II. Tauga- og geðlyf

1. II. Tauga- og geðlyf LHF 213 © Bryndís Þóra Þórsdóttir

2. II. Tauga- og geðlyf 1. Geðsjúkdómar – frekar lauslega... 2. Flogaveikilyf 3. Geðrofslyf (sefandi lyf) 4. Róandi lyf og svefnlyf 5. Þunglyndislyf © Bryndís Þóra Þórsdóttir

3. Taugakerfið Skipting taugakerfisins • Taugakerfið skiptist í miðtauga- og úttaugakerfi • Miðtaugakerfið (MTK) samanstendur af heila og mænu • Úttaugakerfið tengir líffæri við miðtaugakerfið • Taugakerfið er afar flókið; • fjöldi taugafruma ca. 1010 • hver taugafruma tengist 1000 til 5000 öðrum • vissar frumur í litla heila tengjast 200.000 öðrum tauga-frumum © Bryndís Þóra Þórsdóttir

4. Taugakerfið • Úttaugakerfið skiptist í sjálfvirka og viljastýrða taugakerfið • Sjálfvirka taugakerfið skiptist í sympatíska og para-sympatíska taugakerfið • Sympatíska taugakerfið er semjuhlutinn (brjósthols- og lendahluti) • Starfsemin tengist eyðslu orku úr líkamanum • Boðefni: Noradrenalín (NA) – hömlun í heila • Para-sympatíska taugakerfið er heila- og spjald-taugahlutinn • Starfsemin tengist aukningu á orkuforða líkamans • Boðefni: Acetýlkólín (ACh) – örvun í heila © Bryndís Þóra Þórsdóttir

5. 1. Geðsjúkdómar • Að skilgreina hugtakið andlegt heilbrigði er ekki einfalt • Andlegt heilbrigði er e.t.v. fólgið í; • vellíðan • að vera normal • aðlögunarhæfni • sjálfstæði • sköpunarhæfileika • “Það er ekki normalt að vera við fullkomna andlega heilsu” © Bryndís Þóra Þórsdóttir

6. Geðrænir kvillar • Geðsjúkdómar eru sjúkdómar sem einkennast af truflunum á geðhöfn einstaklings sem ýmist er tímabundin eða varanleg • Orsakir má rekja til fjölmargra þátta s.s. erfða, alvarlegra veikinda, áfalla og mótun persónuleikans í bernsku • Hugtakið geðveiki á oftast við um geðklofa og geðhvarfasýki • Einkenni geðveiki eru alvarlegar andlegar truflanir, svo sem ranghugmyndir eða ofskynjanir og skert raunveru-leikaskyn © Bryndís Þóra Þórsdóttir

7. Helstu flokkar geðsjúkdóma • 1. Persónuleikatruflanir • 2. Kvíðaraskanir • 3. Lyndissjúkdómar • 4. Geðklofi • Sjá glærur 34-49 © Bryndís Þóra Þórsdóttir

8. 1. Persónuleikatruflanir • Oftast er hér um að ræða einkenni sem eru til staðar í einhverjum mæli hjá flestu fólki • Stundum eru þau þó svo yfir- drifin að þau valda viðkomandi erfiðleikum, s.s. áráttu-þráhyggju, ofskynjunarhugmyndum, andfélagslegri hegðun o.fl. © Bryndís Þóra Þórsdóttir

9. 2. Kvíðaraskanir • Dæmi: víðáttubrjálæði, ofsakvíðaköst, fælni o.fl. Fælni(fóbía) • Einkenni: • Stöðugur og óraunhæfur ótti við ákveðinn hlut, ákveðnar gerðir eða aðstæður • Að lokum fer fælnin að stjórna lífi hins fælna • Líkamleg einkenni: sviti, hitakóf eða hrollkuldi, einkenni frá hjarta, andnauð, andþrengsli, yfirliðs-tilfinning og almenn vanlíðan © Bryndís Þóra Þórsdóttir

10. Fælni (fóbía) • Algengi: • Íslensk rannsókn: 18.500 Íslendingar eru haldnir fælni • Konur (8,8%) en karlar (5,3%) • Fælni er næst algengust sálrænna vandkvæðna (næst á eftir ofdrykkju) • Orsök:(Ýmsar tilgátur...) • Skilyrðing – Maður sem lokast inn í lyftu... (60% fælinna) • Herminám - Fælnin lærist. T.d. ef móðir fælist hunda... (Um 17%) • Fælni lærist - Maður horfir t.d. á sjónvarp, bíó o.s.frv. © Bryndís Þóra Þórsdóttir

11. 3. Lyndissjúkdómar a) Alvarlegt þunglyndi (major depression) (sjá glærur 75-94) b) Geðhvarfa sjúkdómur (manic depressive psycosis eða oflætis-þunglyndissjúkdómur) © Bryndís Þóra Þórsdóttir

12. b) Geðhvarfa sjúkdómur • Geðhvörf einkennast ýmist af geðhæðar- eða geðlægðartímabilum (oflæti og þunglyndi) • Sjúkdómurinn hamlar getu til eðlilegra athafna í daglegu lífi, truflar dómgreind eða leiðir til ranghugmynda • Sjúkdómurinn er algengur meðal þeirra sem búa yfir frjóu og kraftmiklu ímyndunarafli, t.d. meðal framkvæmda- og listafólks • Sjálfsvígshlutfall einstaklinga með geðhvörf er hátt, eða um 18% © Bryndís Þóra Þórsdóttir

13. Geðhvörf • Orsök: • Flókið samspili erfða og umhverfis • Talið er að ójafnvægið sem veldur geðhvörfum stafi fyrst og fremst af ójafnvægi í rafeindaflutningum yfir frumuhimnur í heila • Ekki er óalgengt að atburðir sem valda mikilli streitu komi sveiflum af stað, eða hjálpi til með að framkalla þær © Bryndís Þóra Þórsdóttir

14. Geðhvörf • Meðferð: • Markmið meðferðar er að kyrra geð og halda sjúkdómseinkennum niðri • Þegar sjúklingurinn hefur náð jafnvægi er leitast við að fyrirbyggja með lyfjum og félagslegum úrbótum að sjúkdómurinn taki sig upp aftur • Fyrirbyggjandi meðferð: • Litíum – geðrofslyf, í bráðaveikindum (Litarex®) • Karbamazepín – flogaveikilyf (Tegretol®) • Raflost • Þríhringlaga geðdeyfðarlyf (TCA) © Bryndís Þóra Þórsdóttir

15. 2. Flogaveikilyf(antiepileptica) • Flogaveiki er algengur sjúkdómur • Talið er að um 1% mannkyns þjáist af flogaveiki • Ætla má að um 2500 Íslendingar séu með flogaveiki • Ætla má að 1500-2000 Íslendingar taki inn lyf að staðaldri við flogaveiki • Oftast er um tiltölulega vægan sjúkdóm að ræða, þar sem lyf halda einkennum í skefjum • Venjan er að greina ekki flogaveiki fyrr en viðkomandi hefur fengið a.m.k. 2 flog • Heilarit er gagnlegasta rannsóknin við greiningu á flogaveiki • Mikilvægt er að útiloka sjúkdóma í miðtaugakerfinu © Bryndís Þóra Þórsdóttir

16. Flogaveiki Skilgreining: • Flogaveiki er skilgreind sem aukin tilhneiging til þess að fá endurtekin flog af mismunandi tegundum með eða án truflaðrar meðvitundar • Ekki er endilega um eiginlegan sjúkdóm að ræða, heldur einkenni sem geta haft margar orsakir • Flogaköst einkennast af röskun á hreyfingum, skynjunum, atferli, tilfinningum eða meðvitund • Landssamtök áhugafólks um flogaveiki © Bryndís Þóra Þórsdóttir

17. Orsakir flogaveiki • Orsakir eru margvíslegar • Oft er aðalorsökin að því er virðist ör eða skemmdir í heilaberki, vegna; • meiðsla (áverka) • áverka við fæðingu • sýkinga • æxla • vansköpunar • skemmda eftir heilablóðfall • afleiðingar heilahimnubólgu o.fl. • Flogaveiki getur verið arfgeng © Bryndís Þóra Þórsdóttir

18. Orsakir flogaveiki • Flog stafa af því að hópar taugafruma fara að senda samtímis boð með hærri tíðni en eðlilega • Um er að ræða tímabundnar, kröftugar og óeðlilegar rafboðstruflanir í heila, eða heilaberki • Margt getur komið flogum af stað, t.d.; • flöktandi ljós, diskóljós, • mynstur (t.d. taflborð, köflóttur dúkur), • þegar leysa á erfið verkefni o.fl. • Í flestum tilvikum er þó ekki vitað hvað kemur floginu af stað © Bryndís Þóra Þórsdóttir

19. Orsakir krampa • Flogaveiki er einungis ein af mörgum mögulegum orsökum krampa • Aðrar algengar orsakir krampa: • Höfuðáverkar • Heilablæðingar • Heilaæxli • Hitakrampar í börnum • Sýkingar • O.fl. • Um 2% einstaklinga fá krampakast einhvern tíma ævinnar © Bryndís Þóra Þórsdóttir

20. Tegundir flogakasta • Einkenni flogaveiki fara eftir því hvar í heilaberkinum þau verða, og því hlutverki sem sá hluti heila-barkarins gegnir • Einkennin geta verið allt frá doða til krampakasta • Flogum er skipt í tvo meginflokka; • Hlutaflog, staðflog (focal eða partial seizures, petit mal) • Flog sem verða á afmörkuðu svæði í heilaberkinum • Alflog (primary generalised seizures, grand mal) • Flog sem ná yfir allan heilabörkinn • Enginn ákveðinn staður • Eru um 40% flogatilfella © Bryndís Þóra Þórsdóttir

21. Tegundir flogakasta (undirflokkar) • Flogaveiki nær yfir meira en 20 teg. floga • Sem dæmi má nefna: • Krampaflog - flogafár • Störuflog • Ráðvilluflog • Hreyfiflog • Skynflog (krampaflog, störuflog og ráðvilluflog eru algengust) © Bryndís Þóra Þórsdóttir

22. Krampaflog • Er algengasta tegund floga • Er alflog – rafboð í öllum heilanum raskast • Viðkomandi verður skyndilega stífur, missir með-vitund og fellur til jarðar • Öndun skerðist, blár húðlitur, slef og korr • Viðkomandi getur misst þvag, en sjaldan saur • Eftir að samdráttur stöðvast, taka við taktfastir krampakippir í útlimum og búk í allt að 2 mín. • Þá tekur við meðvitundarleysi í um 5 mín. • Sjúklingur getur verið ruglaður eftir kastið • Oftast fylgir höfuðverkur og þreyta og þörf á hvíld © Bryndís Þóra Þórsdóttir

23. Flogafár (status epilepticus) • Endurtekin krampaflog án þess að sjúklingur komist til meðvitundar • Getur staðið yfir í 30 mín. • Mjög alvarlegt ástand • Talið er að 5% fullorðinna sjúklinga með flogaveiki fái flogafár einhvern tíma á lífsleiðinni • Flogafár getur orsakað súrefnisskort, hjartsláttar-truflanir, efnaskiptatruflanir og blóðþrýstingslækkun => e.t.v. heilasköddun eða dauði © Bryndís Þóra Þórsdóttir

24. Lyfjameðferð við flogaveiki • Flogaveikilyf eru oft talin vera undirflokkur róandi lyfja og svefnlyfja • Flogaveikilyf hafa sérhæfða krampastillandi verkun, þ.e.a.s. þau halda krömpunum niðri án þess að valda óhóflegri syfju • Æskilegt er að nota bara eitt lyf til að koma í veg fyrir flog => einfaldari meðferð og minni hætta á aukaverkunum • Stundum þarf þó að nota fleiri en eitt lyf saman • Hægt er að nota róandi lyf (benzódíazepín) í floga-köstum © Bryndís Þóra Þórsdóttir

25. Lyfjameðferð við flogaveiki • Lyfið fenóbarbital við flogaveiki kom á markað 1912 • Öflugt lyf, ennþá eitthvað notað • Lyfið fenýtóín kom á markað 1938 • Á sjötta áratugnum kom karbamazepín fram og er það mikið notað • Undanfarin ár hafa mörg ný lyf verið skráð við flogaveiki • Sérhæfðari verkun og minna slævandi... • Meðferð við flogaveiki er ekki endilega ævilöng • Allt að 80% barna sem þarfnast meðferðar geta hætt lyfjatöku eftir tvö ár ef vel gengur... © Bryndís Þóra Þórsdóttir

26. Lyfjameðferð við flogaveiki • Flogaveikilyf valda ekki ávana og fíkn • Þol myndast ekki gegn krampastillandi verkun floga-veikilyfja • Fráhvarfseinkenni þekkjast þó og þar á meðal geta verið flogafár • Flest flogaveikilyf eru merkt ∆ • Öll flogaveikilyf geta valdið fósturskemmdum • Megináhyggjuefnið er klofinn hryggur • Hættan eykst ef notuð eru fleiri en 1 lyf © Bryndís Þóra Þórsdóttir

27. Aukaverkanir flogaveikilyfja • Flogaveikilyf hafa nokkuð miklar aukaverkanir • Aukaverkanirnar eru misalvarlegar... • Öll flogaveikilyf valda slævingu sem kemur fram sem þreyta, úthalds- og einbeitingarleysi og mikil svefnþörf • Mismunandi mikil eftir lyfjum og einstaklingsbundin • Aukaverkanirnar eru oft skammtaháðar • Aðrar algengar aukaverkanir: • Ógleði, höfuðverkur, niðurgangur, uppköst, lystarleysi, hægðatregða, svimi, skjálfti, tvísýni o.fl. © Bryndís Þóra Þórsdóttir

28. Flogaveikilyf – skráð lyf • Barbitúrsýrusambönd, benzódíazepínafleiður o.fl. • Margir mismunandi flokkar... • Dæmi um lyf: • Fenóbarbital (Fenemal Recip®) • Fenýtóín (Fenantoin Recip®) • Klónazepam (Rivotril®) • Karbamazepín (Tegretol®) • Oxkarbazepín (Trileptal®) • Valpróínsýra (Orfiril®) • Lamótrigín (Lamictal®) • O.fl. © Bryndís Þóra Þórsdóttir

29. Fenantoin Recip®(fenýtóín) • Skylt lyf: Fosfenýtóín (Pro-Epanutin®) • Fenýtóín var mjög mikið notað við flogaveiki áður fyrr Minna notað á seinni árum.... • Erfitt að stilla skammta • Ábendingar: Alflog og hlutaflog • Aukaverkanir: • Slappleiki, ógleði, truflaðar hreyfingar, höfuðverkur, skjálfti • Langtímaaukaverkanir: truflanir á starfsemi litla heila og ofholdgun á tannholdi, aukinn hárvöxtur, fækkun á hvítum blóðkornum, truflun á kölkun beina og storknun blóðs o.fl. © Bryndís Þóra Þórsdóttir

30. Rivotril®(klónazepam) • Er notað við staðflogi - Viðbótarlyf • Benzódíazepín samband • Notað í fyrirbyggjandi meðferð og bráðameðferð • Kvíðastillandi og ávanabindandi • Ábendingar: • Kippaflog, flogafár • Þegar hætt er á lyfinu er tilhneiging til fráhvarfsfloga • Skammtastærðir: • Gefið í 2-3 skömmtum, heildarskammtur 1-6 mg © Bryndís Þóra Þórsdóttir

31. Tegretol®(karbamazepín) • Er eitt mest notaða flogaveikilyfið • Ábendingar: Alflog og hlutaflog • Einnig: Þvaghlaup (diabetes insipidus), fráhvarfseinkenni drykkjusýki, taugaskemmdir vegna sykursýki, manía eða fyrirbyggjandi meðferð við geðhvarfasýki • Skammtar: • Einstaklingsbundnir • Skammta skal lyfið með varúð hjá öldruðum • Aukaverkanir: • Lyfið þolist vel og hefur tiltölulega sjaldan aukaverkanir • Aukaverkanir frá MTK: Svimi, höfuðverkur, ósamræming vöðva-hreyfinga, syfja, þreyta, tvísýni (algengari hjá öldruðum) • Truflanir frá meltingarvegi (ógleði, uppköst) og ofnæmisviðbrögð á húð (útbrot) © Bryndís Þóra Þórsdóttir

32. Orfiril®(valpróínsýra) • Ábendingar: Er notuð við öllum tegundum floga, en þó sérstaklega á alflog • Aukaverkanir: • Skjálfti, fækkun blóðflaga, hárlos, breyttur hárlitur, þreyta, niðurgangur, uppköst, lystarleysi, þyngdaraukning – þyngdartap o.fl. • Lifrarskemmdir, stundum lífshættulegar (obs. börn < 3ja) • Skammtar: • Stundum er skammtað samkvæmt blóðmælingum • Annars er stuðst við klíníska svörun © Bryndís Þóra Þórsdóttir

33. Lamictal®(lamótrigín) • Er nýlegt flogaveikilyf sem hefur reynst ágætlega • Notað eitt sér eða sem viðbótarlyf • Ábendingar: Hlutaflog og alflog • Einnig notað til að fyrirbyggja geðsveiflur hjá þeim sem eru með geðhvarfasjúkdóm • Skammtar: • Einstaklingsbundnir • Aldraðir þurfa ekki sérstaka skammta • Aukaverkanir: • Húðútbrot, pirringur, höfuðverkur, svimi, þreyta, syfja, svefnleysi, óstyrkur, tvísýni, ógleði, uppköst, niðurgangur, hegðunartruflanir o.fl. © Bryndís Þóra Þórsdóttir

34. 3. Geðrofslyf (Sefandi lyf) Notkun geðrofslyfja (ábendingar): • Geðklofi • Oflæti (manía) • Óráð eftir aðgerðir • Amfetamíneitranir • Fráhvarfsmeðferðir vímuefna • Ofsóknaræði, sturlun • Geðrænar truflanir tengdar heilabilun • Alvarlegt þunglyndi (ekki langtímanotkun) • Mikill kvíði eða órói (ekki langtímanotkun) © Bryndís Þóra Þórsdóttir

35. Geðklofi (schizophrenia) • Er alvarlegasti geðsjúkdómurinn • Algengi: 0,6-0,7% (hérlendis veikjast ca. 120 á ári) • Þetta er langvinnur og hamlandi sjúkdómur í heila sem hrjáir um einn af hverjum hundrað manns einhvern tíma á ævinni • Sum fíknilyf og lyf orsaka svipuð einkenni og geðklofi (t.d. hass og LSD) • Þessi sjúkdómur greinist yfirleitt snemma (15-30 ára) og er algengari hjá körlum en konum © Bryndís Þóra Þórsdóttir

36. Geðklofi • Ekkert augljóst samband er á milli ofbeldishneigðar og geðklofa • Geðklofi er ekki klofinn persónuleiki • Nikótínfíkn er 3svar sinnum algengari meðal geðklofasjúklinga • Flókið samband er milli reykinga og geðklofa • Reykingar draga úr áhrifum lyfjanna © Bryndís Þóra Þórsdóttir

37. Orsakir geðklofa • Líklega er um flókið samspil erfða, umhverfis, atferlis og annarra þátta að ræða • Rannsóknir benda til þess að áföll á meðgöngu, t.d. næringarskortur fósturs, veirusýkingar, erfiðleikar við fæðingu og ýmiss konar annað álag, auka líkur á geðklofa hjá barninu síðar meir • Talið er að geðklofi tengist afbrigðileika á magni og virkni boðefna eða viðtaka í heila • Heilabygging geðklofasjúklinga er ekki eðlileg © Bryndís Þóra Þórsdóttir

38. Einkenni geðklofa • Til eru margskonar undirflokkar geðklofa, eins og ofsóknargeðklofi, stjarfageðklofi o.fl. • Ofskynjanir, ranghugmyndir, skipulagslaust tal, mjög rugluð hegðun eða frosin stelling, neikvæð einkenni • Truflun á hugsun, skynjun (ofheyrnir o.fl.), tilfinningum, sjálfsmati, hreyf- ingum... • Mikil truflun á atvinnu, samskiptum eða sjálfshirðu © Bryndís Þóra Þórsdóttir

39. Meðferð geðklofa • Miðar að því að draga úr einkennum og halda sjúkdómnum í skefjum • Lyfjameðferð er áhrifaríkust • Geðlyf sem halda geðrofseinkennum niðri hafa verið fáanleg síðan á miðjum sjötta áratugnum • Lyfin lækna ekki sjúkdóminn né tryggja að viðkomandi fái ekki fleiri geðrofaköst • Einstaklingsbundin meðferð • Velja þar skammtastærðir af mikilli kostgæfni © Bryndís Þóra Þórsdóttir

40. Meðferð geðklofa • Geðrofslyfjum fylgja oft óþægilegar aukaverkanir, einkum í byrjun meðferðar • Má þar nefna syfju, eirðarleysi, vöðvakippi, skjálfta, munnþurrk eða sjóntruflanir • Einnig getur verið um langvarandi aukaverkanir að ræða, s.s. síðkomin hreyfitruflun, sem einkennist af ósjálfráðum hreyfingum • Önnur meðferðarúræði: • Endurhæfing, einstaklingsmeðferðir, fjölskyldufræðsla, sjálfs-hjálparhópar © Bryndís Þóra Þórsdóttir

41. Horfur geðklofasjúklinga • Ef sjúkdómurinn er greindur snemma, má halda einkennum hans niðri en ef köstin endurtaka sig oft þá verður sjúkdómurinn gjarnan langvinnur og leiðir til varanlegrar fötlunar • 15% fá fullan bata • 25% geta lifað eðlilegu lífi • 45% bera ávallt einhver einkenni • 15% eru varanlega skertir © Bryndís Þóra Þórsdóttir

42. Lyfhrif geðrofslyfja • Verkun geðrofslyfja á geðklofa tengist hömlun á viðtökum boðefnisins dópamíns • Sum þeirra hafa einnig áhrif á aðra viðtaka, í meira eða minna mæli.... • Lyfin hafa einnig uppsöluhemjandi og andhistamín-áhrif • Lyfin bæla lært atferli og flókna hegðun • Lyfin minnka áhuga á umhverfi, draga úr tilfinningum og geðhrifum © Bryndís Þóra Þórsdóttir

43. Aukaverkanir geðrofslyfja • Fara eftir því hvar í heilanum lyfin verka… • Róandi áhrif (syfja og slen) • Áhrif á blóðrásarkerfið • Blóðþrýstingsfall í uppréttri stöðu, hraðsláttur o.fl. • Algengari hjá öldruðum • Áhrif á innkirtlastarfsemi • Þyngdaraukning, glúkósaóþol, breytingar á líkamshita • Tíðatruflanir o.fl. © Bryndís Þóra Þórsdóttir

44. Aukaverkanir geðrofslyfja • Aukaverkanir frá MTK, s.s. Parkinsonseinkenni • Um er að ræða hreyfitruflanir (extrapýramídal) • Síðkomnar hreyfitruflanir geta verið óafturkræfar • Aðrar aukaverkanir: • Ljósnæmni, hægðatregða, aukin myndun litarefnis í húð, blóðbreytingar o.fl. © Bryndís Þóra Þórsdóttir

45. Nýrri geðrofslyf (óhefðbundin) • Klózapín, olansapín, quetíapín, risperídón • “Atypical antipsychotics” • Að mestu laus við hreyfitruflanir (Parkinsons-einkenni, extrapýramídal áhrif) • Minni tíðni bakslags • Mun dýrari lyf © Bryndís Þóra Þórsdóttir

46. Geðrofslyf – skráð lyf • Um er að ræða 10 flokka.... • Dæmi um lyf: • Levómeprómazín (Nozinan®) • Perfenazín (Trilafon®) • Klózapín (Leponex®) • Olanzapín (Zyprexa®) • Quetíapín (Seroquil®) • Litíum (Litarex®, Litíumsítrat Actavis®) • O.fl. © Bryndís Þóra Þórsdóttir

47. Trilafon®(perfenazín) • Til sem töflur,dropar og stungulyf • Ábendingar: • Geðklofi og aðrar psykósur, elliórói, manía • Skammtar: • Mjög einstaklingsbundnir, á bilinu 4-64 mg á sólarhring • Trilafon dekanoat® er gefið á 3-4 vikna fresti í vöðva • Aukaverkanir: • Extrapýramídal einkenni, einkum við stóra skammta • Síðkomnar hreyfitruflanir eftir langtíma notkun • Þyngdaraukning, ljósnæmni, munnþurrkur o.fl. © Bryndís Þóra Þórsdóttir

48. Leponex®(klózapín) • Er fyrsta lyfið í flokki “atypical antipsychotics”, eða nýrri geðrofslyfja • Nýrri lyfin í þessum flokki, svo sem risperídón, olanzapín og quetíapín, eru öruggari og þeim fylgja færri aukaverkanir... • Klózapín er eingöngu notað ef engin meðferð dugar... • Lyfið getur valdið alvarlegri fækkun hvítra blóðkorna, hjartavöðva- kvilla, hjartsláttartruflunum o.fl. © Bryndís Þóra Þórsdóttir

49. Zyprexa®(olanzapín) • Hefur meiri áhrif á 5-HT2 viðtaka en D2 viðtaka • Dregur úr kvíða • Ábendingar: Geðklofi • Aukaverkanir: • Þyngdaraukning og syfja eru algengastar (> 10%) • Aðrar algengar (1-10%); svimi, aukin matarlyst, bjúgur á útlimum, réttstöðu blóðþrýstingslækkun og tímabundin mild andkólínvirk áhrif (hægðatregða, munnþurrkur...) • Getur valdið extrapýramídal aukaverkunum... © Bryndís Þóra Þórsdóttir

50. 4. Róandi lyf og svefnlyf • Þessi lyf valda róun í litlum skömmtum, en svefni í stærri skömmtum • Róun; viðkomandi hreyfir sig minna en ella, hefur minni drift til athafna og vökuvitund slævist Róun er forstig svefns, viðkomandi er þó vakandi og skynjar umhverfi sitt • Svefn; missir vökuvitundar að því marki að menn vakna við hæfilegt áreiti • Öll þessi lyf hafa krampastillandi áhrif í stórum skömmtum og eru sum þeirra notuð sem flogaveikilyf © Bryndís Þóra Þórsdóttir