Akoestische maten voor de automatische beoordeling van verstaanbaarheid in dysartrische spraak

1. Akoestische maten voor de automatische beoordeling van verstaanbaarheid in dysartrische spraak een case study Thordis Neger

2. E-learning gebaseerde spraaktherapie (EST) (Beijer, et al., 2009) Pitch Limiting Voice Treatment (de Swart, et al., 2003) “Speak loud and low” Hypokinetische dysartrie (dysartrie t.g.v. ziekte van Parkinson) Training procedure Achtergrond

3. Inleiding • Onderscheiden van vierdimensies in spraakverstaanbaarheid(van Nuffelen, et al., 2009; Yunusova, et al., 2005) • Articulatie • Prosodie • Stem • Resonantie • Articulatie en prosodiehebbensterksteinvloed op verstaanbaarheid(de Bodt, et al., 2002)

4. Inleiding Kenmerken van hypokinetische dysartrie (Dharmaperwira-Prins, 2002) • Algemeen • Beperktbereik van bewegingen • Individuelebewegingenzijnlangzaam en hebbenweinigkracht • Spraakafwijkingen • Monotonie • Verminderdenadruk • Gebrekaandynamiek • Onnauwkeurigemedeklinkers

5. Inleiding

6. Inleiding • Onderzoeksvragen • Welke akoestische maten laten significante verbeteringen zien ten gevolge van interventie met EST? • Wat is de correlatietussenmaten van VSA, F1 en F2 transities, spectrum van /s/, grondfrequentieenerzijds en de mate van verstaanbaarheidanderzijds?

7. Methode - spraakmateriaal • Patiënt met hypokinetische dysartrie (69 jaar, ♂, Parkinson gediagnosticeerd 1999)

8. Methode – verstaanbaarheidsmeting • 20 luisteraars (10♂, 10♀) in twee leeftijdsgroepen (21-30 jaar, 51-60 jaar) • 4 luisteraars per meetmoment (een man en een vrouw per leeftijdsgroep) • Afhankelijke variable: % orthografisch correct getranscribeerde sleutelwoorden measurement point

9. Methode

10. Methode – spectrale maten van /s/ • Ruisspectrum van /s/ wordtvooralbepaalddoorpositie en vorm van de tong • Gemiddeldspectrumover 100ms voor en na de transitie van /s/ naar de aangrenzendeklinker • Spectralehelling • Maatvoorhetverschil in sterktetussenmidden en hoge (>4 kHz) frequenties in /s/ • Normale productiewordtgekenmerktdooreenverschil van 5-20 dB • Amplitude piek beneden 4kHz: constrictie in eenposteriorepositie • Geenamplitude piek in hogefrequenties: anteriortongpuntpositie (addentaal) • Maat van stem • Maat van stemhebbendheid in /s/ in relatie tot de aangrenzendeklinker • Normale productiewordtgekenmerktdooreenverschil van minimaal 20 dB Uit: Chen & Stevens (2001)

11. Methode – spectrale maten van /s/ Maat van stemhebbendheid Spectrale helling smoothed spectrum averaged spectrum Uit: Chen & Stevens (2001)

12. Results • VSA, formanttransities en spectralehelling /s/ latengeen significant verschiltussen de meetmomentenzien • Effect van interventie measurement point measurement point measurement point F0 Maat van stem SD van F0

13. Results Pearson correlatie-coefficienten tussen akoestische factorenenerzijds en maat van verstaanbaarheidanderzijds

14. Discussie • Significanteverbeteringen in maat van stemhebbendheid, F0 en F0variabiliteitmeteenvoor en na de therapie • Maten die laryngaleof respiratorische mechanismenweergeven • Interventieof levodopa effect? • Geenconsistent F0voor de therapie • Significanteverbeteringen in F0ook na einde van de therapie • Hoskam et al. (2009) vindenconsistentinterventieeffectop F0opfoneem-, woord- en zinsniveau 1) Metingenoptekstniveau • Geengeneralisatie (EST oefeningenalleenopfoneem-, woord- en zinsniveau) • Hogerewerkdruk op tekstniveau 2) Verschil in F0variabiliteit 3) Gebruik van verschillendeintonatiecontouren(Gussenhoven et al., 2003)

15. Discussie • Link tussenmaat van stem en verstaanbaarheid • Glottale coordinatie • Discriminatie van stemhebbende en stemlozesegmenten • Distinctiefkenmerk in hetNederlands • Link tussen F0variabiliteit en verstaanbaarheid • F0 variabiliteitgaat samen metduidelijkerearticulatie • F0 variabiliteitgeeft linguistische cues (bv. klemtoon) • F0variabiliteithelptvoorsegmentatie(Laures & Weismer, 1999) • Voorprominentie: meeraandacht(Laures & Weismer, 1999) • Link tussenakoestischematenenerzijds en verstaanbaarheidanderzijdsmogelijkafhankelijk van onderliggende stoornis

16. Conclusie • Interventie met EST lijkt vooral effect op laryngale en glottale mechanismen te hebben • Resultaten bevestigen de groteinvloed van prosodieop de verstaanbaarheid van patientenmethypokinetische dysartrie

17. Bedankt voor de aandacht!