Ailenin Yaşam Döngüsü

1. Ailenin Yaşam Döngüsü Prof Dr Süheyla ÜNAL

2. Aile Birbirleriyle kan, evlilik ya da evlat edinme aracılığı ile bağlı olan bireylerin oluşturduğu bir sistemdir.

3. Sistem modeline göre aile Ailenin özellikleri Ailedeki etkileşimler Ailenin işlevi Ailenin yaşam döngüsü

5. Ailenin özellikleri • Büyüklüğü, şekli • Kültürel arka planı • Sosyoekonomik durumu • Coğrafik yerleşimi • Aile üyelerinin sağlık durumu • Özel durumlar • Madde kullanımı, fakirlik • Özürlü üyenin varlığı

6. Ailedeki etkileşimler • Esneklik: Yeni roller alabilme • İlişki ağı: Toplumsal kaynakları kullanma • Birliktelik • Denge kurma • Çatışma çözümü • Saygı oluşturma

7. Aile işlevleri • Duygu: Duygusal bağ • Kendilik saygısı: Bireysel kimlik, kendilik değeri • Ekonomi: Aile geliri • Yaşamı sürdürme:Yiyecek, barınma, bakım • Sosyalizasyon: Kişilerarası ilişkiler, sosyal beceriler • Rekreasyon: Boş zaman etkinlikleri • Eğitim: Meslek seçimi, eğitim düzeyi

8. Aile işlevleri (Circumplex Model) • Uyum sağlayabilirlik • Yeni rollere ve stres altında değişen sorumluluklara uyum sağlama kapasitesi • Çevreye tepki vermedeki değişim becerisi • Kohezyon • Ailenin bütünlüğü • Duygusal bağlanmanın derecesi

9. Uyum sağlayabilirlik • Güç kullanımı ve paylaşımı • Anlaşma biçimleri • Geri bildirim • Roller • Kurallar • Karar verme süreçleri

10. Kohezyon-bütünlük • Her aile üyesinin deneyimlediği bağımsızlık ve özgürlük düzeyi • Duygusal bağ, duyguların ifadesi • Sınırlar, koalisyonlar, zaman, mekan kullanımı, arkadaşlar, ilgiler

11. Geçişler • Ailedeki herhangi bir değişiklik (aileye yeni bir üyenin gelmesi, bir üyenin eksilmesi, üyelerden birinin hastalanması gibi) aile ilişkilerinde yeni düzenlemeler gerektirir • Roller • Kurallar • Zaman kullanımı • Beklentiler • Kontrolün derecesi • Sıcaklık, yakınlık • Güç dengesi

12. Geçişler • Geçiş dönemleri kimlik çatışmalarını yeniden ortaya çıkarır, çünkü kimlik aile içindeki rolle yakından ilişkilidir • Geçişin zamanlaması önemlidir • Beklendik/normatif- yavaş • Beklenmedik/kriz- ani

13. Geçişler • Geçişler genellikle farkedilirler ya da önceden bilinirler • Beklenen değişimlere ailenin hazırlanması, geçişin başarılı olmasını sağlar • Öngörülemez hızlı ve dramatik değişimleri, stabilizasyon dönemi izler

14. Rol gerilimi • Kişinin rolünün gereğini yapmakta güçlük çekmesi • Rolünü gerçekleştirmede güçlük çeken bireylerin varlığında aile geçişlerde daha büyük sorunlar yaşar

15. Rol gerilimini aşmak • Geçişi başarı ile sağlayan ailelerden örnek almak • Geçiş dönemlerinde kültürün bulduğu çözümlerden, ritüellerden yararlanmak • Rolleri netleştirmek ve roller üzerinde fikir birliği oluşturmak • Rollerin gereklerini belirli aralıklarla yeniden gözden geçirmek

16. Aile yaşam döngüsü • Evliliğin başlamasından, eşlerin ölümüne kadar geçen süreçte, roller ve ilişkilerde değişimin gerektiği farklı aşamalar • Döngünün her aşamasında aile çeşitli sorunlarla yüz yüze gelir ve yeni beceriler kazanır • Aile bu yeni duruma uyum sağlayamazsa kriz yaşanır

17. Ailenin yaşam döngüsü • Bağımsızlık • Yeni evlilik dönemi • Hamilelik ve doğum • Anne-babalık, çocuk yetiştirme • Çocuğu okula gönderme • Ergenlik • Yetişkin çocukların evden ayrılması • Boş yuva • Emeklilik, yaşlılık, dulluk

20. Bağımsızlık • Köken aldığı aileden farklı bir birey olmak • Kimlik oluşturmak • İş kurmak • İnisiyatif kullanmak • Ahlak kuralları benimsemek

21. Yakınlık • Sözleşme • Benzerlik ve ortaklıklar • Rekabet • Bağlanma • Aile üyeleri dışında birisine bağımlılık • Bazı duyguları paylaşma

22. Nişanlılık • Evlenmek üzere sözleşmek • Evliliğin gerekleri ve gerçekleri üzerine düşünmek • Yakınlık oluşturmak ve çift olmak

23. Nişanlılıkta duygular • Anksiyete • Olgunlaşma& bağımlılık • Kayıplar • Seçilen eşe ilişkin soru ve kuşkular • Cinsel rol çatışmaları • Yüceleştirme ve yanılsama • Kendini tanıma (zayıf ve güçlü yanlarını)

24. Evlilik • Evlenmeden önce birbirini kaybetme korkusu • Evlendikten sonra kendisini kaybetme korkusu • Kimlik pazarlığı- ilişkide rollerin uyumu • Rollerin tanımları üzerinde antlaşmak • Rollerde değişiklik yapmaya dair antlaşmak

25. Balayı etkisi • Evliliğe uyum, “çift” olma kimliği edinme • Doyum en yüksek noktadadır • Sorunlar görmezden gelinir

26. Yeni evlilik-karşılıklı bağımlılık • Finansı yönetmek • Ortak yaşam stili oluşturmak • Öncelikleri belirlemek • Hobi ve ilgiler, birbirleriyle zaman geçirmek • Cinsellik • Sadakat • Arkadaşlık, duygusal destek sağlamak

27. Yeni evlilik-karşılıklı bağımlılık • Rolleri belirlemek • Aile içi rollerde • Cinsel kimliklerde anlaşmaya varmak • Sınır oluşturmak • Köken ailelerle • Kendi aralarında • Arkadaşlarla

28. Individuality Relationship Balance Chaotic Ruling Bonding Protecting Symbiotic Boundaries

29. Yeni evlilik-karşılıklı bağımlılık • Karşıdakinin ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarının önüne koymak • Kişilerarası ilişkide derinleşmek • Problem çözme becerilerini geliştirmek • Ortak ruhsal ve duygusal gelişim amaçları belirlemek • Ortak değerler benimsemek

30. Aile yaşam döngüsü(Turnbull & Turnbull, 1990) • Erken çocukluk (Doğum- 5 yaş) • Okul çağı (5-12 yaş) • Ergenlik (12-21 yaş) • Yetişkinlik (21+ yaş)

31. Erken çocukluk- çocuk yetiştirme • Yeni gelecek bireye ailede yer açma ve büyüyen aile yapısına uyum sağlama • Yeni doğana bakma • Anne, babalık roller alma • Olumlu bir gelişim çevresi oluşturma

32. Erken çocukluk- çocuk yetiştirme • Beklentileri belirleme • Ortak karar alma • İlginin paylaşılması • Köken ailelerle ilişkilerin yeniden düzenlenmesi

33. Okul öncesi • Çocuğun aile dışına çıkmasına izin veren bir ebeveyn-çocuk ilişkisine geçmek • Çocuğun ihtiyaç ve ilgilerini doyurmak • Evdeki ilgi ve enerji talebine, mahremiyetin azalmasına uyum sağlayabilmek

34. Okul dönemi • Eğitimdeki başarısını geliştirmek • Toplumsal yaşama katılma, uyum sağlama

35. Ergenlik • Ergenin daha bağımsız olmasına izin vermek, yardım etmek • Onların bağımsızlıklarıyla başa çıkabilmek • Çocuk bakımı dışında yeni ilgiler geliştirmek

36. Çocukların evden ayrılması • Çocuklar olmaksızın aileye yeniden odaklanmak • Büyüyen çocuklarla yetişkin yetişkine ilişki kurmak • Onların çocuklarıyla büyükbabalık/büyükannelik rollerini benimsemek • Kariyer sorunlarını yeniden ele almak • Köken aile bireylerine ilginin artması

37. Boş yuva • Bazen evlilik sorunlarını belirginleştirebilir ve boşanmaya yol açabilir • Boomerang kuşak: Çocukların çeşitli nedenlerle eve dönmesi

38. Emeklilik • Yaşlanan bedene, emeklilikle değişen aile ve sosyal rollere uyum sağlamak • İlgiler geliştirmek • Aile üyelerine (kendisinden öncekilere ve sonrakilere) destek sağlamak • Aile sisteminde yaşlı bireyin bilgeliği ve tecrübeleri için saygın bir yer oluşturmak • Kayıplarla başa çıkmak • Yaşamını gözden geçirerek, öğrendiklerini sonraki kuşaklara aktarmak • Ölüme hazırlanmak

39. Yaşam döngüsü • 18-21 yaşlar : Köklerini geliştirme • 22-28 yaşlar:Yetişkinliğe hazırlık • 29-31 yaşlar: 30’lu yaşlara geçiş • 32-39 yaşlar : Duraganlık • 40-42 yaşlar: Orta yaş geçişi • 43-59 yaşlar: Orta yaş yetişkinliği • 60+ yaşlar : Yaşlılık

41. Kriz Üyelerden birisinin hastalığı ya da ölümü, maddi kayıplar gibi sorunlar ailenin yaşam döngüsünü etkiler Bu ani durum aile için yeni düzenlemeleri gerektirir

42. Aile terapisti Aile terapisti terapi sürecinde ailenin yaşam döngüsünü özellikle göz önünde bulundurmak durumundadır Her aşamaya ilişkin olarak, eşlerin “fiziksel”, “duygusal”, “sosyal” ve “entellektüel-ruhsal” nitelikleri, sorunları ve tipik davranışları dikkate alınmalıdır

43. KAYNAKLAR • Wendy Crapo. FAMILY LIFE CYCLE • Olsen D, et al. Families: What Makes Them Work, 1989