowcze? Jak je rozpoznac? Programy wywiadowcze (spyware � ang.) - jest to oprogramowanie wykonujace okreslone dzialania, np. wyswietlanie reklam, zbieranie informacji osobistych, zmiana konfiguracji komputera. Programy takie moga zmieniac strone gl�wna przegladarki internetowej, lub dodawac nowe, niechciane przez nas skladniki przegladarki. Czesto programy takie instaluja sie do naszego komputera podczas instalacji innych program�w, np. do udostepniania muzyki czy film�w, a w licencji jest o tym mala wzmianka. Oznakami �obecnosci� takiego programu na naszym komputerze moga byc wyskakujace okienka reklamowe, pojawiajace sie nawet wtedy, gdy nie przegladamy witryn internetowych, zostaly zmienione domyslne ustawienia przegladarki internetowej i nie mozna przywr�cic wczesniejszej konfiguracji badz do naszej przegladarki zainstalowaly sie nie pobierane przez nas dodatkowe skladniki. Komputer moze r�wniez wolniej dzialac i czesciej Moze dochodzic do bled�w i awarii.

13. Czym sa ataki DoS i DDoS? Ataki tego typu wykorzystywane sa do blokowania lacza ofiary. Ataki typu DdoS r�znia sie od atak�w typu DoS tym, ze zamiast jednego komputera wysylajacego setki zapytan do komputera ofiary, wysyla je wiele komputer�w, nad kt�rymi napastnik wczesniej przejal kontrole. Ataki typu DDoS sluza najczesciej do np. blokowania serwer�w stron serwis�w aukcyjnych, firm.

14. Co to jest Phirsing i Pharming? Phirsing jest to podszywanie sie pod strony bank�w lub innych instytucji. Uzytkownik dostaje emailem informacje z prosba o zalogowanie sie na danej stronie i sprawdzenie, np. stanu konta, przy czym w tymze emailu podany jest link na strone spreparowana. Gdy logujemy sie na niej, oszust otrzymuje nasze hasla i dostaje mozliwosc dostepu do naszego prawdziwego konta. Pharming - jest to metoda pozyskiwania hasel dostepu do kont internetowych poprzez atak na serwery DNS, dzieki czemu oszust bedzie m�gl przekierowac internaute na swoja strone nawet, jesli bedzie poprawnie wpisany adres, czy strona zostanie wybrana z zakladek. Nalezy zawsze sprawdzac, czy na stronach bankowych, Z kt�rych korzystamy, pojawia sie symbol bezpiecznego polaczenia czy tez "https://" przed internetowym adresem banku.

15. Co to sa pliki cookie? Sa to pliki z kr�tkim opisem przesylane przez serwer Web i zapisywane przez przegladarke na dysku lokalnym naszego komputera. Moga zawierac rozmaite rodzaje informacji o uzytkowniku danej strony www i historii jego lacznosci z dana strona (serwerem). Wykorzystywane sa do automatycznego rozpoznawania danego uzytkownika przez serwer, stosowane sa w przypadku licznik�w, sond, sklep�w internetowych (obslugi �koszyk�w�), reklam, monitorowania aktywnosci i zainteresowan odwiedzajacych.

16. Co to jest cyberterroryzm? Cyberterroryzm � jest to okreslenie pewnego rodzaju przestepstw dokonywanych w wirtualnym swiecie, majacych odniesienie w swiecie realnym, w zyciu naszym i innych ludzi. Cyberprzestepstwa moga polegac na przyklad na wykorzystywaniu sieci internetowej do kontaktowania sie poszczeg�lnych kom�rek terrorystycznych w celu zaplanowania atak�w. Typowe cele atak�w to, dajmy na to systemy kontroli lot�w, infrastruktura bankowa, elektrownie, czy systemy dostarczania wody.

17. Co to jest spam? Spam jest listem elektronicznym, w kt�ry sa tresci z reguly nam niepotrzebne (np. reklama). Spam sam w sobie nie stanowi niebezpieczenstwa dla naszych komputer�w, ale zapycha skrzynki mailowe, zabiera miejsce i nasz czas, kt�ry poswiecamy na usuwanie go.

18. Co to sa okna Pop-up? Sa to okna wyskakujace po zaladowaniu strony badz w trakcie jej otwierania, o tresci reklamowej.

19. Kim jest Haker/Cracker? Haker � jest to osoba o bardzo duzych umiejetnosciach informatycznych badz elektronicznych, kt�ra identyfikuje sie ze spolecznoscia hakerska. Uwazanie kogos za hakera jest wsr�d haker�w i os�b identyfikujacych sie z subkultura hakerska wyrazem wielkiego szacunku i jedynie inny haker moze nadac to miano osobie wczesniej za hakera nie uznawanej. Hakerzy odznaczaja sie bardzo dobra orientacja w internecie, znajomoscia wielu jezyk�w programowania, a takze swietna znajomoscia system�w operacyjnych. Media slowo �haker� powszechnie uzywaja wobec os�b lamiacych zabezpieczenia system�w komputerowych, co w slownictwie informatycznym okresla sie mianem �crackingu�, a osoby lamiace te zabezpieczenia - �crackerami�. Etykieta hakerska sprzeciwia sie cyberprzestepczosci. Lamanie zabezpieczen wymaga czesto bardzo duzych umiejetnosci technicznych, mozna wiec powiedziec, ze czesc cracker�w stanowia hakerzy. Slowo �haker� pochodzi z jezyka angielskiego (�hack� - poprawka, drobna modyfikacja).

20. Kim jest Haker/Cracker? Haker/Cracker � jest to osoba, kt�ra wykorzystuje luki, slabe punkty badz lamie zabezpieczenia oprogramowania, komputerowego badz sieci, aby dostac sie do zasob�w danego komputera lub przejac kontrole nad systemem. Cele sa r�zne, dla niekt�rych jest to chec zysku mozliwego do wykorzystania przy pomocy wykradzionych danych, dla innych wazne jest uzyskanie rozglosu i wywolanie zamieszania. Czesc haker�w/cracker�w twierdzi, ze wlamujac sie, przyczyniaja sie do zwiekszenia dbalosci administrator�w o zabezpieczenia, starajac sie odkryc potencjalne zagrozenia, zanim zostana one wykryte przez potencjalnych wlamywaczy, a takze przyczyniaja sie do szybszego wydawania �latek� przez producent�w oprogramowania.

21. Etyka�. Haker�w/Cracker�w, ze wzgledu na stosowana etyke, wyr�znia sie na: Black hat � dzialajacych na granicy, badz poza granicami prawa, Znalezionych bled�w/luk w oprogramowaniu nie publikuja, badz wykorzystuja w nielegalny spos�b. White hat � osoby dzialajace legalnie badz starajace sie nie wyrzadzac szk�d. Wykryte prze siebie bledy/dziury podaja w formie latwej do zalatania dla autor�w oprogramowania, lecz trudnej do wykorzystania w celu zaszkodzenia komus. Grey hat � Hakerzy/Crackerzy, kt�rzy przyjmuja metody dzialania obu wymienionych wyzej grup.

22. Podstawowe sposoby ochrony naszego komputera przed infekcja: - Najlepiej nie otwierac e-maili pochodzacych z nieznanych zr�del niekt�re wirusy moga sie uaktywniac w momencie otwarcia wiadomosci oraz nie otwierac zalacznik�w do e-maili pochodzacych z niepewnych zr�del - Nie instalowac oprogramowania pochodzacego z niepewnego zr�dla oraz takiego, kt�re chce sie zainstalowac, gdy wejdziemy na jakas strone www. - Nie wchodzic na podejrzane strony www � niekt�re wirusy moga wykorzystywac bledy w przegladarkach i w ten spos�b zainfekowac system. Nalezy tez uwazac na strony, na kt�rych nagle nastepuje przekierowanie. - Warto zainstalowac oprogramowanie antywirusowe � nie trzeba inwestowac w to od razu duzej kwoty pieniedzy � mozna sciagnac z internetu legalne wersje z licencja np. na p�l roku, ze stron znanych producent�w badz zakupic gazete komputerowa z takim programem.

23. Podstawowe sposoby ochrony naszego komputera przed infekcja: - Warto co jakis czas skanowac nasz komputer, dyski twarde, pliki i foldery oprogramowaniem antywirusowym, aby miec pewnosc, ze nasz Pecet i zawarte na nim nasze dane i dokumenty sa bezpieczne - Nie zapomnijmy o regularnym instalowaniu aktualizacji program�w Antywirusowych oraz �latek� do uzywanych przez nas program�w. - Jak podaje PC Format 9/2008 srednio co 4 minuty od polaczenia z Internetem nieaktualizowanego komputera z WINDOWS, uplywa do pierwszej infekcji � Zbadali inzynierowie z INTRNET STORM CENTRE. To skutek stosowania przez haker�w zautomatyzowanych program�w, kt�re szukaja w sieci niezabezpieczonych komputer�w.

24. Bezpieczenstwo naszych danych w sieci Hasla � jest to najprostsze, podstawowe zabezpieczenie. Haslo nie powinno byc zbyt kr�tkie i proste � co najmniej osiem znak�w � najlepiej, aby skladalo sie z liter duzych i malych oraz liczb. Kiedy odchodzimy na jakis czas od komputera, kt�ry stoi w miejscu dostepnym dla innych os�b, warto pomyslec o ochronie komputera haslem po wlaczeniu sie wygaszacza. Wazne pliki r�wniez warto zabezpieczyc haslem. Hasla np. do poczty i tego rodzaju serwis�w uzytkowych warto co jakis czas zmieniac.

25. Serwisy spolecznosciowe Surfujac po Internecie, nie jestesmy anonimowi. Brak dbalosci ludzi o wlasna prywatnosc jest niepokojacym zjawiskiem. Pamietajmy, ze zamieszczajac wlasne zdjecia w naszym domu, czy przy naszym samochodzie, tak naprawde sprzedajemy informacje o naszym stanie majatkowym. Bogaci ludzie tego nie robia. Dlaczego? Dla swojego bezpieczenstwa. Trzeba uwazac, aby zamieszczane przez nas zdjecia czy nagrania z mocniej nakrapianych imprez nie wedrowaly po Internecie, poniewaz moze to w przyszlosci zawazyc np. na naszej karierze. Serwisy spolecznosciowe stanowia ogromne bazy danych, a przede wszystkim to od nas zalezy jakie dane udostepnimy innym (aby nasz numer gg, numer telefonu czy adres nie dostal sie w niepowolane rece).

26. Bezpieczenstwo dziecka w sieci Dzieci spedzaja przed komputerem mn�stwo czasu, przede wszystkim korzystajac z r�znego rodzaju narzedzi sluzacych do komunikacji. Internet to miejsce, w kt�rym KAZDYmoze byc tym, kim CHCE. Niejednokrotnie rodzice zamieszczaja zdjecia swoich pociech na portalach spolecznosciowych, a kt�re dziecko nie chcialoby nawiazac znajomosci,np. Z Kubusiem Puchatkiem? Na stronie www.microsoft.com mozemy przeczytac, jak dzialaja internetowi pedofile �Pedofile nawiazuja kontakt z dziecmi rozmawiajac z nimi w pokojach rozm�w, grupach dyskusyjnych lub za pomoca wiadomosci e-mail i wiadomosci blyskawicznych. Na forach internetowych wielu nastolatk�w dzieli sie swoimi problemami i szuka wsparcia r�wiesnik�w. Pedofile czesto szukaja tam latwych ofiar.

27. Bezpieczenstwo dziecka w sieci Internetowi pedofile oferuja swoja uwage, uczucie i uprzejmosc, pr�bujac stopniowo uwodzic swoje ofiary, czesto znacznym nakladem czasu, pieniedzy i wysilku. Sa na biezaco z muzyka i hobby, kt�rymi mozna zainteresowac dzieci. Sluchaja dzieci i solidaryzuja sie z ich problemami. Starajac sie oslabic zahamowania mlodych ludzi, stopniowo wprowadzaja do rozm�w tresci erotyczne lub pokazuja materialy erotyczne. Pedofile dzialaja szybciej niz inni i blyskawicznie wlaczaja sie w rozmowy o wyraznie erotycznym charakterze. Takie bardziej bezposrednie podejscie moze oznaczac napastowanie, ale r�wnie dobrze pedofil moze podchodzic swoja ofiare. Pedofile moga r�wniez badac sklonnosc dzieci poznanych w Internecie do spotkan twarza w twarz� Ciezko jest uchronic dzieci, szczeg�lnie te najmniejsze, ale i te starsze � ale przede wszystkim nalezy uczyc i tlumaczyc. Obserwowac, czy nie dostaje, np. paczek od obcych os�b, doladowan do telefonu pochodzacych z nieznanych zr�del. Nalezy uczyc dziecko, aby samo potrafilo sie ochronic przed niebezpieczenstwami, poniewaz nie zawsze jest sie w stanie ochronic dzieci przed wszystkimi zagrozeniami.

28. Bezpieczne zakupy przez Internet W Polsce najpopularniejszym sposobem platnosci za zakupy w sklepach internetowych jest nadal platnosc got�wka przy odbiorze paczki u kuriera czy na poczcie, poniewaz ludzie boja sie placic karta w sieci. A zakupy w sklepach internetowych sa coraz bardziej popularne i bardzo czesto o wiele tansze, poniewaz odchodza koszty zatrudniania wielu pracownik�w i wynajmu odpowiedniego pomieszczenia. Konsumenci obawiaja sie ujawnienia danych swojej karty � lecz, jesli Zachowamy ostroznosc, taka forma platnosci nie musi byc czyms ryzykownym. Sklep, w kt�rym kupujemy, powinien wsp�lpracowac z centrum autoryzujacym i rozliczajacym transakcje kartami (np. eCard, PolCard). Klient zostaje przekierowany z witryny sklepu na witryne centrum autoryzacyjnego i dopiero tam � chroniony szyfrowanym polaczeniem (swiadczy o tym ikona kl�dki w oknie przegladarki). Sklep nie widzi twoich danych, otrzymuje jedynie od centrum autoryzacje transakcji.

29. Co moga zrobic wirusy, trojany, robaki? Jak podaje definicja ze strony www.bezpieczenstwo.onet.pl � Efekt�w dzialania szkodliwego oprogramowania jest wiele. Moze to byc uruchomienie niegroznego programu lub utrata wszelkich danych z dysk�w. Niekt�re programy moga wykrasc wazne, osobiste dane (takie jak numery i hasla do kont bankowych) i przekazac je niepowolanym osobom, umozliwic wlamanie do komputera i wykorzystanie go jako tzw. zombie.�

30. ZALECENIA Z okazji dwudziestej rocznicy powstania, firma Trend Micro opracowala zestaw najwazniejszych wskaz�wek na temat bezpieczenstwa w sieci. Firma Trend Micro opracowala zestaw 20 wskaz�wek, jak bezpiecznie korzystac z Internetu i w jaki spos�b zachowac bezpieczenstwo w sieci, unikajac pulapek zastawionych przez cyberprzestepc�w. Stosowanie sie do nich pozwali ochronic sie przed zagrozeniami internetowymi i coraz czestszym problemem wycieku danych oraz umozliwi bezpieczniejsze korzystanie z komputera.

31. ZALECENIA OG�LNE DOTYCZACE BEZPIECZENSTWA Oprogramowanie zabezpieczajace powinno byc zawsze uruchomione i aktualne, zwlaszcza gdy uzywa sie laptopa w niechronionej sieci bezprzewodowej na lotniskach, w kawiarniach i w innych miejscach publicznych. Nalezy zainstalowac oprogramowanie, kt�re zapewni ochrone podczas poruszania sie w Internecie lub pobierania plik�w bezposrednio do komputera. Oprogramowanie zabezpieczajace przed zagrozeniami z sieci powinno zapewniac ochrone poczty elektronicznej, sieci r�wnorzednych (P2P) i wszystkich aplikacji dla uzytkownik�w indywidualnych oraz generowac w czasie rzeczywistym ostrzezenia dotyczace ruchu przychodzacego i wychodzacego. Nalezy stosowac najnowsze technologie, takie jak Web Reputation, kt�re sprawdzaja wiarygodnosc i bezpieczenstwo serwis�w internetowych przed ich otwarciem w przegladarce. Nalezy stosowac technologie Web Reputation w polaczeniu z dotychczasowymi technologiami filtrowania adres�w URL i skanowania tresci.

32. ZALECENIA�.. Nalezy uzywac najnowszej wersji przegladarki internetowej oraz zainstalowac wszystkie dostepne poprawki zabezpieczen. Nalezy uzywac przegladarki z wtyczka blokujaca skrypty. Nalezy sprawdzic, jakie zabezpieczenia sa oferowane przez siec operatora Internetu. Jezeli wykorzystywany jest system operacyjny Microsoft Windows, nalezy wlaczyc funkcje automatycznych aktualizacji i instalowac wszelkie aktualizacje zaraz po ich udostepnieniu przez firme Microsoft. Nalezy zainstalowac zapory i oprogramowanie wykrywajace wlamania oraz zabezpieczajace przed szkodliwym oprogramowaniem i programami szpiegujacymi. Programy te powinny byc zawsze uruchomione i regularnie aktualizowane. Nalezy upewnic sie, ze oprogramowanie zabezpieczajace jest aktualne.

33. ZALECENIA�.. POCZTA ELEKTRONICZNA Nalezy uzywac oprogramowania zabezpieczajacego przed spamem dla kazdego posiadanego adresu e-mail. Nalezy wystrzegac sie nieoczekiwanych lub podejrzanych wiadomosci e-mail, bez wzgledu na to, kto jest nadawca. W przypadku takich wiadomosci nie nalezy nigdy otwierac zalacznik�w ani klikac znajdujacych sie w nich laczy. Podejrzane wiadomosci nalezy zglaszac odpowiednim wladzom. Jezeli ufamy nadawcy, nalezy przeskanowac zalaczniki odpowiednim programem przed ich otwarciem. Jezeli taka wiadomosc zawiera adres URL i jest on niezbyt dlugi, nalezy wpisac go recznie w odpowiednie pole przegladarki. Nalezy uwazac na wiadomosci z prosba o podanie szczeg�l�w konta (banki i inne instytucje finansowe bardzo rzadko prosza o podanie takich szczeg�l�w droga elektroniczna). Nie nalezy przesylac poczta elektroniczna informacji dotyczacych danych finansowych.

34. ZALECENIA�.. PRZEGLADANIE STRON INTERNETOWYCH I POBIERANIE PROGRAM�W Z INTERNETU Nalezy korzystac z uslugi Web Reputation, aby miec pewnosc, ze odwiedzany serwis internetowy nie stwarza zadnych zagrozen. Nalezy uwazac na strony internetowe, kt�re wymagaja instalacji oprogramowania. Nalezy skanowac wszystkie programy pobierane z Internetu za pomoca aktualnego oprogramowania zabezpieczajacego. Nalezy zawsze czytac umowy licencyjne i przerywac proces instalacji, jezeli razem z dana aplikacja maja byc zainstalowane inne �programy�. Nie nalezy podawac danych osobowych w przypadku nieprzewidzianego zadania informacji. Dane osobowe mozna podawac tylko w przypadku takich serwis�w, w kt�rych u dolu okna wyswietla sie ikona kl�dki (w przypadku przegladarki Internet Explorer)

35. Bibliografia strony internetowe www.bezpieczenstwo.onet.pl www.wikipedia.org www.eioba.pl www.chip.pl gospodarka.gazeta.pl www.i-slownik.pl www.microsoft.com

36. Praktyczne porady w przypadku uzywania systemu Windows - Program antywirusowy np. Avast, Avira AntVir Personal Programy antyspyware np. Spyware Doctor, Spybot Search & Destroy Stosowanie bezpiecznych przegladarek internetowych

37. Praktyczne porady Uzywanie systemu Linux�.