BAROMETR NASTROJÓW EKONOMICZNYCH

2. BAROMETR NASTROJÓWEKONOMICZNYCH GRUDZIEŃ 2008 Badanie zrealizowane zostało w dniach 12-17 grudnia 2008 roku na 1000 osobowej reprezentatywnej próbie Polaków. Maksymalny błąd statystyczny dla takiej wielkości próby wynosi +/-3,1%, przy wiarygodności oszacowania równej 95%.

3. Spis treści Nastroje ekonomiczne Polaków w grudniu – podsumowanie 3 Wskaźniki nastroju ekonomicznego 4 Ocena sytuacji ekonomicznej kraju 7 Ocena kondycji finansowej gospodarstwa domowego 11 Stosunek do współpracy ekonomicznej z państwami zachodnimi 13

4. NASTROJE EKONOMICZNE POLAKÓW W GRUDNIU Ostatni miesiąc 2008 roku przyniósł kolejne pogorszenie nastrojów konsumenckich Polaków. W grudniu wskaźnik PENKON znacząco obniżył swoją wartość, kończąc okres wzrostu trwający do września tego roku. Główną przyczyną wyhamowania i spadku jest zmiana oceny sytuacji ekonomicznej kraju (PESK) jak również pogarszający się od dwóch miesięcy wskaźnik optymizmu gospodarstw domowych (OGD). W wyniku tego wartość wskaźnika Penkon spadła o 5,6pkt i osiągnęła najniższą wartość w tym roku. Wartość w grudniu 2008 Zmiana w stosunku do listopada 2008 PESK – wskaźnik percepcji sytuacji ekonomicznej kraju - 6,3 -12,4 OGD– wskaźnik kondycji finansowej gospodarstw -6,6 - 4,9 PENKON – wskaźnik klimatu konsumenckiego -9,5 - 5,6 • 34% badanych Polaków – czyli o 7pkt procentowych więcej niż w miesiącu ubiegłym - negatywnie oceniło obecną sytuację ekonomiczną Polski. 20% badanych pozytywnie ocenia sytuację ekonomiczną w kraju, a 45% badanych nie ma jednoznacznej opinii w tej kwestii. • W grudniu osoby negatywnie oceniający obecną sytuację ekonomiczną Polski (pesymiści, zrezygnowani, sfrustrowani) stanowią 46,3% społeczeństwa. 53,6% Polaków natomiast pozytywnie odbiera sytuacje ekonomiczną Polski (optymiści, twardzi optymiści, usatysfakcjonowani).

5. WSKAŹNIKI NASTROJU EKONOMICZNEGO PESK – WSKAŹNIK PERCPECJI EKONOMICZNEJ SYUACJI KRAJU* Przewaga ocen pozytywnych Przewaga ocen negatywnych • *Wskaźnik ten jest średnią arytmetyczną sald (różnicy) odpowiedzi pozytywnych i negatywnych na trzy pytania dotyczące kondycji ekonomicznej Polski: a) Jak ocenia Pan(i) ogólną sytuację ekonomiczną Polski? b) Czy obecna sytuacja ekonomiczna Polski jest lepsza, taka sama, czy gorsza niż rok temu? c) Czy za rok sytuacja ekonomiczna Polski będzie lepsza, gorsza, czy się nie zmieni? Może przyjmować wartość od –100 do +100. Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywne są oceny sytuacji ekonomicznej. OGD – WSKAŹNIK OCENY KONDYCJI FINANSOWEJ GOSPODARSTW DOMOWYCH* Przewaga ocen pozytywnych Przewaga ocen negatywnych • *Wskaźnik ten jest średnią arytmetyczną sald (różnicy) odpowiedzi pozytywnych i negatywnych na dwa pytania dotyczące postrzegania sytuacji ekonomiczne gospodarstwa domowego: a)Czy obecna sytuacja Pana(i) gospodarstwa domowego jest lepsze, gorsza czy też taka sama, jak rok temu? b) Czy za rok finansowa sytuacja Pana(i) gospodarstwa domowego poprawi się, pogorszy się, czy też nie ulegnie zmianie? Może przyjmować wartość od –100 do +100. Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywne są oceny kondycji finansowej gospodarstwa.

6. WSKAŹNIKI NASTROJU EKONOMICZNEGO PENKON– WSKAŹNIK KLIMATU KONSUMENCKIEGO* Klimat pozytywny Klimat negatywny *Wskaźnik ten jest uśrednioną wartością indeksu percepcji sytuacji ekonomicznej kraju (PESK) oraz indeksu oceny kondycji finansowej gospodarstwa (OGD). Może przyjmować wartość od –100 do +100.Wskaźnik odnosi się do ogólnego nastroju ekonomicznego konsumentów wynikającego z percepcji ekonomicznej sytuacji kraju oraz kondycji finansowej gospodarstw. Im wyższa (dodatnia) jest wartość wskaźnika tym bardziej pozytywny, optymistyczny jest klimat konsumencki. • Wskaźnik oceny sytuacji ekonomicznej kraju (PESK) w grudniu wyniósł -12,4pkt. Oznacza to, że wypowiedzi optymistyczne o taki właśnie odsetek przewyższają wypowiedzi pesymistyczne. W porównaniu z miesiącem ubiegłym jego wartość obniżyła się o 6,3pkt. • Wskaźnik oceny kondycji finansowej gospodarstw domowych (OGD) w grudniu wyniósł -6,6pkt. Oznacza to, że w wypowiedziach na temat kondycji finansowej gospodarstw domowych, oceny pozytywne przewyższają negatywne. W porównaniu z ubiegłym miesiącem ocena sytuacji gospodarstwa domowego zmalała o 4,9pkt. • Wskaźnik klimatu konsumenckiego PENKON w tym miesiącu osiągnął wartość -9,5pkt. i w porównaniu z ubiegłym miesiącem jego wartość spadła o 5,6pkt.

7. WSKAŹNIKI NASTROJU EKONOMICZNEGO PENKON– WSKAŹNIK KLIMATU KONSUMENCKIEGO • Klimat konsumencki ściśle wiąże się z pozycją społeczno – demograficzną respondenta. Rośnie generalnie wraz ze wzrostem wykształcenia, dochodu gospodarstwa domowego, pozycją zawodową, a spada wraz z wiekiem. Zależności te dobrze obrazuje zmienna klasa społeczna, którą tworzymy na podstawie wykształcenia, pozycji zawodowej głowy gospodarstwa domowego oraz dochodu gospodarstwa domowego. Stosunkowo najlepszy klimat konsumencki obserwujemy wśród osób przynależących do najwyższej z klas społecznych a najgorszy wśród osób przynależących do najniższych klas społecznych. WARTOŚĆ WSKAŹNIKA PENKON [WIEK] [WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA] [KLASA SPOLECZENA*] *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem

8. OCENA SYTUACJI EKONOMICZNEJ KRAJU OCENA OBECNEJ SYTUACJI Jak Pan(i) ocenia ogólną sytuację ekonomiczną Polski? • 34% badanych Polaków – czyli o 7pkt procentowych więcej niż w miesiącu ubiegłym - negatywnie oceniło obecną sytuację ekonomiczną Polski. 20% badanych pozytywnie ocenia sytuację ekonomiczną w kraju, a 45% badanych nie ma jednoznacznej opinii w tej kwestii.

9. OCENA SYTUACJI EKONOMICZNEJ KRAJU Czy sytuacja ekonomiczna kraju jest obecnie lepsza, taka sama, czy gorsza niż rok temu? • W grudniu 31% Polaków oceniło polską sytuację gospodarczą jako pogarszającą się. 14% - o 3pkt procentowe mniej niż w listopadzie - dostrzega poprawę, a 55% nie widzi większych zmian w tym względzie.

10. OCENA SYTUACJI EKONOMICZNEJ KRAJU Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie..? • 26% badanych – czyli o 2pkt procentowe mniej niż w miesiącu ubiegłym - uważa, iż przyszły rok przyniesie zmiany na lepsze, natomiast 32% - czyli o 2pkt procentowych więcej niż w listopadzie - oczekuje pogorszenia sytuacji gospodarczej kraju. 42% ankietowanych uważa, że sytuacja ekonomiczna Polski nie ulegnie zmianie w ciągu najbliższych 12 miesięcy. • Analiza sald odpowiedzi, różnicy odsetka osób oczekujących zmian pozytywnych i negatywnych, pokazuje znaczące różnice w percepcji przyszłości przez osoby należące do różnych grup socjodemograficznych.

11. OCENA SYTUACJI EKONOMICZNEJ KRAJU Czy sądzi Pan(i), że za rok ogólna sytuacja ekonomiczna kraju będzie..? [WIEK] [WYKSZTAŁCENIE] [DOCHÓD GOSPODARSTWA] [KLASA SPOLECZENA*] • Oczekiwania odnośnie rozwoju sytuacji ekonomicznej kraju wiążą się z szeregiem zmiennych socjo-demograficznych. Optymizm rośnie wraz z klasą społeczną, dochodami gospodarstwa domowego i wykształceniem. *Podział na klasy społeczne: A – osoby z najwyższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z wyższym wykształceniem E – osoby z najniższymi dochodami gospodarstwa domowego, głównie z podstawowym i zasadniczym wykształceniem

12. Porównując odpowiedzi na pytanie dotyczące obecnej sytuacji gospodarczej oraz oczekiwań na przyszłość stworzono typologię odzwierciedlającą nastawienie Polaków do sytuacji ekonomicznej kraju. Pesymiści to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację ekonomiczną Polski lecz oczekujące zmian na gorsze – stanowią 14,5% populacji Sfrustrowani to osoby źle oceniające obecną sytuację i dodatkowo spodziewające się dalszego pogorszenia sytuacji – stanowią 17,2% populacji Zrezygnowani to osoby źle oceniające obecną sytuację i nie liczące na żadne zmiany w przyszłości – ani na lepsze, ani na gorsze – stanowią 14,6% populacji – Optymiści to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację i spodziewające się dalszej poprawy w przyszłości – stanowią 23,3% populacji Twardzi Optymiści to osoby źle oceniające obecną sytuację, lecz pomimo to liczące na poprawę w przyszłości – stanowią 2,6% populacji Usatysfakcjonowani to osoby dobrze lub częściowo dobrze oceniające obecną sytuację i nie liczące na większe zmiany w przyszłości – ani na gorsze ani na lepsze – stanowią 27,8% populacji OCENA SYTUACJI EKONOMICZNEJ KRAJU SEGMENTACJA

13. OCENA SYTUACJI EKONOMICZNEJ KRAJU • W grudniu osoby negatywnie oceniający obecną sytuację ekonomiczną Polski (pesymiści, zrezygnowani, sfrustrowani) stanowią 46,3% społeczeństwa. 53,6% Polaków natomiast pozytywnie odbiera sytuacje ekonomiczną Polski (optymiści, twardzi optymiści, usatysfakcjonowani).

14. OCENA KONDYCJI FINANSOWEJ GOSPODRSTWA DOMOWEGO OCENA OBECNEJ SYTUACJI W PORÓWNANIU DO SYTUACJI SPRZED ROKU Czy obecna sytuacja finansowa Pana(i) gospodarstwa domowego, w porównaniu do sytuacji sprzed roku jest lepsza, gorsza, czy też taka sama? • 60% badanych Polaków wyraża przekonanie, że sytuacja ich budżetu domowego nie zmieniła się w ciągu ostatnich 12 miesięcy. 25% twierdzi, iż sytuacja finansowa ich gospodarstwa domowego uległa pogorszeniu, 16% badanych dostrzega natomiast poprawę sytuacji gospodarstwa domowego.

15. OCENA KONDYCJI FINANSOWEJ GOSPODRSTWA DOMOWEGO OCZEKIWANIA NA PRZYSZŁOŚĆ A za rok sytuacja finansowa Pana(i) gospodarstwa domowego…? • 64% Polaków nie przewiduje większych zmian w kondycji finansowej własnego gospodarstwa w ciągu najbliższego roku. 16% badanych – czyli o 5pkt procentowych mniej niż w miesiącu ubiegłym - spodziewa się poprawy sytuacji własnego gospodarstwa domowego, a 20% oczekuje zmian na gorsze.

16. STOSUNEK DO WSPÓŁPRACY EKONOMICZNEJZ PAŃSTWAMI ZACHODNIMI Jak Pan(i) sądzi, czy my Polacy możemy nasze problemy gospodarcze rozwiązać sami, czy tylko z pomocą państw zachodnich? • Przekonanie, że z naszymi problemami gospodarczymi możemy poradzić sobie sami, bez pomocy krajów zachodnich, podziela 52% ankietowanych. Odmiennego zdania jest 48% badanych.

17. STOSUNEK DO WSPÓŁPRACY EKONOMICZNEJZ PAŃSTWAMI ZACHODNIMI Czy Pan(i) jest osobiście za tym aby zachodnie firmy jak najwięcej inwestowały w Polsce? • 53% Polaków – czyli o 1pkt. procentowy więcej niż w miesiącu ubiegłym - opowiada się za tym, aby zachodnie firmy jak najwięcej inwestowały w Polsce. Odmiennego zdania jest 21% badanych. 26% Polaków twierdzi, że jest im to zupełnie obojętne.