Mereweto na inflacijata i inflacijata od perspektiva na monetarnata politika

1. Mereweto na inflacijata i inflacijata od perspektiva na monetarnata politika Biljana Davidovska-Stojanova, NBRM M-r Ana Mitreska, NBRM Sne`ana [ipovi}, DZS Maj 2007

2. Zna~eweto i aktuelnosta na problematikata • Inflacijata pretstavuva: • klu~en ekonomski indikator i zna~aen input za presmetka na realnite indikatori • osnova za donesuvawe ekonomski odluki • biten indikator za sporedba na performansite na ekonomijata so drugite zemji vo svetot • zna~aen input vo kreiraweto na makroekonomskite politiki • Gre{kite vo mereweto na inflacijata stanuvaat proporcionalno pogolemi, vo uslovi na relativno niski stapki na inflacija • Inicirawe na debata za ova va`no, no sî u{te nedovolno istra`uvano podra~je

3. Koncepcija na trudot • Inflacijata od perspektiva na monetarnata politika • Mereweto na inflacijata vo Makedonija-prakti~ni aspekti, problemi, predizvici • Strukturna analiza na makedonskiot inflaciski indeks • Alternativni merki na inflacijata (bazi~na inflacija) • HICP vo evrozonata i indeksot na tro{oci na `ivot vo Makedonija • Percepirana i o~ekuvana inflacija

4. Inflacijata od perspektiva na monetarnata politika • Inflacijata e indikator za ocenka na cenovnata stabilnost • Nositelite na monetarnata politika treba da go poznavaat na~inot na utvrduvawe na inflacijata i da gi imaat predvid potencijalnite problemi i gre{ki vo mereweto • Problemite vo mereweto na inflacijata mo`at da ja iskrivat slikata za vistinskata promena na op{toto nivo na cenite vo ekonomijata • adekvatno merewe vo funkcija na donesuvawe pravilni monetarni odluki • Generalen konsenzus vo razli~ni studii: statistikata na inflacijata pravi sistematsko precenuvawe na vistinskata stapka na inflacija

5. Inflacijata od perspektiva na monetarnata politika

6. Inflacijata od perspektiva na monetarnata politika Svesnost za potencijalnite problemi Pogolema upotrebliva vrednost na podatokot za inflacijata Adekvatni monetarni odluki Empiriski istra`uvawa za nivno kvantificirawe

7. Strukturna analiza na inflaciskiot indeks vo Makedonija • Promeni vo ponderaciskata struktura Potrebi na naselenie Struktura na inflaciskiot indeks Struktura na potro{uva~kata Naviki na naselenie Standard na naselenie Ceni na proizvodi i uslugi

8. Strukturna analiza na inflaciskiot indeks vo Makedonija • Promeni vo ponderaciskata struktura

9. Strukturna analiza na inflaciskiot indeks vo Makedonija • Glavni determinanti na inflacijata: ishrana, domuvawe i soobra}ajni sredstva i uslugi

10. Strukturna analiza na inflaciskiot indeks vo Makedonija • Ishrana • Prose~no u~estvo od 42% • Odraz na nizok `ivoten standard na naselenieto • Trend na namaluvawe • Varijabilnost na mese~na osnova poradi cenite na zemjodelskite proizvodi: • koeficient na korelacija: 0,84 (1996-2006)

11. Strukturna analiza na inflaciskiot indeks vo Makedonija

12. Strukturna analiza na inflaciskiot indeks vo Makedonija • Domuvawe • Prose~no u~estvo od okolu 20% • Tro{oci za stan, greewe i osvetluvawe, poku}nina • Dominantna stavka: greewe i osvetluvawe (2/3 elek. energija-stabilna komponenta) • Nisko u~estvo na rentata

13. Strukturna analiza na inflaciskiot indeks vo Makedonija • Soobra}ajni sredstva i uslugi • Prose~no u~estvo od okolu 11% • Ceni na avtomobili i nivno odr`uvawe, goriva i masla, soobra}ajni, po{tensko-telekomunikaciski (1/3), ugostitelski i administrativni uslugi • Trend na porast pod vlijanie na raste~ki trend kaj svetski ceni na nafta i doma{ni ceni na telekomunikaciski uslugi

14. Strukturna analiza na inflaciskiot indeks vo Makedonija • Administrirani ceni: • Celosno (direktno od vladata) • Delumno (odobrenie od vladata ili od regulatorno telo) • Specifi~en karakter na promenite • Vo Makedonija cenite glavno se formiraat slobodno • Aktuelni re`imi na kontrola na ceni kaj nas: • Re`im na soglasnost • vodosnabduvawe, otpadni vodi, smet, pogrebalni, po{tenski, aerodromski uslugi, prevoz so `eleznica- u~estvo od 1,5% vo 2006 • Re`im na regulirani ceni (tela: RKE, AEK) • energija: u~estvo od 10,5% vo 2006 • telekomunikacii: u~estvo od 2,7% vo 2006 • Vkupno u~estvo na administriranite ceni: 14,7% vo 2006

15. Bazi~na stapka na inflacija • Koncept razvien za potrebite na monetarnata politika- alternativna merka • Ja odrazuva stabilnata, postojana komponenta na inflacijata (cenoven trend) • Na~ini na presmetka: statisti~ki metodi i ekonometriski modeli • Presmetka na bazi~nata inflacija vo Makedonija: • DZS • NBRM (od krajot na 2004) • Metod na nulti ponder • Razli~ni presmetki

16. Bazi~na stapka na inflacija - presmetki na DZS

17. Bazi~na stapka na inflacija-NBRM • Od krajot na 2004 • Se isklu~uvaat cenite na hranata i energijata (pribli`no 1/2 od indeksot) • Se koristi COICOP klasifikacijata

18. Bazi~na stapka na inflacija-DZS • Nov pristap od 2005: se eliminiraat samo najvarijabilnite stavki od kategorijata ishrana, administrativno reguliranite ceni, naftenite derivati i elektri~nata energija (25% od indeksot)

19. Konvergencijata kon EU i inflacijata • Zabrzuvawe na procesot na realna konvergencija kon EU • Porast na dohodot • Promena na potro{uva~ki preferenci i promeni vo strukturata na indeksot • Porast na u~estvoto na uslugite (vo uslovi na porast na nivnite ceni) • Potencijalen inflatoren pritisok • Ednostavna simulacija: reponderirawe na doma{niot indeks so ponderite na HICP na 5 zemji ~lenki na EU (Germanija, Grcija, Francija, Italija i Holandija) • Efekt: stesuvawe na jazot me|u doma{nata i stranskata inflacija

20. Konvergencijata kon EU i inflacijata

21. Percepirana i o~ekuvana inflacija • Percepirana inflacija: subjektivna percepcija na cenovnite promeni kaj javnosta • O~ekuvana inflacija: subjektivna ocenka za dvi`eweto na cenite vo naredniot period • Povisokite percepcii za inflacijata se osnova za pozitivni inflaciski o~ekuvawa (o~ekuvawa za porast na inflacijata) • Od po~etok na 2006, NBRM sledej}i gi sovremenite trendovi vo vodeweto na monetarnata politika, sproveduva Anketa za inflaciskite o~ekuvawa na subjektite vo Makedonija, na kvartalna osnova • soliden indikator za idnite dvi`ea na inflacijata

22. Inflaciski o~ekuvawa vo Makedonija

23. Мерење на инфлацијата • Утврдување на порастот на трошокот за набавка на репрезентатвна потрошувачка кошница кој не е резулат на промената во квалитетот • Merki na иnflacijata ●Индекс на потрошувачки цени - инфлација на секторот домаќинства ●БДП дефлатор-инфлацијата на целокупната домaшна економија

24. Иndeks na potro{uva~ki ceni Consumer Price Index (CPI) • делумен индикатор • мерка на потрошува~ка inflacija • согласно намената мо`е да се дизајнира врз принцип на • COGI (“cost-of-goods” index) • COLI (“cost-of-living” index)

25. Mereweto na inflacijata vo Makedonija DZS presmetuva dva vida indeksi na ceni: • Indeks na cenite na malo • Indeks na tro{ocite na `ivotot • мerka za potro{uva~ka inflacija (CPI) • иndeks na fiksna potro{uva~ka ko{nica (COGI) • ne gi sledi promenite vo `ivotniot standard

26. Mereweto na inflacijata vo Makedonija • Елементи за пресметка ▪ потрошува~ка кошница - репрезентативен сет на производи и услуги • пондери ( АПД / административни извори ) • просе~ни цени на мало • Ласперова формула • класификација за агрегирање на производите и услугите - Национална номенклатура - COICOPкласификација

27. Mereweto na inflacijata vo Makedonija • Систем на следење на цените - директно од сниматели во 8 града, во 6 снимачки места - централно во ДЗС/ интернет • извештaен период од 1-22 ри во месецот - исклучок: земјоделските производи / горивата • малопродажни цени на 438 производи и 148 услуги • приближно 15000 цени

29. Merewe na inflacijata vo Makedonija • Можни ризици за квалитетот на индексот • избор на репрезентативен примерок • вклучување на новите значајни proizvodi i uslugi • ревизија на критичните пондери • tretman na sezonski proizvodi • избор на субститут • razlika vo kvalitetot na proizvodi ( quality adjustment) • te{ko merlivi (nemerlivi) uslugi

30. Prakti~en primer za prilagoduvawe na kvalitetetot

31. Mereweto na inflacijata vo Makedonija • Prakti~en primer za problemi povrzani so te{ko merlivite uslugi:

32. Развојни планови за хармонизација со стандардите на ЕУ • Развој на индексот во насока наHICP - имплементирање на препораките и регулативите на Еуростат • Воспоставување наHICP - концепт на домашнапотрошувачка • HICP не е замена за националниот индекс