İNSAN KAYNAKLARI PLANLAMASI VE KARİYER YÖNETİMİ

1. İNSAN KAYNAKLARI PLANLAMASI VE KARİYER YÖNETİMİ PERSONELİ GÜÇLENDİRME Personel Güçlendirme

2. PERSONELİ GÜÇLENDİRME (EMPOWERMENT) • Üretim faktörlerinden biri ve diğer faktörlerin de etkin ve verimli kullanımını sağlayan insan faktörünün potansiyelini artırmak ve yaratıcılık özelliğini kullanmak için önemli yönetim tekniklerinden biri Personel Güçlendirme’dir. Personel Güçlendirme

3. Vogt ve Murrel’e göre personeli güçlendirme, yardımlaşma, paylaşma, yetiştirme, eğitme ve takım çalışması yolu ile bir organizasyondaki çalışanların karar verme yetkilerini artırma ve çalışanları geliştirme süreci olarak tanımlanabilir. Personel Güçlendirme

4. Gandz’a göre personeli güçlendirme, geleneksel olarak yönetimsel bir ayrıcalık olan karar verme veya onaylama yetkisinin organizasyon çalışanlarına da verilmesini ifade etmektedir. Bowen ve Lawler ise personeli güçlendirme kavramını ‘’çalışanların, organizasyonun dört girdisini paylaşmaları’’ olarak tanımlarlar. Personel Güçlendirme

5. Bunlar: • Organizasyonun performansına ilişkin bilgi paylaşımı, • Çalışanların organizasyonun performansını anlamalarını ve katkıda bulunmalarını sağlayacak olan bilginin paylaşımı, • Organizasyon farkı ile ilgili ödüllerin paylaşımı, • Organizasyonun yön ve performansını etkileyecek karar alma yetkisinin paylaşımıdır. Personel Güçlendirme

6. Tarihsel Gelişim Günümüzün örgütleri, sorunlara çözümler üreten, kararlar alan, inisiyatif kullanan ve sonuçların sorumluluğunu taşıyabilen işgörenlere ihtiyaç duymaktadır. Bu nedenle, daha esnek, daha hızlı, yaklaşımı, her ne kadar işletmenin verimliliği üzerinde olumlu sonuçlar yarattıysa da; işgücü devri, işe devamsızlık ve işe yabancılaşma gibi işgören performansını olumsuz etkileyecek bir takım durumları ortaya çıkarmasından dolayı ağır eleştirilere hedef olmuştur. Personel Güçlendirme

7. 20. Yüzyılın ikinci yarısının başından itibaren; güdüleme kuramlarının ortaya atılması ve işgörenin gereksinmelerinin karşılanmasının önem kazanması, geleneksel örgütlerin karşılaştığı sorunların çözümünde iş görenlerin ortaya koyduğu önerilerin ve yardımların işletme performansına yaptığı etkinin anlaşılması, ardından Japon yönetim yaklaşımlarının gündeme gelmesiyle birlikte iş görenin kararlara katılımı ve grup çalışması kavramları gündeme gelmiştir. Personel Güçlendirme

8. İşletmelerin hiyerarşik ve merkezi yapılarının değişmeye başlamasıyla birlikte müşteri taleplerindeki değişmelere uyabilen, merkezi yapıdan uzak, esnek uzmanlaşmaya sahip örgütler türemiştir. Özellikle 20. yüzyılın son çeyreğinde yaşanan gelişmelerle rekabetin hız kazanması; örgütlerin verimlilik, etkinlik ve dolayısıyla karlılık gibi değişkenlere ulaşması; yeni yönetim anlayışlarına temel oluşturmuştur. Personel Güçlendirme

9. Küreselleşme ve rekabetin ortaya çıkardığı ve önemini arttırdığı önemli bir yönetim kavramı da personeli güçlendirmedir. Personel güçlendirme kavramı, işletme yönetiminde çok tartışılan katılım, yetki devri ve motivasyon kavramlarının bir uzantısı sayılabilir. Bunlardan farkı, güçlendirme kavramının hem daha geniş bir anlam taşıması hem de uygulanmasının diğerleri kadar kolay olmamasıdır. Personel Güçlendirme

10. Personel Güçlendirmenin Temel Unsurları • Personel güçlendirmenin başarılı olabilmesi için bir arada bulunması gereken unsurlar; bilgi paylaşımı, aşağıdan yukarıya doğru problem çözme, görev bağımsızlığı ve tutum geliştirme olarak sıralanmaktadır. Personel Güçlendirme

11. İşgörenleri güçlendirmenin hayati olması ve ölçülebilmesi için, işletmenin stratejik hedefleri ile bireysel hedeflerinin bağlantılı olması gerekmektedir. Bu nedenle güçlendirme, iş görenlerin yeteneklerine güven duymaya dayanır. Bunun da ötesinde bir kimsenin kendi yeteneğine güvenmesi şeklinde ifade edilebilir. Personel Güçlendirme

12. Personel Güçlendirmeye Duyulan İhtiyacın Nedenleri Günümüzde organizasyonların özellikle personeli güçlendirme uygulamalarına başvurmalarını gerektiren başlıca sebepler aşağıdakilerdir: • Küresel hale gelmiş bulunan iş ortamının oluşması ve bunun gerektirdiği artan rekabet ve çok hızlı bir biçimde değişen dış çevre, • İşletmelerde çalışan bireylerin eğitim düzeylerinin ve buna bağlı olarak beklentilerinin, ihtiyaçlarının artması, • Artan rekabet nedeniyle işletmelerin müşterilerine daha hızlı, onların istediği şekilde, cevap verme zorunluluğunun artması, • Klasik organizasyonlardaki, hiyerarşiye dayanan komuta-denetim anlayışının, giderek mevcut koşullara cevap vermemesi, • Enformasyon teknolojisindeki büyük ilerlemeler, • Bilgi ve insan unsurunun işletmenin rekabetçi bir üstünlüğe sahip olmasını belirleyen en önemli faktörler olarak görülmeleri. Personel Güçlendirme

13. Bir güçlendirme modelindeki temel unsurlar aşağıdaki gibi sıralanabilir: • Etkin bir liderlik sistemi kurulmalıdır, • Güçlü bir çift yönlü iletişim kurulmalı ve desteklenmelidir, • Uygulama grupları oluşturulmalıdır, • Performans yönetimi ile ilgili bir ödüllendirme sistemi kurulmalıdır, • Personellerin desteği gereklidir, • Personel ilişkileri içerisinde liderlik takımına ilişkin bir destek hizmeti kurulmalıdır. Personel Güçlendirme

14. Personel Güçlendirme Kavramının Benzer Kavramlarla İlişkisi • Katılmalı Yönetim Katılım, çalışanların içinde bulundukları örgütü ve işlerini etkileyen problemlerin çözümünde fikirlerini açıklama süreci olarak ifade edilmektedir. Yapılan araştırmalar, iş görenlerin büyük bir çoğunluğunun organizasyon performansını ve kalitesini artırma konusunda kişisel sorumluluk almak istediklerini göstermektedir. Personel Güçlendirme

15. Yönetime katılmanın üç önemli özelliği vardır. Bunlardan birincisi; bir örgütün alt yönetim kademelerinin ya da iş görenlerin örgüt politikası ve yönetimi konusunda kararlara katılmaları, ikincisi; katılanların böyle bir yönetim türü ile psikolojik benlik gereksinmelerini tatmin edecekleri bir demokratik ortama kavuşmaları, üçüncüsü ise; yönetici ile iş gören arasında bir diyalog ve işbirliğinin geliştirilerek örgütün daha gerçekçi ve ekonomik karar verme olanaklarına, başka bir deyimle, yönetsel etkinlik ve verimliliğe kavuşturulmasıdır. Personel Güçlendirme

16. Yetki Devri Yetki devri, üstlerin sahip oldukları yetkinin bir kısmını astlara devretmesidir. Bu noktada iş görenlerin devredilen yetkiyi kullanma sürecinde çalışma şartlarını ve kendisini nasıl gördüğü göz ardı edilmektedir. Halbuki güçlendirme kavramı hem güçlendirmeyi kolaylaştıracak koşulların üst yönetimce sağlanmasını hem de sağlanan bu koşulların astlar tarafından nasıl algılandığını içermektedir. Diğer bir ifadeyle sadece uygun koşulları sağlamak yeterli değildir, aynı zamanda iş görenlerin kendisini güçlendirilmiş hissetmesi de gerekmektedir. Personel Güçlendirme

17. İş Zenginleştirme İş genişletme yapılacak görevlerin artırılması anlamına gelirken, iş zenginleştirme, planlama ve kontrol etme konularında iş gören sorumluluklarının artırılmasıdır. İş zenginleştirme, iş görenin sorumluluklarının artmasını, ilave yetkiler elde etmek için bulunduğu pozisyondan başka bir pozisyona geçmesini ya da aynı pozisyonda değişik rol ve yetkiler edinmesini sağlamaktadır. Personel Güçlendirme

18. İş zenginleştirme bazı yönleriyle güçlendirmeye benzemesine rağmen, güçlendirmeden oldukça farklıdır. Bu farklardan birincisi; güçlendirme iş görenlerin sağlanan koşulları bireysel olarak algılama biçimlerine odaklanırken, iş zenginleştirme bireylerden ziyade işin kendisi ve özelliklerine odaklanmaktadır. İkincisi ise, güçlendirmede iş görenin kendi işini ve çalışma koşullarını şekillendirme ve bu yolla örgütsel faaliyetleri ve sonuçları etkileme gücü bulunmaktadır. Personel Güçlendirme

19. Motivasyon Motivasyon, insanların ortak amaçlar için maddi ve manevi güçlerinin harekete geçirilmesidir. Motivasyon esas etkilerini davranışlarda gösterir. Bireyin neler yapmayı seçtiği ve amaçlarına ulaşmak için bu eylemi hangi yoğunlukta yaptığı, motivasyonu anlamak için önemlidir. Personel Güçlendirme

20. Bir iş yerinde motivasyondaki değişimler iş performansını etkileyebilir veya etkilemeyebilir. İş görenin motivasyonunu artırarak iş performansını artırmayı amaçlayan bir motivasyon programı, eğer iş görenin yaptığı iş görev başındaki çabasına önemli ölçüde bağlı değilse başarılı olamayacaktır. Problemlerin üstesinden gelme arzusu, kendini inisiyatif almaya yetkili hissetme ve yaptığı işin önemli olduğuna inanma motivasyonu arttırıcı faktörlerdir. Personel Güçlendirme

21. Personeli Güçlendirmede Rol Alanlar • Personeli güçlendirme, karar verilip aynı gün kusursuz biçimde uygulamaya geçirilebilecek bir araç değildir. Güçlendirme belirli bir süreç içerisinde belli bir planlama, hazırlık ve çeşitli uygulamalar sonucunda sorunsuz bir biçimde uygulamaya geçirilebilir. Yani güçlendirmeyi bir yönetim anlayışı olarak görmek ve bunu tüm yapıyı etkileyecek şekilde uygulamaya geçirmek önemli bir noktadır. Bu nedenle; personeli güçlendirmenin uygulanması sürecinde güçlendirmenin yapılacağı örgüt, güçlendirmeyi uygulamaya koyacak yöneticiler ve güçlendirilecek olan işgörenlerin birbirleriyle olan etkileşimleri ve güçlendirme süreciyle olan uyumları, uygulamanın başarı veya başarısızlığında aynı oranda etkili olmaktadır. Personel Güçlendirme

22. Personeli Güçlendirme ve Örgüt • Çağdaş bir işyeri ortamının öncelikli özelliklerinden biri, çalışanlarına değer vermesi, emeği ve çabayı takdir etmesidir. Böyle bir işyeri kültürü, yaratıcılığı, işbirliğini, ekip çalışmasını, karşılıklı güveni, problem çözmeyi, açık ve dürüst iletişimi ve çatışmayı çözmeyi teşvik eder. Çalışanlara duygusal açıdan sağlıklı ve güvenli bir ortam sağlar. Ülsever politik, coğrafi yapılarına, gelişmişlik düzeylerine bakılmaksızın, tüm ülkelerde insana yapılan yatırımın yaratacağı katma değerin; makine, bilgisayar, arazi, bina gibi fiziki sermaye yapılacak yatırımdan daha fazla katma değer yaratacağını söylemektedir. Personel Güçlendirme

23. Örgütlerin yapı ve işleyiş tarzları, güçlendirme üzerinde doğrudan etkiye sahiptir. Bu etki aşağıdaki şekillerde ortaya çıkabilir: • Örgüt yapısının basık olması güçlendirmeyi kuvvetlendirir. • İş tanımları ve işleyiş prosedürlerinin katılımcılığa imkân verecek tarzda tasarlanması güçlendirmeyi olumlu yönde etkiler. • Açık ve net bir misyon tarifi ve bunun paylaşılması güçlendirmeyi hızlandırır; • Güçlendirilmiş davranışları destekleyen bir ödüllendirme sisteminin varlığı güçlendirmeyi daha da kuvvetlendirir. • Örgütte bilgi paylaşımını sağlayacak sistemin oluşturulması güçlendirmeyi destekler. • İşgörenlerin kendini geliştireceği eğitim ve öğrenme ortamını yaratmak güçlendirmeyi olumlu etkiler. Personel Güçlendirme

24. Personeli Güçlendirme ve Yönetici • Çalışanlar çoğu kez birim yöneticilerinin kendilerine güç kazandıracağına inanırlar ve bu nedenle güçlendirilmeyi beklerler. Yöneticilere ise devamlı şekilde takım üyelerinin neden “güçlendirilmiş birey” davranışı göstermedikleri sorulur. İnsanlar, halihazırda sahip oldukları bilgi, beceri ve motivasyonlarıyla zaten güç sahibidirler. Güçlendirme, bu gücün açığa çıkarılması esasına dayanan bir yönetim uygulamasıdır. Bu uygulamada orta kademe yöneticilerin güçlendirmeyi doğru anlamaları, ve üzerlerine düsen rollerin bilincinde olmaları onların temel güçlendirme sorumluluğudur. Personel Güçlendirme

25. Personeli Güçlendirme ve İşgörenler • İşgörenlerin kendilerini iyi tanımaları (yani kimdir, istekleri ve kariyer hedefleri nelerdir, kuvvetli/zayıflı yönleri nelerdir), sürekli kendilerini geliştirme arzusunda olmaları, değişime açık olmaları ve değişime kolay uyum sağlamaları güçlendirmeyi olumlu yönde etkiler. Pek çok akademisyen ve yönetici, örgütlere rekabet avantajı sağlayan en önemli faktörün işgörenler olduğunu ve başarıya ulaşmada işgörenlerin katılımlarının sağlanmasının gerekliliği konusunda hemfikirdirler. Küresel rekabet ve değişim, risk alabilen, inisiyatif kullanabilen ve yaratıcılıkları gelişmiş çalışanları gerekli kılmaktadır. Personel Güçlendirme

26. PERSONELİ GÜÇLENDİRME YAKLAŞIMLARI • Davranışsal Yaklaşım Güçlendirme, astlara güç verme ya da onları güçlü kılma olarak ele alındığı taktirde, bu durumda güç kavramının da incelenmesi gerekir. Özetle, personeli güçlendirmeyi davranışsal boyutta ele alan yazarlar, üst yönetimin güçlendirme boyutunda ne yapması gerektiğini açıklamaya çalışmaktadırlar. Personel Güçlendirme

27. Psikolojik Yaklaşım Spreitzer’ e göre psikolojik güçlendirme bir süreçtir. Bu süreçten de anlaşılacağı üzere çalışanlar bir sistem olarak; kontrol merkezi, kendine saygı, bilgi paylaşımı ve ödüller gibi motivasyonel unsurlardan gelen uyaranlar neticesinde, anlam, kararlılık ve etki duygularının da içinde bulunduğu bir işlem sürecinden sonra, yönetsel verimliliğe ve yenilikçiliğe ulaşmaktadırlar. Personel Güçlendirme

28. Sözü edilen bu ögeleri kısaca açıklayalım: • Kendine Saygı;Genel olarak, kendine değer verme duygusu olarak tanımlanmaktadır. • Kontrol Merkezi; Bireylerin dış etkileri minimize ederek, kendi hayatlarında nelerin olacağına karar vermelerine yönelik inançlarının derecesini göstermektedir. Hayatlarının kontrolünün kendileri olduğuna inanan bireyler, iş ve iş çevrelerini şekillendirmekte ve bunun sonucu olarak kendilerini güçlenmiş hissetmektedirler. Personel Güçlendirme

29. Bilgi; Bilginin iletimi çeşitli şekillerde olabilmektedir. Bu kanallar, güçlendirilen yönetilen-yönetici, yönetilen-yönetilen, yönetici-yönetici şeklinde olabileceği gibi fonksiyonel bölümler arasında da olabilmektedir. • Ödüller; İşgörenlere verilen ödüller, finansal ödüller ve finansal olmayan ödüller olarak sınıflandırılabildiği gibi performansa yönelik ödüller ve manevi ödüller olarak da sınıflandırılabilmektedir. • İş Değerleri; İşgörenlerin, çalışmakla ne elde edebilecekleri ile iş ortamında nasıl davranmaları gerektiğine dair kişisel kanaatlerdir. Personel Güçlendirme

30. Ekonomik Yaklaşım İnsanların gelişmeleri diğer bir deyişle güçlenmeleri, bir örgüt yönetimi için maliyet gerektirdiği kadar, işgören için de ayrı bir kazanç anlamına gelmektedir. Buradaki maliyet ve kazanç gibi finansal ifadeler, personel güçlendirmenin ekonomik yaklaşımını ortaya koymaktadır. Personel Güçlendirme

31. Katılım Yaklaşımı • Katılımın bedensel olmaktan ziyade, zihinsel ve düşünsel bir faaliyet olduğu öncelikle bilinmelidir. Çalışanlar, üyesi bulundukları örgütlerin gelecekleri hakkında katılım yapabildikleri ölçüde kendilerini güçlenmiş hissetmektedirler. • Bowen ve Lawler’a göre çalışanları güçlendirmede üç şekilde katılım söz konusudur. Bunlar: • Öneri Şeklinde Katılımlı Personel Güçlendirme • İşe Katılımlı Personel Güçlendirme • Yüksek Katılımlı Personel Güçlendirme • Bütün bu açıklamalar gösteriyor ki güçlendirme (empowerment), İKY biriminin yoğun desteği sayesinde mümkündür. Güçlendirme esnasında İKY birimi; eğitim, geliştirme ve kariyer planlaması ve yönetimi başta olmak üzere, performans değerleme teşvik ve ödül yönetimi, ücret sistemleri vb. fonksiyonların yardımıyla sisteme doğrudan katkı yapmaktan sorumludur. Personel Güçlendirme

32. HAZIRLAYANLAR Çağdaş ÖZER Bircan KÜÇÜKKUL