Şerif ÖNER / Uşak Üniversitesi Haluk TANDIRCIOĞLU / Dokuz Eylül Üniversitesi

1. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU BÜYÜKŞEHİR TASARISI PERSPEKTİFİNDE YEREL YÖNETİMLERDE MALİ PAYLAŞIM Şerif ÖNER / Uşak ÜniversitesiHaluk TANDIRCIOĞLU / Dokuz Eylül Üniversitesi 25. Kasım 2012 / ANKARA

2. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU Kamu yönetimine yön veren temel perspektif DEĞİŞİMİN YÖNETİMİ İÇİN YÖNETİMDE DEĞİŞİM (reformun aforizması)

3. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU DEĞİŞİM DÖNÜŞÜM ÇABALARI YENİ DEĞİL… (!) • MEHTAP • İÇ-DÜZEN • KAYA • MİRT

4. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU Yerel Yönetimlerde Değişim ve Dönüşüm : Mevzuat • 4749-Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (09.04.2002 ) • 5018-Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu (24.12.2003) • 5216-Büyükşehir Belediyesi Kanunu (23.07.2004) • 5302-İl Özel İdaresi Kanunu (13.07.2005) • 5393-Belediye Kanunu (13.07.2005) • 5355-Mahalli İdare Birlikleri Kanunu (11.06.2005) • 5366-Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması Kanunu (05.07.2005) • 5747-Büyükşehir Belediyesi Sınırları İçerisinde İlçe Kurulması Kanunu (22.04.2008) • 5779-İl Özel İdareleri ve Belediyelere Genel Bütçe Vergi Gelirlerinden Pay Verilmesi Hakkında Kanun (02.07.2008) • 6306-Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun (6.5.2012)

5. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU Yine ve Yeniden Yerel Yönetimlerde Değişim Dönüşüm … Yeni Büyükşehir Tasarısında Dönüşüm ve Değişimler

6. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU Büyükşehir Tasarısında Yapısal Dönüşümler (I) 1. On üç Büyükşehir; Aydın, Balıkesir,Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa, Van.Toplam 29 Büyükşehir. 2. Büyükşehir belediye sınırı =İl mülki sınırı 3. 29 Özel İdare, 1591Belde, 16.082 Köy kapanıyor. 4. Beldelerin % 80.4’ü, Köylerin % 46.7’si kapanıyor. 5. Türkiye topraklarının % 51.5’i büyükşehir alanı oluyor. 6.56.525.820 kişi (nüfusun % 75.6’sı) BŞ’de yaşayacak. 7. Büyükşehirlerde 27 ilçe kuruluyor. BŞ ilçe sayısı: 170 8. Mahalli idare birlikleri tasfiye ediliyor. 9. Mahalle kurulma nüfus şartı: en az 500 kişi şartı 10. Kapatılan köylerde yerel vergi, harç muafiyeti (5 yıl). 11. Kapatılan köylerde içme suyu ücreti en düşük tarifenin %25'ini geçmeyecek (5 yıl). 12. Geleneksel kültürel dokuya uygun mimari projeler.

7. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU Büyükşehir Tasarısında Yapısal Dönüşümler (2) 13. Vali, Büyükşehir başkanlarına diplomatik pasaport 14. Büyükşehir, büyükşehir ilçe belediyeleri ve bağlı idareler, yatırım bütçelerinin en az % 10'unu 10 yıl süreyle yeni yerleşim yerlerinin altyapısına ayıracak. 15. Genel bütçe vergi gelirlerinin; • %1,50’si büyükşehir dışındaki belediyelere(eski oran %2.85) • % 4,50’si büyükşehir ilçe belediyelerine(eski oran: %2.50) • % 0.0,5’iil özel idarelerine(eski oran: %1.15) 16. Büyükşehir sınırlarındaki genel bütçe vergi geliri tahsilat toplamından büyükşehir belediyelerine % 6 pay(eski oran: %5) 17. Yatırım İzleme ve Koordinasyon Merkezi (YİK-M) 18. YİK-M GBV tahsilatından %0.25 pay verilecek

8. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU Dönüşüm Öncesi ve Sonrası Sayılarla Yerel Yönetimler Toplam 34.395 köyden 16.082’si kapatılıyor Köy sayısı : 18.313 Yerel yönetim sayıları %47.8 azalıyor....

9. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU BÜYÜKŞEHİR TASARISINDA YEREL YÖNETİMLERE İLİŞKİN MALİ DÖNÜŞÜM

10. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU Mali Dönüşümün Temel Aktörleri İl özel idareleri Büyükşehir belediyeleri Büyükşehir ilçe belediyeleri Normal belediyeler (İl, İlçe, Belde) Mali Dönüşümün Sağlandığı Mevzuat Belediye Yasası Belediye Gelirleri Yasası Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası Mali Dönüşüm İhmal Edilen (Dolaylı) Aktörleri Köy ve Mahalle

11. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU I. Gözden Düşen/Çıkarılan İl Özel İdarelerinde Mali Dönüşüm (I) *GBVG tahsilât toplamının % 0,5’i pay verilecek (mevcut pay %1,15)

12. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU Gözden Düşen/Çıkarılan İl Özel İdarelerinde Mali Dönüşüm (2) * % 0.5’lik payın dağılımı; - % 50’si illerin nüfusu • % 10’u illerin yüzölçümü • % 10’u illerin köy sayısı • % 15’i illerin kırsal alan nüfusu • % 15’i illerin gelişmişlik endeksi • Gelişmişlik endeksine göre 5 il grubu (az’dan çok gelişmişe)

13. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU 2. İl İlçe Belde Belediyelerinde Mali Dönüşüm (1) Dönüşümün gerçekleştiği mevzuat * Belediye Yasası ** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası *** Belediye Gelirleri Yasası

14. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU İl İlçe Belde Belediyelerinde Mali Dönüşüm (2) * Belediye Yasası … Yer Seçim Belgesi (Belediye Kanunu md.15’ek) Belediye ve mücavir alan sınırları içerisinde kurulacak «elektronik haberleşme istasyonlarına» kent ve yapı estetiği dikkate alınarak «yer seçim belgesi» vermek belge karşılığında alınacak ücreti belirlemek. Belediyelere ait.. * Yetki B.Şehirlerde Büyükşehir Belediyesine ait.

15. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU İl İlçe Belde Belediyelerinde Mali Dönüşüm (3) ** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası … GBVG’den; 1.İl, İlçe, belde %1.50pay (mevcut oran %2.85) 2. Denkleştirme Ödeneği % 0.1 pay(mevcut oran %0.1) (nüfusu 10.000’e kadar belediyeler için Maliye Bakanlığı hesabına)

16. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU İl İlçe ve Belde Belediyelerinde Mali Dönüşüm (4) ** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası … * %1.50’lik GBVG payının dağıtım kriterleri: Nüfus ve Gelişmişlik endeksi (mevcut kriterler değişmiyor) * %1.50’lik payın; - % 80’inüfus - %20’si gelişmişlik endeksi (İl Bank tarafından belediyelere dağıtılacak) (mevcut dağılım değişmiyor: %80-%20) * İl belediyeleri gelişmişlik endeksine göre; a) en az’dan en çok gelişmişe ve b) eşit nüfusa göre 5 gruba ayrılıyor. (mevcut uygulama değişmiyor)

17. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU GBVG’den Belediyelere Aktarılan Pay: Denkleştirme Ödeneği

18. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU İl İlçe Belde Belediyelerinde Mali Dönüşüm(4) ***Belediye Gelirleri Yasası … 1. Harcamalara Katılma Payı - Bürokratik süreç revize ediliyor; Harcamalara katılma payı işlemlerinin “belediye meclis kararı” ile gerçekleştirilmesi hükmü getiriliyor. 2. Yer seçim belgesi ücreti: Belediye ve mücavir alan içinde elektronik haberleşme istasyonlarına ücret karşılığı yer seçim belgesi. (ek gelir)

19. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU 3. Büyükşehir ve Büyükşehir İlçe Belediyelerinde Mali Dönüşüm (1) Dönüşümün gerçekleştiği mevzuat * Belediye ve Büyükşehir Yasası **Belediye Gelirleri Yasası *** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası

20. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU Büyükşehir ve Büyükşehir İlçe Belediyelerinde Mali Dönüşüm(2) * Belediye ve Büyükşehir Yasası … -Yer Seçim Belgesi, Elektronik Haberleşme İstasyonlarına (Belediye Kanunu md.15’ek) * Yer seçim Belgesinde B.Şehirlerde, BŞ Belediyesi yetkili. ** Belediye Gelirleri Yasası … Harcamalara Katılma Payı - Bürokratik süreç revize ediliyor; katılma payı işlemleri için “belediye meclis kararı” .

21. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU Büyükşehir ve Büyükşehir İlçe Belediyelerinde Mali Dönüşüm (4) *** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası … * Büyükşehir Belediyelerine % 6(eski oran %5) (İl sınırları içindeki GVBG toplamından) * Büyükşehir İlçe Belediyesi %4.50 (eski oran :%2.50) (GBVG toplamından) * Büyükşehir Belediyelerine BŞ İlçe Belediyelere ayrılan %4.50’nin %30’u (eski oran %2.50’nin %30’u)

22. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU Büyükşehir ve Büyükşehir İlçe Belediyelerinde Mali Dönüşüm (5) *** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası …

23. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU Büyükşehir ve Büyükşehir İlçe Belediyelerinde Mali Dönüşüm(6) *** Genel Bütçe Vergi Gelirleri Yasası … Büyükşehir İlçe Belediye Paylarının Dağıtımı * GBVG’den BŞ ilçe belediyelere %4.50’ pay verilir. * % 4.50’ den BŞB’ne ayrılan % 30 çıkarıldıktan sonra kalanın; - % 90’ı ilçe nüfusu - % 10’u ilçe yüzölçümünegöre dağıtılıyor. (ek yeni kriter: yüzölçümü) (mevcut uygulama) %2.50 İlçe nüfuslarına göre veriliyor. İlçe’deBŞB’ne %30 pay.

24. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU Genel Bütçe Vergi Gelir Dağılımının Büyükşehirlere Yansımaları (!)

25. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU Büyükşehir Belediyeleri GBV Tahsilat Rakamları ve Yaklaşık Payları Doğrudan… Nüfus… Yüzölçümü…Dağılımı yapılmadan.

26. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU (Mevcut)Büyükşehrin Genel Bütçe Vergi Gelir Tahsilat Sıralaması (GİB 2011) 29 BŞB GBVG (brüt) tahsilat toplamı ~268.2 Milyar TL dir Tahsilat sıralamasında Hatay 8. Tekirdağ 10. sırada.

27. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU %5 den %6’ya Toplumsal Maliyet ? 1. Büyükşehir yönetimlerine 2. Kent yaşamına olumlu katkı beklentisi var. Ancak… * % 1’lik artışın genel bütçe açığı üzerinde etkisi önem kazanmaktadır. * %1’lik artışın fırsat maliyeti genel bütçe açığı olarak ortaya çıkmaktadır…

28. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU İl Özel İdarelerine Kalkınma Ajansına İl Afet Acil Durum Müdürlüğüne ALTERNATİF ÜRETME ÇABASI mı… Yerelin Merkezileşmesi mi? Acaba ? Yönetsel Dönüşüm Değişim Altyapısı (?) soruların gölgesinde Yatırım İzleme ve Koordinasyon Merkezi (YİK-M) Büyükşehirlerde, - yatırım ve hizmetlerin etkinliğinin sağlanması, izlenmesi - afet acil yardım hizmetlerinin koordinasyonu, - ilin tanıtımı, - (gerektiğinde) merkezi idarenin taşra yatırımlarının yapılması ve koordinasyonu - ildeki kamu kurumlarına rehberlik edilmesi, - Kamu kurumlarına hukuki destek sağlanması

29. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU Yatırım İzleme ve Koordinasyon Merkezi (YİK-M) GBVG’den%0.25 pay verilecek … 1. Maliye Bakanlığı payın; - % 60’ını eşit olarak doğrudan, - % 40’ı nüfusagöre dağıtacak 2.İl payının % 75’i valilik % 25’i kaymakamlıklara. 3. Kaymakamlık payının; - % 60’ı ilçelerinsayısına, - % 40’ı ilçelerinnüfusunagöre dağıtılacak. (GİB-2011 veri) GBVG brüt tahsilat toplamı 284.4 Milyar TL YİK-M’ne (% 0.25’in karşılığı) ~ 6.25 Milyar TLaktarılacaktır.

30. V. YEREL YÖNETİMLERİN MALİ YÖNETİMİ FORUMU teşekkürler …