Intensieve veehouderij en gezondheid

1. Intensieve veehouderij en gezondheid Henk Jans, arts MG/biochemicus medisch milieukundige Voorzitter NVMM 6 juni 2009

2. Inhoud presentatie • Actualiteit • Componenten • Beleving • Kansen en bedreigingen • Onderzoeksvoorstel

3. Actualiteit “Handtekeningenactie huisartsen en specialisten tegen komst mega varkens- en kippenbedrijf” “Elsendorp: invloed stank op gezondheid onderzocht” 12 febr. 2008: “Megastal bedreiging voor volksgezondheid” Brabants Dagblad, 26-02-2009 Gezondheidsonderzoek komt vooral in Brabant, instituten doen samen voorstel aan minister van Volksgezondheid Juni 08 ”Pas op de plaats met de megastallen” 26 juni 08 ”Onderzoek risico veehouderij eerste aanzet” 5-12-08 ” Onderzoek megastallen in het slop' “RIVM meet lucht bij boeren in De Rips”

4. Situaties • Bestaande situatie • Nieuwe situatie: • uitbreiding bestaande bedrijven, verplaatsing bedrijven (LOG) • nieuwe (mega)bedrijven

5. Gezondheidseffecten Onderscheid: • Infectieziekten (introductie en verspreiding virussen, microrganismen) • Belasting milieubedreigende factoren in de omgeving

6. Biologische agentia • Endotoxinen: celwandbestanddelen van gram-negatieve bacteriën; • Schimmels: glucanen • Virussen: influenza (varken/vogel) • Bacteriën: • Coxiëlla burnetii: Q-koorts; kan lang buiten de gastheer leven; (geiten, schapen, koeien) • Salmonella • Toxoplasmose • MRSA • etc

7. Belastende milieufactoren • Ammoniak uitstoot en depositie • Uitstoot van fijn stof (<PM10) • Diergerelateerde micro-organismen • Geur en geurhinder

8. Fijn stof • In stallen hogere concentraties van de grotere stoffracties • Bijdrage van stallen aan fijn stof (PM10-PM2,5): circa 20%

10. Endotoxinen Blootstelling: • In stallen concentraties hoog • In woningen agrariërs concentraties hoog in huisstof • In andere plattelandswoningen en nabije (< 500 m) leefomgeving niet hoog • Chronische bronchitis, astma-achtige klachten, daling longfunctie • Mogelijk minder allergieën (hygiënehypothese): beinvloeding van immunsysteem; bescherming tegen atopie en astma

11. MRSA (Methicilline Resistente Staphylococcus Aureus) MRSA bij mensen • Voor gezonde mensen is het risico klein om ziek te worden van MRSA MRSA bij dieren • Antibiotica gebruik met 50% toegenomen in 10 jaar: bescherming tegen infecties en bevordering van groei; • Antibiotica resistentie bij dieren neemt toe; • MRSA komt voor bij varkens, vleeskalveren en pluimvee; • Bij varkenshouders hoge prevalentie MRSA (23%); andere dierhouders onbekend; • Bij varkensbedrijf werd MRSA in de lucht aangetoond tot op een afstand van 200 m; mogelijk nog verder tot 500 m?

13. Geur • Hinder (afhankelijk van duur, frequentie, concentratie, karakter, adaptatie/acceptatie) • Verstoring gedrag en activiteiten • Geen directe schade aan gezondheid, mogelijk wel via stressmechanisme allerlei gezondheidsklachten • Dosis-effect relatie geurbelasting en hinder

14. Gezondheidseffecten omwonenden • Meer luchtwegklachten, irritatie ogen, stress, hartkloppingen, hoofdpijn, misselijkheid, ademhalingsklachten • Verminderde kwaliteit van leven en/of welzijn • Geurhinder • Longfunctiedaling • Minder allergieën

15. Recente onderzoeken • NMP-bureau: integrale analyse megastallen • CLM-rapport: megastallen nader bekeken • Staat van infectieziekten • Beoordeling gezondheid bij vergunning IPPC-bedrijven • Onderzoeksprogramma MRSA • RIVM lokale metingen ammoniak en fijn stof in LOG-gebieden • Radon, 2007 IV-bedrijven kunnen bijdragen aan respiratoire klachten omwonenden; echter aanbeveling om meer objectieve data over blootstelling te verzamelen.

16. Intensieve veehouderij oorzaak waargenomen effecten? • Meeste effecten zijn zelf gerapporteerd, behalve daling longfunctie • Deel ervaren gezondheidsklachten mogelijk gevolg van geurhinder • Ontbreken blootstellingsmetingen • Hierdoor geen relatie te leggen tussen blootstelling en gezondheidseffecten

17. Risico`s schaalvergroting • Introductie van virussen als pluimvee buiten loopt; • Meer (vatbare) dieren en meer (indirecte) contacten tussen dieren; infectie gaat langer rond • Verspreiding van virussen als bedrijven dichtbij elkaar staan; • Vermenging varkensinfluenza en aviaire influenza bij gemengd bedrijf: risico op voor de mens gevaarlijke variant: denk aan Spaanse - (1918) en Hongkonggriep (1968) • Nog meer antibioticagebruik;

18. Voordelen schaalvergroting • Komst van nieuwe bedrijven met nieuwste stalsystemen en technieken (zoals luchtwassers) • Bedrijven zoveel mogelijk verplaatst naar LOG`s, dus weg bij dorpskernen • Steeds meer gesloten bedrijven

19. Aanbevelingen • Geen varkens en pluimvee op één bedrijf • Stalsysteem: geen vee buiten • Goede ventilatiemogelijkheden in de stal • Vermijden/ verminderen antibioticagebruik: convenant antibioticaresistentie • Toepassing luchtwassers die bacteriën en virussen filteren • Voldoende afstand tussen bedrijven

20. Belangrijkste conclusies • Geen direct aantoonbaar verband tussen gezondheidseffecten en aanwezige iv-bedrijven zichtbaar; onvoldoende gegevens • Beschikbare milieugegevens geven echter onvoldoende informatie om de extra belasting, veroorzaakt door intensieve veehouderij te kunnen bepalen; • Op lokaal niveau meer onderzoek naar specifieke blootstelling nodig

21. Onderzoeksvoorstel – 1- • Consortium (IRAS, NIVEL, RIVM) • Blootstelling omwonenden van intensieve veehouderij (fijn stof, endotoxine, MRSA) • Ook specifieke activiteiten • Onderscheid huidige situatie versus ontwikkelingen

22. Onderzoeksvoorstel – 2- • Gezondheidsproblemen omwonenden adhv bestaande registratie huisartsen • Mogelijke relatie blootstelling en gezondheidsklachten • Klankbordgroep

23. Bedankt voor uw aandacht ! VRAGEN? Henk Jans