380 likes | 761 Views
Kas iskelet sistemi hastaliklarinda oyku ve genel degerlendirme. Dr. Mustafa Eras Avrupa meslek yuksek okulu. Iskeletin degisik kemikleri arasindaki fonksiyonel baglantiya eklem denilir .
E N D
Kas iskeletsistemihastaliklarinda oyku ve genel degerlendirme Dr. Mustafa Eras Avrupameslekyuksekokulu
Iskeletindegisikkemikleriarasindakifonksiyonelbaglantiyaeklemdenilir.Iskeletindegisikkemikleriarasindakifonksiyonelbaglantiyaeklemdenilir. • Bazikemiklerdeeklemlerbirbirleriylehareketetmeyeceksekildebaglanmislardir.(kafatasikemikleri ) • Tam hareketlieklemlerdeeklemyuzleribirbirlerindentamamenayrilmislardir. Eklemler, eklemiolusturankemiklerarasindauzananve ligament denilnkuvvetlifibrozbaglarlasaglamlastirilmislardir.
eklemlerinsiniflandirilmasi 1-hareketsiz eklemler(fibrozeklemler) A-sutura B-sindesmosis C-Gomfoz A: Sutura: sadeceyassı kemikler ve kafada bulunur. Kemiklerin kenarları dişli olup birbirlerine kenetlenmişlerdir. Sturalligeman denilen ince bir bağ dokusu ile bağlanmışlardır.
B: Sindesmosis: iki kemik yüzümü ligemanlar sıkıca birbirine bağlamışlardır. Örnek: art. Tibiofibularisinferior. Gomfozis:Sindesmozisin bir çeşidi olup , bir oyuk içerisine bir koninin girmesi şeklinde oluşur. Bu eklemleri diş kökleri ile çene kemikleri arasında görülür.
2-kikirdaksi eklemler(azhareketlieklemler) A-sinkondrosis. İki eklem arasındaki doku , kıkırdak dokusudur. Geçici bir eklem şeklidir. Erişkinlerde Kemikleştiği için görülmez. B– Simfizis: Kemik yüzleri hyalin kıkırdak ile örtülüdür. Kıkırdak arasını fibrokartilajinöz doku doldurmuştur.
3-tam hareketlieklemler(synoviyaleklemler).Vücudumuzdaki eklemlerin çoğu böyledir. Art.simplex. art.composita A-tekeksenli eklem
b-ikieksenli • c-ikidenfazlaeksenli • d-belirli bir ekseniolmayan
Vertebralararasindakieklemler 1-vertebra korpuslariarasindakisymphysis 2-artikuler proceslerarasindakisinoviyaleklemler
Eklemlerde yapilanhareketcesitleri Tam hareketlieklemlerdehareketincesidini , yonunuvegenisliliginibelirleyenanaunsur, eklemyuzeyininseklidir. Hareketlerinmaksada en uygunsekildeyapilmasieklemyuzeyininseklinebaglidir. Genishareketlerinyapildigieklemyuzeyikonveksdigeriisekonkavdir. Aynizamandaeklemlerineksenlerininsayisiniveyonunudebelirler.
1-kayma hareketleri 2-acisal hareketler fleksiyonekstansiyonabduksiyonadduksiyon
3-sirsumduksiyon hareketi 4-rotasyon hareketi supinasyonpronasyon
Biyomekanik Biyolojiksistemleruzerindeicve dis kuvvetlerin etkisiniarastiranbilimdalidir. Biyomekanik Newtonunmekanikyasalarinikullanirkan model olarakcanlivucuduveyadokuyuelealir. Model dengedeisekuvverlerinetkisiniinceleyen alt daliStatikdir. Dinamikadiverilen alt daliisevucudunhareketini , hareketiuretenkuvvetleriincelerve 3 alt dalivardir. biyotriboloji= biyolojiksistemlerdeveozellikleeklemlerde , eklemprotezlerindesurtunme(friksiyon) , kayma (lubrikasyon) veasinma (wear) ile ilgilenir.
Bu nedenlebiyomekanik , kinematic vetribolojiozellikleortopedivefiziktedavininklinikkullanim alanine girerek , normal eklemfonksiyonlarinin (stabilite-instabilite), travma ,cerrahisonrasieklemfonksiyonlarinin nasil degistigini, kasgucleriveeklemtemaskuvvetlerinin nasil hesaplanacaginin, ortopedidekullanilanmateryallerinmekanikozelliklerinin, static vedinamikdengenin , deformasyonun, elastisiteninveviskoelastisiiiteninanlasilmasindavepatolojikdurumlarindegerlendirilmesindebizeyardimciolur.
Biyomekanik Newton yasalarinikullandigiicinonceliklebuyasalarinbilinmesigerekir. Buna gore 1-Dengede veya static duran bir cismeuygulanan kuvvetlerin bileskesisifirdir. (eylemsizlik) 2- Eger birleskede bir kuvvetsifirdegilse , bukuvvetdeformeolmayan bir cisimdekuvvetyonundeivmekazanan bir hareketesebepolur. 3-Bir cisim bir digercismekuvvetuyguluyorsa (etki) zit yondeveesitbuyukluktedir. Ancak her ikikuvvettinuygulamanoktalaribirbirindenfarklidirvekuvvetin diğercismeetkiedebilmesiicin her ikicisimarasindatemasgereklidir.
Vektorlervekuvvetler VEKTOR= Bir cokfizikselbuyuklukvardir.orneginsicaklik , kutle, yogunlukgibi .Bunlar scalar buyukluklerdir. Oysabazifizikselbuyukluklerdeaynizamanda yon, dogrultuveuygulamanoktasi da onemlidir. Bunlarisevektorelbuyukluklerdir. Kuvvet, hiz, moment, ivme, agirlikgibi 1- kuvvet bir vector ile belirtildigine gore buvektorunyonu , dogrultusu, buyukluguveuygulamanoktasidabelirtilmelidir.
MOMENT= (Veya tork) bir cismidondurmeetkisidir. Bu donme bir merkezetrafindaolacagiicinkuvvetinbunoktayaolanuzakligionemyasir. Kuvvetkolu ne kadarbuyukolursaaynidondurmeetkisiyaratabilmekicin o denliazkuvvetegereksinim duyulur. Sonuc olarak moment subağıntıile ifadeedilir. M=F.L(moment=kuvvetindikbileskeni*donmemerkezineolanuzaklik)
Burada klinikonemiolanozel bir durum kuvvetciftidir. Bir cisminikitarafinauygulanan zit yondefakatesitbuyuklukteikikuvvettir.Bu kuvvetlerin bileskesisifiroldugundancisimdeileriveyagerihareketesebepolmazamacisimdedonmeetkisiolusturur. Klinikonemiozellikledirsekfleksiyonundabelirgindir.
Buna gore dirsekfleksiyonunasebepolanbisepskasinindondurmeetkisidirsek 90° fleksiyondaikenen büyük degerdedir. KALDIRACLAR= Biyomekanik modellerdenbirdigeridir. Bilindigigibikaldiractaasagidakigibibaglantivardir. kuvvet×kuvvetkolu=Yuk× Yuk kolu Yanidonmemerkezindedengesaglandigianda yuk vekuvvetinolusturdugudonmeetkisiesitolmalidir. Buna gore insanvucudunda 3 degisiktiptekaldiractanimlanabilir.
A=Destek yuk ile kuvvetarsindadir. B=Yuk kuvvetvedestekarasindadir. C=kuvvet yuk ile destekarasindadir. Kuvvetkolukisadiramahareketgenisligivehizacisindanavantajlidir.
AGIRLIK MERKEZI ve AGIRLIK VEKTORU Bu noktacismiolusturanherbirzerreninagirlikvektorlerinintoplamininuygulamanoktasidir. Bilindigigibiagirliknoktasi G=m.gseklindeifedeedilir. (Agirlik=Kutle.yercekimiivmesi) Agirlikmerkezindenbaslayaraktemasyuzeyinedik gecen agirlikvektoruyerkureninmerkezindengecer.
Sonuc olarakyerdedurancisimlerdeagirlikmerkeziizdusumucismintemasettigiallaninsinirlariicindengecmelidirkicisimdusmesinvedengedekalabilsin . Insanvucudundaagirlikmerkezimormaldeikinci sacral vertebraninbirazonundedir. Buradan gecen yercekimivektorutemasyuzeyindenyaniayaklarintemasettigiallaninortasindangecmelidirkiinsanvucududengedekalabilsin.
Destekyuzeyinekadargenisse ,agirlikvektorubuyuzeyin ne kadarortasindangeciyorsaveagirlikmerkeziyere ne kadaryakinsa ,dengeokadarstabilolur. KALCA BIYOMEKANIGI Yurume sirasindatekayakuzerindeiken o alt ekstremiteninkalcasinabinen yuk yaklasikolarakvucutagirliginin 2.5 katidir. Oysayurumeninciftdestekfazindadengedahastabildir. Ve her kalcayabinen yuk vucutagirligininyaklasikuctebiridir. Kalcaeklemindetekayakuzerindedengedeikenkalcarotasyonmerkezietrafindaolusankaldiracsisteminidengedekalabilmesiicin her ikitarafmomentininesitolmasigerekir.
DIZ BIYOMEKANIGI Tek ayakuzerindeikendizevucutagirliginin 2 katikadar yuk biner. Sicrama, yuksektenatlamagibihareketlerdekasilankassayisindaartisabagliolarakvucutagirliginin 24 Katina kadar yuk biner. Dizebinenbasincmeniskuslernedeniyleazaltilir. Menuskuslerincikarildigihastalardaosteoartiritgelisir. LOMBER BOLGE BIYOMEKENIGI Vertebra cisimlerinevedisklerebinen yuk vucutagirliginin8-10 Katina kadarulasir. Eger bir yuk kaldiriliyorsabuyukun yuk koludakuvvetkolundandahabuyukoldugundaneklemlerevediskebinen yuk dahafazlaartar.
Diskler asiriyukemaruzkaldigindaanularfibrillerdeyirtilmalarmeydengelir. Karin icibasincartirilarak yuk azaltilir.Cisminboyutlari, cisminvucudayakinligi, govdeninfleksiyonderecesi, vertebrayabinenyukuetkiler. CISME ETKI EDEN KUVVETLER STRES ve DEFORMASYON Kuvvetlergerilme( traksiyon), egilme(bending), makaslama(shear), bukulme (torsiyon)vebunlarindegisikoranlardabirlesmesindenolusmuskarmasikkuvvetlerseklindeadlandirilmaktadir.
CANLI DOKULAR ve BIYOMATERYELLER Kemikhidroksiapatit (kirilgankompresyonadirencli) vekollajen(gerilmeyedayanikli)karisimidir.Spongiozkemikdahaazyogun(%25), dahaazsert(%10)amadahacokkolaybicimdedeformeolabilmektedir.Yaslaveimmobilizasyonlaozellikleridegisir. Kortikalkemikgerilmeye , spongiozkemikkompresyonavemakaslamakuvvetlerinedahadayaniklidir. Tendon sadecegerilmeyedayaniklidir.
Dayanıklılığa göre biyometaryal ve canlı dokuların sıralanması
TRIBOLOJI Temas halindevebirbirine gore hareketli metal yuzeylerdekisorunlariinceler. Bu sorunlarsurtunme(friction) , yaglanma(lubrication) veasinmadir(wear).
Dikkatlealinmis bir oyku vebunaeslikedenmuayene ,labaratuarvegoruntulemeyontemlerindencokdahadegerlidir. Hastanedeyatan bir hastaninoykusutibbikayitlaringozdengecirilmesi ile de eldeedilebilir. Klinisyen bir poliklinikortamindahastaninyasi ,cinsiyet, irk , is durumu, kolvebacakdominansi, genel saglikdurumu, cerrahidahilgecmistibbioykusuvemevcutfonksiyoneldurumunu, geneliklehastadanogrenir. Egitimdurumunu , kulturelinanclar,bakicidurumuveyasamalani ile ilgilipsikososyalkonularirdelenmelidir.
oyku sistemine aityakinmalardir. Demografikozelikleri, hastaninyakinmasini,genelvesistemiksorgulamayi, ozgecmisvesoygecmisiicermelidir. Demografikozelikleri Yas, cinsiyet, irk, toplum ,egitimvemedenidurumuicermektedir.
Yakinma Hastaninoncelikliyakinmasiogrenilir. Ilaveolarakekyakinmalaridasorulur. Ozelikletutukluk, sislik, şekil bozuklugu, eklemhareketkisitliligiveyürümedezorluk kasiskeletsistemidisindakilerise genel yakınmalarıdır. (ates,yorgunluk,zayiflama)
Oz gecmis Hastaninyasam tarsi vealiskanliklari ile iliskilibilgilericermektedir. Bunlararasindadogumsalhastaliklar,travma, daha once geçirilmishastalikoykusu, ekhastaliklar, operasyongeciripgecirmedigi, dogumsayisi , menapozyasi, yili, alerjioykusu,sigara, alkolkulanimi, devamli kullandigiilaclarisayabiliriz. Rehabilitasyonhastasiicinsosyalyasanti, evindurumu,mimariyapisi, evlilikdurumu, evlilik durum ve is yasantisihakindabilgiedinilmesiuygunolacaktir.
Sistemlerinsorgulanmasi Burada sorgulamahastanin genel saglikdurumuylabaslarvecilt,bas-boyun, solunum, kalp-damar , gastrointestinal , genitouriner, norolojik, psikiyatrikvekasiskeletsistemigibitum sistemleriicerir.
B-Fizikmuayene= Fizikmuayenedehastanin vital fonksiyonlari( kanbasinci, nabiz, solunumsayisi..vb) ve genel saglikdurumu ile beraber tum sistemlerinfizikmuayeneleriveayricakasiskeletsistemimuayenesidahaayrintiliolarakonplandayeralir. Kas iskeletsistemimuayenesinde ,eklemhareketacikligi,kasgucudegerlndimesi, ozeltestler ,norolojikmuayene (duyu,reflex,kuvvet) yeralmaktadir. .
Kas iskeletsisteminidegerlendirirken fonksiyonelduzeyindebelirlenmesibuyukonemtasimaktadir. Bu amaclacesitliolcumyontemlerivesorgulamaanketlerigelistirikmistir. Bu olcumyontemleri genel olabildigigibi belli bir hastaliga da ozguolabilmektedir. Anketlerinyardimi ile bastaagriolmakuzere, fonksiyonelduzey , gunlukyasamaktiviteleriveyasamkalitesidegerlendirilmektedir