Thema 6: Jeugdcultuur

1. Thema 6: Jeugdcultuur 6.1 WAT IS ‘JEUGDCULTUUR’? 6.2 GESCHIEDENIS VAN JEUGDCULTUREN 6.3 HEDENDAAGSE JEUGD EN MEDIA

2. Generaties • Generatie • Een groep mensen die onder gelijke maatschappelijke omstandigheden en onder een bepaald waardebesef geleefd hebben. • Bepaald geboortejaar of cohorte • Bepaalde grote ankerpunten • Einde W.O.II, mei 1968, economische crisis, opkomst ICT, … • Generatieconflict • generatiekloof

3. Verschillende generaties • Stille generatie (1930-1945) • Babyboomers (na W.O. II) • Generatie X (vanaf 1964) • The lost generation (‘70/ ’80) • Generation Z, generatie M, einsteingeneratie, internetgeneratie

4. 6.1 Wat is ‘jeugdcultuur’? DEFINITIE ALGEMENE KENMERKEN FUNCTIES HET GEBRUIK VAN SYMBOLEN

5. Inleiding • Weet je nog? • Dominante cultuur/ subcultuur/ tegencultuur • Subcultuur • Een cultuurpatroon dat in bepaalde opzichten afwijkt (verschilt) van de dominante cultuur, maar ook in ruimte mate ermee overeenkomt. • Wordt gedragen door groepen (leeftijdsgroep, beroepsgroep, levensbeschouwelijke groep, …). • Jeugdcultuur

6. 1. Definitie • Puberteit • Biologische geslachtsrijping • Jeugd of adolescentie • Levensfase gekenmerkt door een discrepantie tussen de volledige autonomie op psychologisch, sociaal en politiek vlak en een afhankelijkheid van de ouders op economisch vlak (Vranken & Henderickx, 2007) • Periode tussen kindertijd en volwassenheid

7. 1. Definitie • Jeugdcultuur • Subcultuur • “Geheel van culturele uitingen, belevingen, waarden en normen die typisch zijn voor jongerengroepen.” • Specifiek gedrag, ideeën, kledij, kapsel, muziekstijl, tijdschriften, … • Twee algemene elementen: • Identiteitsvorming • Zich afzetten tegen volwassenen

8. 2. Algemene kenmerken (Malschaert & Traas, 2002) • Grote verscheidenheid en snelle verandering • Jeugdsubculturen • Conformisme aan de groep, non-conformisme tegenover buitenwereld • Inspelen op maatschappelijke ontwikkelingen • Neiging om extreem te zijn • Behoefte om grenzen af te tasten • Creativiteit • Zoeken naar zingeving, neiging tot mystiek

9. Voorbeeld: hiphop • Ontsnappen uit de getto

10. Voorbeeld: punk • Tegen traditionele machtsverhoudingen in economische crisis

11. 3. Functies • Losmaken uit het ouderlijk milieu en eigen identiteit ontwikkelen • Mogelijkheid tot experimenteren • Leren omgaan met problemen • Een context voor het zoeken naar leeftijdsgenoten en het vinden van een mogelijke partner • Samenhorigheidsgevoel en zich onderscheiden van anderen • Symbolische grens tussen in-group en out-group

12. 4. Het gebruik van symbolen

13. 4. Het gebruik van symbolen • Proces van ‘resignification’ (Clarke, 1977): • Bestaand object in een andere context te plaatsen • Object tot symbool maken • Het plaatsen van een bestaand symbool binnen een andere sociale groep • Symbool wordt ‘ander’ symbool • Betekenis van het oorspronkelijke object uitvergroten • Overdrijven • Combineren van bestaande woorden tot een geheime taal of code • ‘Slang’

14. 6.2 Geschiedenis HET ONTSTAAN VAN JEUGDCULTUUR GENERATIE x JEUGDCULTUUR

15. 1. Het ontstaan van jeugdcultuur • Na de 2de wereldoorlog (jaren ‘50) • Stijgende welvaartspeil • Langere schoolloopbaan • Ruimte vrij tussen kindertijd en volwassentijd • Muziek • Rock & roll • Rolmodellen, zoals Elvis Presley, James Dean, Marlon Brando

17. 1. Het ontstaan van jeugdcultuur • Jaren ’60: • Bloeiende economie • Babyboom • Jongeren als consumenten • Reclame • Interessante marketinggroep • Jongeren die de maatschappij willen veranderen (tegen het kapitalisme) • Tot ‘60: jeugdcultuur als probleem beschouwd • Voorbeelden: rockers, mods, hippies

18. Voorbeeld: hippies

19. Voorbeeld: rockers

20. Voorbeeld: mods • http://www.youtube.com/watch?v=T2eFwK9emZg

21. 1. Het ontstaan van jeugdcultuur • Jaren ’70: • Economische crisis • punkgolf • Vredesboodschappen van Hippies werden agressieve slogans • ‘No Future’ of ‘hate and war’

22. 1. Het ontstaan van jeugdcultuur • Jaren ’80: • MTV • New-wave • Gothic • Hardrock • Hiphop • House

23. 1. Het ontstaan van jeugdcultuur • Jaren ’90: • Dance • Strijd tussen jongeren • Johny’s en marina’s versus alternatievelingen • Sinds 2000: • Emo’s • Urbanpop (R&B)

24. 2. Generatie x jeugdcultuur

25. 6.3 Hedendaagse jeugd en media Hedendaagse jeugd Media en jeugd Media en jeugdcultuur Einde van jeugdculturen?

26. 1. Hedendaagse jeugd • Hedendaagse jeugd: • Jongeren vinden het moeilijk om zichzelf te omschrijven aan de hand van één jeugdsubcultuur • ‘Supermarkt van stijlen’ • Uit het ruime aanbod stellen jongeren zelf hun stijl samen • De link tussen stijl, muziek en identiteit is minder sterk • Nadruk op eigen identiteit • ‘M-generatie’ (Me, Myself & I) • Belang van authenticiteit • Nuchter en bewust in het leven staan

27. 1. Hedendaagse jeugd • ‘Bricolage’ • Toch: sterke invloed van media, reclame en commercie • Gevolgen: groepsdruk en druk van de reclame die aanzet tot consumeren

28. 1. Hedendaagse jeugd • Grenzen tussen jongeren en volwassenen vervagen: • Jong zijn is meer ‘merk’ dan een leeftijdskenmerk geworden • Iedereen wil ‘jong’ zijn • Jongeren: vroeg volwassen • In 2007: meer dan de helft van de jongeren tussen 14-25 jaar heeft een vakantiebaan (Sinnaeve I., 2007). • Toch: generatiekloof, maar minder conflict • Kloof: • Iets van alle tijden • Jong-zijn met eigen meningen, gedachten en ideeën • Gebruik van technologie

29. 2. Media en jeugd • Huidige samenleving is een informatiesamenleving • Hoogtechnologische wereld • Een digitale, mediagestuurde, 24u/24u informatiesamenleving • Informatie gaat razendsnel • Maar ook: een netwerksamenleving • Opkomst ICT • Netwerk: uitgebreid en complex geheel van sociale relaties • Digitale communicatie en informatie (in principe) voor iedereen beschikbaar • Via WWW met iedereen en alles verbonden

30. 2. Media en jeugd • Netwerken zijn belangrijk voor jongeren • Omgaan met vrienden of ‘peers’ als belangrijke vrijetijdsbesteding • Media als een sociale machine: contact met sociale netwerk • Facebook • Netlog • Gsm • YouTube • …

31. 2. Media en jeugd • Media en jongeren • Mediabezit (1) • ‘early adopters’ • Media alomvertegenwoordigd • Audiovisuele/ interactieve/ printmedia Bron: Onderzoeksrapport Apestaartjaren 4, 2011

32. 2. Media en jeugd • Media en jongeren • Mediagebruik (2) • Privatisering, maar toch ‘een collectieve, sociale bezigheid’ • Radio, televisie en muziek beluisteren • Redenen: • Informatiegaring • Ontspanning • Sociale contacten • Muziek downloaden • Naar een andere omgang met nieuwe media • Webgeneratie? (Hartmann, 2004)

34. 2. Media • Media en jongeren • Mediamaker (3) • Interactiviteit van de nieuwe media • Leidt tot een grotere participatie van de gebruiker • Blog • Eigen website • Interactieve spelletjes of tv-programma’s • Uploaden filmpjes bv. tutorials • http://www.youtube.com/watch?v=DueKjKYWWn8 • http://www.youtube.com/watch?v=pcIF7-VFrs8 • …

35. 3. Media en jeugdcultuur • Door de sterke mediatisering worden jeugdsubculturen snel verspreid • Bijv. ‘Emosubcultuur’ ontstaan via internet • Dubbelzinnige relatie met media • Enerzijds: subculturen hebben media ‘nodig’ • Bekendheid en verspreiden van ideeën • Anderzijds: nadelen • Negatieve berichtgeving (1) • Commercialisering (2)

36. 3. Media en jeugdcultuur • Negatieve berichtgeving (1) • Media besteden vaak aandacht aan negatieve aspecten van jeugdcultuur, door: • Overdrijving • Incidenten worden breed uitgesmeerd • Veralgemening • “alle gabbers zijn racisten”; “alle housers zijn xtc-slikkers” • Vervorming • Bijkleuren in een bepaalde richting • Perspectivisme • Eigen ervaringen als standaard nemen

37. 3. Media en jeugdcultuur • Commercialisering van jeugdsubculturen (2) • Jeugdcultuur wordt koopwaar • Oorspronkelijke diepere betekenis van symbolen wordt ‘te grabbel gelegd’ • Banalisering en trivialisering van het oorspronkelijke gedachtegoed Media spelen een belangrijke rol in het ontstaan, de evolutie en de dood van jeugdsubculturen

38. Voorbeelden

39. 4. Einde van jeugdculturen? • Naar een einde van jeugdculturen? • Door ‘categorisering’ werkelijkheid beheersbaar maken • Mode en kleding worden beschouwd als een verlengstuk van onze identiteit of van ons zelfbeeld • Hedendaagse jeugdcultuur • Individualiteit en authenticiteit • Zich onderscheiden • Mediatisering van jeugdsubculturen • Commercialiseren van stijlen • Een ware ‘supermarkt’

40. 4. Einde van jeugdculturen? • In onze moderne samenleving • Conflict tussen ergens bij willen horen en zich willen onderscheiden • Conflict tussen persoonlijke identiteit en sociale identiteit • Persoonlijke identiteit= • ‘iemand uniek willen zijn’, een individu dat zelfstandig kan denken en kiezen. • Sociale identiteit= • het gevoel van samenhorigheid t.a.v. bepaalde groepen wat voor het individu als identiteitsbevorderend werkt. Het bewustzijn tot een bepaalde groep te behoren en door anderen zo behandeld te worden.

41. 4. Einde van jeugdculturen? • ‘De groeiende nadruk op individualiteit en toenemende aversie tegen groepslidmaatschap’, als einde van jeugdculturen? • Heeft jeugdcultuur nog een functie in de identiteitsvorming? • Onderzoek van Maerten Prins • Bevraging van jeugdculturele jongeren • Heeft jeugdcultuur nog betekenis? • Vergelijkend onderzoek: 1989 - 2001

42. 4. Einde van jeugdculturen? • Conclusies: • Jeugdculturen zijn nog steeds een belangrijk indelingsprincipe • Punk • Kak • Alternatief • Gabber • Metal • Skate • Normaal • Skinhead • Hip hop • Straight-edge

43. 4. Einde van jeugdculturen? • Stijlsurfen • Groepsgrenzen zijn minder strikt en jeugdculturen overlappen • Maar: ‘surfen’ meestal binnen clusters van jeugdculturen die verwant zijn • Alternatief, skate, metal en punk • Men is lid van meerdere jeugdsubculturen • ‘uber-bricolage’ • Geen betekenisloze, maar betekenisvolle objecten worden gecombineerd en samengesteld tot een unieke stijl

44. Poppoll Flash

45. Bronnen • Tekst • Prins, M. (2007). Jeugdculturen binnenstebuiten. Identificatie en distinctie in de homologie van jeugdculturen, in: Ladda vzw, Talkie walkie. Jongerensubcultuur: 4 believers/non-believers Leuven/Voorburg: Acco., pp. 78-94