23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT:

1. 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT: ACTIEPLAN voor de BEVORDERINGvan de VERNIEUWINGvan het deel van het VLAAMSE WONINGBESTANDdat niet meer in aanmerking komt voor zinvolle energierenovatie Arch. Anna Cornelis Dr.ir.arch. Griet Verbeeck Onderzoeksinstituut ARCK, PHL © PHL, Elfde-Liniestraat 24 - 3500 Hasselt - t | +32(0)11 23 88 88 - f | +32(0)11 23 88 89 - e | phl@phl.be

2. Inleiding • Focus • Plan van aanpak • Overzicht input • Voorstel • een overzicht - Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

3. In Context Energierenovatieprogramma 2020. • tegemoetkomen aan knelpunt: • Wat met heel oude woningen van slechte kwaliteit? Is het nog de moeite deze te renoveren? • Een aantal woningen: • Zodanig slechte kwaliteit • Zinvolle renovatie niet mogelijk? • Renovatie niet rendabel op vlak van te behalen energieprestatie? • de Vlaamse overheid wil een actieplan opstellen voor deze specifieke doelgroep om op middellange termijn ‘vervangingsbouw’ te stimuleren. 1. Inleiding Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

4. 2. Focus • Vermijden dat er (overheids)geld wordt gestoken in renovaties die niet zinvol/rendabel zijn. • Mensen Bereiken die (grondige) (energie)renovatie overwegen • MensenBewust makenover de mogelijkheden van sloop versus renovatie • Zodat ze Beslissingnemen die meer gefundeerd en geïnformeerd is •  Provinciale Hogeschool Limburg: • Uitwerken actieplan met remediëringsmaatregelen . Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

5. 3. Plan van Aanpak • Opdracht PHL: Tijdspanne: 6 maanden en Minimum 4 overlegvergaderingenmet betrokkenen. • ….. Méér dan sloop alleen: • Uitdagingen: - woningen vaak bewoond door sociaal zwakkeren • - woningen behoren soms tot de private huurmarkt, die al zwaar onder druk staat. • - vermijden vernietiging waardevol stedelijk weefsel • - … • Complexe materie  groot aantal betrokken partijen  stapsgewijs overleg. • ervaringen, noden, wensen etc.. voor breed maatschappelijk draagvlak • 23/02/2009: Stand van zaken • 4 maanden • 3 overlegvergaderingen • 3 groepen uitgenodigde partijen • 3 pistes Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

6. < Stand van zaken 23/02/2009 •  Overlegvergadering 1: Wat is een slechte woning? • Bouwtechnische, bouwfysische en comfortgerelateerde criteria ter beoordeling van woonkwaliteit. • Copro, VCB, VMSW, Bouwunie, KU-Leuven, WTCB, Wonen-Vlaanderen, Steunpunt duurzaam bouwen Limburg, Steunpunt Ruimte en wonen. • Overlegvergadering 2: Maatschappelijke consequenties van sloop? • aanvullende (niet-technische) criteria • Experts in Woonbeleid, Sociale woonorganisaties, Bewonersbelangengroepen… • VCB, VMSW, VVH, ABC Huisvestingsmaatschappij, VOB, Steunpunt Ruimte en wonen, Bouwunie, Steunpunt duurzaam bouwen Limburg, VVSG, VLEM. • Overlegvergadering 3: Wat kan de rol van professionelen zijn? • Rol van architecten, vastgoedmakelaars,.. • Vertegenwoordigers van architecten en vastgoedmakelaars. • NAV, BVA, CIB, BIV. Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

7. > • Nu: Nodige tijd nemen voor: • Verder onderzoek • Uitwerking van het Actieplan. • 4eoverlegvergadering: • Voorstel voorlopig actieplan. • Interactie tussen alle betrokken partijen: • 5eoverlegvergadering: • Presentatie definitief actieplan • Interactie tussen alle betrokken partijen. Komende planing: 23/02/2009 Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

8. 4. Overzicht input • Samenvattend, enkele cijfers. • Volgens bouwtechnische, objectieve schouwingdoor technische inspecteurs: •  0,2% = 3.803woningen: te vervangen •  1% = 24.000 woningen: zware renovatie of rijp voor sloop • Volgens subjectieve beoordeling door de bewoners over de fysische staat: •  0,8% = 20.412woningen van zeer slechte kwaliteit • Bij de beoordeling volgens comfortindicatoren: •  2,7% = 67.545woningen: ontoereikende kwaliteit •  4,9% = 112.618woningen: geen klein comfort •  25,9% = 607.712 woningen: geen centrale verwarming. • In praktijk: 20.000 à 100.000woningen (?) Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

9. Bestaande relevante stimuli, een overzicht. • Federaal • Vlaams Gewest • Steden en Gemeenten • Nieuw decreet op grond- en pandenbeleid Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

10. Federaal: - 6% BTW i.p.v. 21% BTW op sloop annex nieuwbouw.  Ingevoerd in 2007: 32 Belgische steden (13 Vlaamse steden)  succes? Geen cijfers voor handen bij Ministerie van financiën  recente uitbreiding: voor heel België tijdelijke maatregel in 2009!  indruk: voorheen relatief weinig bekend, heeft de uitbreiding een gunstig effect? • Vlaanderen: • Aalst 8 Kortrijk • Antwerpen 9 Leuven • Brugge 10 Mechelen • Dendermonde 11 Oostende • Genk 12 Roeselare • Gent 13 Sint-Niklaas • Hasselt Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

11. Vlaams Gewest: • - Vlaams Energie Agentschap • - Wonen-Vlaanderen •  verbetering van de woningkwaliteit of de energieprestatie •  geen focus op sloop annex nieuwbouw •  premie met raakvlak: huursubsidie van Wonen-Vlaanderen: Verhuis van onaangepaste naar aangepaste woning Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

12. Steden & Gemeenten: • Aankooppremie •  Als stimulans, kaderend in aanpak verouderd woonpatrimonium • Slooppremie. •  Slechts 6 Vlaamse steden/gemeenten •  succes, resultaat telefonische rondvraag: ‘miniem’ AankooppremieVlaanderen: 1. Brakel 10. Linkebeek 2. Dendermonde 11. Meulebeke 3. Essen 12.Oostrozebeke 4. Izegem 13. Pittem 5. Kapelle-op-den-bos 14. Tielt 6. Kluisbergen 15. Voeren 7. Kortemark 16. Waregem 8. Langemark-Poelkapelle 17. Zoutleew 9. Ledegem 18. Zulte Slooppremie Vlaanderen: 19 Gistel 20 Ledegem 21 Lokeren 22 Sint-Niklaas 23 Wervik 24 Zele • Voorwaarden vaak m.b.t. • Maximum net. gezinsinkomen • Leeftijd aanvrager • Ouderdom woning • Kadastraal Inkomen. Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

13. Nieuw decreet op grond en panden beleid. • goedgekeurd op 5 december 2008 • Termijn: 2009-2025 • 15 M euro/jaar extra om stadskankers te bestrijden • 3 beleidslijnen, waarvan relevant voor het actieplan: • Aanpakken van leegstaande, verkrotte en vervallen woningen via : “Activerend pandenbeleid”: • Investeren • tot 2016: subsidie grote renovatieprojecten • na 2016: subsidie activeringsprojecten (hefboomfunctie voor ruimtelijke ontwikkelingen) • Stimuleren • fiscale stimuli: ‘mama en papa-lening’; fiscale aftrek van 2,5% gedurende 8 jaar • vermindering registratierechten; • lokaal leegstandsbeleid; ‘register leegstaande gebouwen’ • Heffingen • activerings en leegstandsheffing (gemeentelijk) •  Gemeenten krijgen regisseursrol Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

14. Mogelijke pistesIn een reflectie over de input en reacties. • - Sensibilisering • -- Aangepaste premie • --- Andere 5. Voorstel Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

15. - Sensibilisering • consensus: Sensibiliseringsactie lijkt meest prioritaire remediëringsmaatregelmensen doen nadenken over de mogelijkheden van sloop en vervangingsbouw t.o.v. renovatie. • Stapsgewijs – gericht – begeleid • Mensen bereiken – informeren • Brochure, internet site,,, • Beknopte checklist voor bouwheer • Organisaties/instellingen met lage drempel (Woonwinkel, Immotheker, Stedubo, Stedenbouwkundige diensten, Wonen-Vlaanderen,) • Mensen overtuigen • Voorbeeldprojecten • Grotere wijkvernieuwingsprojecten mét sloop • Uitgebreide checklist voor expert • Kostensimulatie – lange termijn • Organisaties/instellingen met lage drempel en experts: architecten, aannemers… • Mensen begeleiden • Personeelsondersteuning voor begeleiding • Organisaties/instellingen, zoals woonwinkels, lokale overheden, stedenbouwkundige diensten Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

16. -- Aangepaste premie • consensus: • Indien financiële steun, dan moeten technische criteria bepalend zijn. • Nieuwe premie is eerder niet wenselijk, andere mogelijheden aftasten, en bestaande zaken efficiënter maken. • Substantieel – eenvoudig – o.b.v.energie en woonkwaliteit • 1. Technische criteria beoordeling met behulp van checklist • in te vullen door ‘experts’. • 6 thema’s: • Stabiliteit  omhulsel – binnenstructuur . • Bouwtechnisch/bouwfysisch  vocht – afwerking. • Technische installaties  elektriciteit – gas en stookinstallatie • Wooncomfort  sanitair – licht – lucht – toegankelijkheid. • Brandveiligheid  verslag brandweer. • Vloeroppervlakte.  tot. Net. Vloeropp – bezettingsnorm. Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

17. Gebaseerd op: ‘Technische richtlijnen voor woningkwaliteitsonderzoek, handleiding bij het technisch verslag’, wonen-Vlaanderen. Uitgave oktober 2007 Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

18. -- Aangepaste premie • 2. Bestaande renovatiepremies differentiëren • Enkel renovatie- en energiepremies voor zinvolle (energie)renovaties • Bij niet zinvolle (energie)renovatie: • Aanzetten tot sloop • Renovatiepremie als ondersteuning voor sloop •    Verhogen rendabiliteit bestaande premies • Mogelijke opties: • Woningen waarvoor controle en aanbeveling door expert aangewezen/verplicht is: • Indien EPC in het rood zit, een audit over haalbaarheid sloop vs renovatie • Bij aanvraag maximum renovatiepremie • Werken met derden • Ook in aanmerking komen voor financiële ondersteuning indien woning gesloopt en herbouwd door projectontwikkelaar of PPS Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

19. --- ‘andere’ • All-risk bouwplaatsverzekering • Overnemenbij risico op sloopschade • Drempelverlagen • Sociale huisvestings maatschappijen ondersteunen • Meerkost van sloop financieren • Meer mogelijkheid tot groepsbouw • Naar buiten komen met voorbeeldprojecten • Begeleiding en sensibiliseringvan sociaal zwakkere groepen • Aansluiting bij Grond en pandenbeleid • Aansluiting vinden met actieplan specifiek gericht op sloop. • Verminderde registratie voor grond en/of nieuwe woning na sloop • Extra ondersteuningvan lokale overheid voor • mogelijkheid/wenselijkheid van sloop bij activeringsprojecten na te gaan • procesbegeleiding bij (activerings)projecten Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

20. Afsluitend: • Aandachtspunten • Komende maand: • Uitbreiding /aanvullig onderzoek: • o.a. zoeken van voorbeeldprojecten • Kostprijs sloop • Milieuimpact sloop • Stedelijke vernieuwingsprojecten, rapporten opvragen. • Uitdiepenvan verschillende mogelijke pistes. • Bijkomend overleg indien wenselijk • Woonwinkels, milieu deskundigen, eigenaarssyndicaten, lokale overheden… etc. • Concrete uitwerking actieplan: • minimum twee uitgewerkte remediëringsmaatregelen Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be

21. Bedankt voor uw aandacht! Proviciiale Hogeschool Limburg: 23/02/2009 stand van zaken: VEA PROJECT. GVerbeeck2@mail.phl.be