Modu ł 1

1. Moduł 1 Przeszczepienie macierzystych komórek hematopoetycznych

2. HSCT -przeszczepienie macierzystych komórek hematopoetycznych Cele szkolenia • Zrozumienie różnicy pomiędzy alogenicznym a autologicznymHSCT • Zrozumienie rodzajów i uwarunkowań różnych schematów kondycjonowania przed HSCT • Poznanie możliwych powikłań HSCT • Zrozumienie najważniejszych aspektów leczenia wspomagającego i umiejętność zastosowania ich w praktyce klinicznej

3. HLA -ludzki antygen leukocytarny; IV, dożylnie; SCID, ciężki złożony niedobór odpornościSaria MG i in.Clin J OncolNurs2007:11, str. 53–63. Przeszczepienie macierzystych komórek hematopoetycznych • Przeszczepienie macierzystych komórek hematopoetycznych(HSCT) • Wcześniej nazywane przeszczepieniem szpiku (BMT) • Przeszczepienie multipotencjalnych macierzystych komórek hematopoetycznych pochodzących zwykle ze szpiku, krwi obwodowej lub krwi pępowinowej • Przeszczepiane w celu przywrócenia czynności hematopoetycznej u chorych z uszkodzeniem lub niewydolnością układu krwiotwórczego • Chorzy na nowotwory złośliwe wymagają HSCTw celu ochrony szpiku przed toksycznym działaniem chemioterapii • CelemHSCTu chorych na choroby nienowotworowe jest zastąpienie niefunkcjonującego lub uszkodzonego szpiku • HSCTklasyfikuje się w zależności od typu dawcy • Autologiczny: z własnego szpiku chorego • Alogeniczny: od innej osoby, spokrewnionej lub niespokrewnionej, wybranej na podstawie zgodności HLA

4. Autologiczny vsalogeniczny HSCT Saria MG i in.Clin J OncolNurs2007:11, str. 53–63; Passweg JR i in.Swiss Med Wkly 2012:142, w13696; American Cancer Society - Stem Cell Transplants. Dostępne na stroniehttp://www.cancer.org/treatment/treatmentsandsideeffects/treatmenttypes/bonemarrowandperipheralbloodstemcelltransplant/stem-cell-transplant-types-of-transplant, dostęp w lutym 2014

5. Saria MG i in.Clin J OncolNurs 2007:11, str. 53–63; Passweg JR i in.Swiss Med Wkly 2012;142:13696; Gratwohl A i Carreras E. Principles of conditioning. W: Apperley J., Carreras E., Gluckman E.,Masszi T.(red.) ESH-EBMT Handbook on Haematopoietic Stem Cell Transplantation. Genua: Forum Service Editore, 2012 ,str. 122–37. HSCT wymaga kondycjonowania Przed HSCT u chorych przeprowadza się kondycjonowanie polegające na chemioterapii z radioterapią lub bez radioterapii • Celem kondycjonowania przed autologicznym HSCT jest eradykacja choroby • Alogeniczne HSCT wymaga kondycjonowania w celu: • eradykacji choroby • wywołania immunosupresji u biorcy dla zapobiegania odrzuceniu z powodu reakcji przeszczep przeciwko gospodarzowi • stworzenie przestrzeni w szpiku umożliwiającej wszczepienie komórek dawcy Histologiczny preparat szpiku

6. Gy, Gray (jednostka napromieniania)Shi M i in.Blood Lymphat Cancer 2013:3, str. 1–9. Schematy kondycjonowania • Schematy kondycjonowania odgrywają kluczową rolę w HSCT i są konieczne w celu długookresowej kontroli choroby • W przygotowaniu do HSCT tradycyjnie stosuje się mieloablacyjne schematy kondycjonowania • Mieloablacyjne schematy niszczą szpik i obejmują: • Duże dawki (8–10 Gy) napromieniania całego ciała • Chemioterapię busulfanem i cyklofosfamidem • Schematy te jednak prowadzą do wielu powikłań i zgonów • Było to przyczyną opracowania schematów nie-mieloablacyjnych i o zmniejszonej intensywności Pacjent poddawany radioterapii

7. Shi M i in.Blood Lymphat Cancer 2013:3, str. 1–9. Schematy nie-mieloablacyjnei o zmniejszonej intensywności Omawiane schematy kondycjonowania opracowano w celu zmniejszenia liczby powikłań i zgonów. • Napromienianie całego ciała małą dawką (2–3 Gy) z fludarabiną lub bez fludarabiny • Inne leki cytostatyczne, takie jak busulfanlubcytarabina i idarubicyna w skojarzeniu z fludarabiną • Treosulfanjako zamiennik busulfanu Nowe schematy: • Napromienianie całej tkanki limfatycznej • Przeciwciała monoklonalne • Radioimmunoterapia

8. HSCTwiąże się z licznymi powikłaniami Zaadaptowano z Saria MG i in.Clin J OncolNurs 2007:11, str. 53–63. Faza przed wszczepieniem Wczesna faza po wszczepieniu Późna faza po wszczepieniu Bakterie Gram-dodatnie Bakterie Gram-ujemne Zakażenia wirusem cytomegalii Aspergillus, Candida Wirus ospy wietrznej i półpaśca Toksyczności związane z kondycjonowaniem Zespół okołowszczepienny Ostra choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GVHD) Przewlekła GVHD Choroba wenookluzyjna wątroby Rozlane krwawienie pęcherzykowe Zarostowe zapalenie oskrzelików Zespół idiopatycznego zapalenia płuc Krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego Krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego Kardiomiopatia krwotoczna Ostra niewydolność nerek -1 1 2 3 4 5 8 12 16 20 (Dzień 100) (Dzień 0 = przeszczepienie) (Dzień 30) Tygodnie po przeszczepieniu Chronologia powikłań przeszczepienia macierzystych komórek hematopoetycznych

9. GCSF, czynnik stymulujący kolonie granulocytarne; GvHD, choroba przeszczep przeciwko gospodarzowiSaria MG i in.Clin J OncolNurs2007:11, str. 53–63; Masszi T.iMank A. Supportive Care. W: ApperleyJ., Carreras E., GluckmanE.,MassziT. (red.) ESH-EBMT Handbook on Haematopoietic Stem Cell Transplantation. Genua: Forum Service Editore, 2012,str. 156–74 Neutropenia, GvHD i zakażenie są poważnymi powikłaniami wymagającymi interwencji • Powikłania HSCT wymagają zapobiegania lub leczenia: Czynniki wzrostowe (np. GSCF) Neutropenia Leki immunosupresyjne (np.kortykosteroidy, cyklosporyna) GvHD Leki przeciwko drobnoustrojom (np.antybiotyki, leki przeciwgrzybicze) Zakażenie

10. MassziT.iMank A. Supportive Care. W: ApperleyJ., Carreras E., GluckmanE.,MassziT. (red.) ESH-EBMT Handbook on Haematopoietic Stem Cell Transplantation. Genua: Forum Service Editore, 2012,str. 156–74; Chemotherapy Induced Nausea & Vomiting; A Nurse’s Perspective. Dostępne na stronie http://www.ebmt.org/Contents/Resources/Library/Slidebank/EBMT2013SlideBank/Documents/Nurses/N1239.pdf, dostęp w lutym 2014. HSCT po chemioterapii –wymaga leczenia wspomagającego Kilka problemów klinicznych pojawiających się po HSCT często wymaga leczenia wspomagającego. Upośledzony stan odżywienia Zapalenie błon śluzowych Leczenie wspomagające Nudności

11. Podsumowanie informacji na temat HSCT • W autologicznym HSCTstosuje się komórki macierzyste pochodzące z własnego szpiku chorego; w alogenicznym HSCTstosuje się komórki macierzyste od spokrewnionego lub niespokrewnionego dawcy • Autologiczny HSCTnie wiąże się z ryzykiem odrzutu, jednak wraz z komórkami macierzystymi mogą być przeszczepione komórki nowotworowe • Alogeniczne HSCTmoże powodować korzystną reakcję przeszczep przeciwko nowotworowi, chociaż wiąże się także z ryzykiem odrzutu i GvHD • Kondycjonowanie przed HSCTkonieczne jest w celu eradykacji choroby, zapobiegania odrzutowi lub ułatwienia wszczepienia • Schematy kondycjonowania o zmniejszonej intensywności mają na celu zmniejszenie liczby powikłań i zgonów • HSCTi kondycjonowanie wiążą się z wieloma powikłaniami, takimi jak: neutropenia, zapalenie błony śluzowej i nudności, wymagającymi leczenia i opieki wspomagającej

12. Sprawdź swoją wiedzę • Które z wymienionych nie stanowi ryzyka związanego z autologicznym HSCT? • Pobranie komórek nowotworowych • Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi • Unikanie przez nowotwór przeszczepionych komórek

13. Sprawdź swoją wiedzę • Z jakich trzech powodów konieczne jest kondycjonowanie przed HSCT?

14. Sprawdź swoją wiedzę • Jak jest różnica pomiędzy mieloablacyjnymi a nie-mieloablacyjnymi schematami kondycjonowania?

15. Sprawdź swoją wiedzę • W leczeniu którego ze stanów związanych z HSCT stosuje się leki immunosupresyjne, takie jak kortykosteroidy? • Neutropenia • Choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi • Zakażenie

16. Sprawdź swoją wiedzę • Którego spośród trzech problemów klinicznych, pojawiających się po HSCT, najbardziej obawiają się chorzy? • Upośledzony stan odżywienia • Nudności • Zapalenie błony śluzowej