DOZIMETRIJA JONIZIRAJUĆEG ZRAČENJA

1. DOZIMETRIJA JONIZIRAJUĆEG ZRAČENJA

2. Dozimetrija jonizirajućeg zračenjaje postupak mjerenja energije, koju jonizirajuće zračenje preda ozračenom tijelu. Stepen jonizacije i štetnih bioloških efekatazavisi od količine energije koju apsorbuje ozračeno ljudsko tijelo . Doze su veličine kojima se izražava energija apsorbovanog zračenja u ljudskom tijelu. Apsorbovana dozaD je mjera povečanja unutrašnje energije po jednom kilogramu tkiva: gdje je dE energija apsorbiranog zračenja u tijelu mase dm.

3. Integralna apsorbovna doza Di je ukupna energija apsorbovnog zračenja u ozračenom tijelu mase m Di=D m(J). Apsorbovna doza se teško mjeri jer je promjena unutrašnje energije sistema koju ona uzrokuje i odgovarajuća promjena temperature veoma malena, čak i kada se radi o smrtonosnoj apsorbovanoj dozi. Zato se uvodi ekspoziciona doza. Ekspoziciona doza Xje mjera jonizacije koju fotonsko zračenje uzrokuje u zraku mase 1kg pri normalnim uslovima.

4. dq ukupan naboj svih jona istog znaka nastalih jonizacijom suhog zraka mase dm pri normalnim uslovima. Jedinica za ekspozicionu dozu u SI je C/kg. Veza izmedju ekspozicione i apsorbovane doze je: fzavisi od energije fotona jonizirajućeg zračenja i vrsti ozračenog tkiva (energiji jonizacije materijala, f~Ai /e) U suhom zraku apsorbovanoj dozi od 1Gy odgovara ekspoziciona doza od 0,26 C/kg.

5. Efekat jonizirajućeg zračenja na organizam ne zavisi samo od veličine apsorbovane ili ekspozicione doze već i od vremena boravka organizma u polju zračenja. Nije svejedno da li jedna osoba prima određenu dozu u toku jednog sata, dana ili godine. Zbog toga je uvedena veličina koja se zove brzina dozeili jačina doze, a koja predstavlja priraštaj doze u jedinici vremena. Jačina apsorbovane doze : dD priraštaj apsorbovane doze u vremenu dt jačina doze≠jačina jonizirajućeg zračenja

6. Jačina ekspozicione doze dXpriraštaj ekspozicione doze za vrijeme dt Pošto u ozračenom tkivu jednake apsorbovane doze,primijenjene u toku jednakih vremenskih intervala,različitim vrstama zračenja, izazivaju različite biološke promjene, uvedena je ekvivalentna doza: H = DQN Ona je dimenzionalno jednaka apsorbovanoj dozi, a izražava se u sivertima, 1Sv=1J/kg

7. H = DQN D - apsorbovana doza, Q - bezdimenzionalni faktor kvaliteta kojim se izražavaju razlike u biološkom efektu različitih zračenja. On ima vrijednosti 1 za fotonska x i zračenja, 10za βzračenje, 20 za  zračenje i druge višestruko nabijene čestice, N - također bezdimenzionalni faktor, obuhvata sve druge okolnosti pri zračenju, specificiran od strane međunarodne komisije za radiološku zaštitu (ICRP).

8. Jačina ekvivalentne doze : Za određivanja stepena ozračenosti ljudskog organizma kao cjeline, uvedena je efektivna ekvivalentna doza: Wi predstavlja "težinski faktor“ za i-ti organ Hi ekvivalentna doza za i-ti organ

9. "Težinski faktor" je vjerovatnoća očekivanog biološkog efekta u nekom organu kada je taj organ ozračen istom dozom kojom je ozračeno cijelo tijelo. Vrijednosti Wi su između 0 i 1 pri čemu je :

10. Maksimalna dozvoljena jačina ekvivalentne doze za čovjeka u prosjeku iznosi 1,7·10-3 Sv godišnje. Odavde se izuzimaju djeca i žene u reproduktivnom dobu i u toku trudnoće. Gravidnim ženama se zabranjuje rad sa izvorima zračenja ili boravak u neposrednoj blizini izvora zračenja u toku cijelog perioda trudnoće.