KREU V

1. KREU V Organizimi politik i shoqërisë, struktura e shtetit

2. Organizatat në shoqëri • Shteti, organizatë politike • Partitë, organizata politike • Organizata kulturore, • Organizata edukative, • Organizata sportive etj. Të gjitha janë organizata me prejardhje shoqërore

3. Struktura e shtetit • Shteti është dukuri e qëndrueshme, organet e tij të ndryshueshme • Organ shtetëror është personi fizik, grupi i personave fizikë që në emër e për llogari të tij kryejnë funksione të caktuara • Roli dhe pozita e çdo organi shtetëror varet nga kompetenca që ka, që i njihet me ligj ose akt nënligjor

4. KOMPETENCA • Kompetenca: lëndore & territoriale • është tërësia e të drejtave dhe detyrave që ka një organ shtetëror • Shteti ndryshon nga shtetasi si mbajtës i të drejtave, ka detyrimin t’i përmbushë ato • Lëndore: puna konkrete e organit shtetëror • Territoriale: kufijtë brenda të cilëve zhvillohet ajo lëndore

5. HIERARKIA • Hierarkia është marrëdhënia midis organeve shtetërore, duke treguar se cili është epror dhe cili vartës • 2 llojesh: • Vartës (shtetet e centralizuara) • Bashkërendues (Organi më i ulët në hierarki ka autonomi në nxjerrjen e akteve që ka kompetencë. Organi më i lartë gjykon ligjshmërinë, jo oportunitetin – Shtetet e decentralizuara)

6. Organet shtetërore - Klasifikimi 1- nga përbërja: kolektive & monokratike 2- nga mënyra e formimit: të zgjedhura & të emëruara 3- nga roli në procesin e punës: vendimore & këshillimore 4- nga rrethanat e krijimit: të zakonshme & të jashtëzakonshme 5- nga kompetencat: të përgjithshme & të posaçme 6- nga vendi dhe pozita: a)eprore & vartëse b) qendrore & vendore

7. Parlamenti • Organ legjislativ dhe politik njëkohësisht • Zgjidhet nga votuesit • Struktura të ndryshme në vende të ndryshme (1 ose 2 dhomëshe) në varësi edhe të traditës, formës së ndërtimit të shtetit Parlamentarizmi vs. ministerializmit Në ditët e sotme më i fuqishëm paraqitet i dyti Rastet e shpërndarjes së Kuvendit parashikohen në Kushtetutë.

8. Kufizimet zgjedhore • Kufizimi i moshës • Kufizimi i vendbanimit • Kufizimi racor • Kufizimi pasuror • Kufizimi gjinor • Kufizimi arsimor • Kufizimi sipas gjendjes mendore • Kufizimi sipas gjendjes gjyqësore • Barazia e votës • Një person, një votë • Fshehtësia e votës

9. Gjeografia dhe aritmetika elektorale • Gjeografia elektorale ka të bëjë me caktimin e zonave elektorale. Për të garantuar barazinë e votave edhe zonat duket të kenë përafërsisht numër të barabartë zgjedhësish. • Aritmetika elektorale përdoret për të favorizuar partinë fituese në zgjedhje. Qëllimi është arritja e një qëndrueshmërie qeverisëse duke disfavorizuar partitë që fitojnë më pak.

10. Sistemet elektorale • Mazhoritar • Proporcional • I përzierë (në tre variante): • Mazhoritaro-proporcional • Proporcional me elementë të mazhoritarit • Mazhoritar me elementë të proporcionalit

11. Sistemi proporcional • Sigurohet barazia e votës • Për çdo parti zgjidhen aq deputetë sa ka qenë përqindja e votave që ka marrë partia në fjalë • Lejon hyrjen në parlament të partive të vogla • Mund të vështirësohet arritja e shumicës së qëndrueshme qeverisëse • Për të shmangur këtë të fundit mund të parashikohet një prag elektoral • Pragu elektoral - përqindje e caktuar votash në shkallë vendi, çdo shtet e vendos vetë • Varet nga numri i votuesve, numri i parlamentarëve

12. Sistemi mazhoritar • Parashikon që në çdo zonë të zgjidhet ai kandidat që ka fituar [50% + 1 votë ] shumica absolute e votave në atë zonë • Siguron shumicë qeveritare të qëndrueshme • Deformon barazinë e votës, humbasi votat e kandidatëve të tjerë • Votohet kandidatura, jo partia • Votuesi ka të drejtë të shprehë preferencat mbi personin kandidat për përfaqësues në parlament • Për të shmangur anët negative të secilit sistem shtete të ndryshme zgjedhin sistem të përzierë zgjedhor.

13. Organe të tjera shtetërore • Kryetari i shtetit • Shpesh funksion simbolik • Garant i institucioneve të vendit • Arbitër midis partive politike • Qeveria – organ kolegjial, me veprimtari të shumëllojshme (neni 95 i Kushtetutës sonë), ka edhe veprimtari legjislative, por të kufizuar (neni 101 i Kushtetutës sonë) • Aparati administrativ • Forcat e armatosura • Policia • Zbulimi dhe kundërzbulimi • Organet e drejtësisë – dhënia e drejtësisë bëhet vetëm nga gjykatat • Prokuroria pjesë e këtyre organeve

14. Partitë Politike • Në përgjithësi ekziston pluralizmi politik • Kushtetuta shqiptare mbi partitë politike (neni 9) • Ligji shqiptar mbi partitë politike • Partia është bashkimi vullnetar i personave me bindje dhe qëllime të njëjta politike që ka si synim marrjen e pushtetit shtetëror me anë të zgjedhjeve të lira dhe demokratike, duke ndikuar në këtë mënyrë në jetën e vendit.

15. Organizata të tjera shoqërore • Sindikatat – nuk kanë si synim marrjen e pushtetit, përfaqësojnë punëmarrësit dhe interesat e tyre përpara punëdhënësve • Grupet e presionit • Organizatat joqeveritare • Institucionet fetare (nuk janë subjekte politike, as elektorale) • Kushtetuta shqiptare mbi bashkësitë fetare (neni 10)