Rolnictwo ekologiczne

1. Rolnictwo ekologiczne

2. Co to jestrolnictwo ekologiczne?

3. Rolnictwo ekologiczne (ekorolnictwo) to alternatywny dla rolnictwa konwencjonalnego system gospodarowania zmierzający do poprawy jakości i zdrowotności artykułów żywnościowych i innych produktów rolnych, zrównoważony ekologicznie i ograniczający ingerencję człowieka w ekosystem gospodarstwa, co hamuje proces degradacji siedliska rolniczego.

4. Podstawy prawne rolnictwa ekologicznego wybrane przepisy prawa rolnego (m.in. ustawa o rolnictwie ekologicznym) system kontroli i certyfikacji (warunki uzyskania certyfikatu)

5. Podstawy prawne działalności w rolnictwie ekologicznym W Unii Europejskiej rolnictwo ekologiczne to całościowy sposób gospodarowania, którego zasady zostały ujęte w rozporządzeniu Rady (EWG) nr 2092/91 z dnia 24 czerwca 1991 roku w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych (Dz. U. L 198 z 22.7.1991, str. 1; z późn. zm),

6. Podstawy prawne działalności w rolnictwie ekologicznym W Polsce rozporządzenie to wprowadzono w życie: Ustawą o rolnictwie ekologicznym z dnia 20 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 93 poz. 898 z późn. zm)

7. Od 1 stycznia 2009 r. rozporządzenie rady (EWG) nr 2092/91 z dnia 24 czerwca 1991 roku w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych

8. zostanie zastąpione:

9. rozporządzeniem Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylającym rozporządzenie (EWG) nr 2092/91.

10. AKTY PRAWNE • Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 lipca 2004 r. w sprawie określenia jednostki organizacyjnej kwalifikującej środki ochrony roślin do stosowania w rolnictwie ekologicznym oraz prowadzącej wykaz tych środków (Dz. U. Nr 164, poz 1719) • Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 lipca 2004 r. w sprawie określenia jednostki organizacyjnej kwalifikującej nawozy i środki poprawiające właściwości gleby do stosowania w rolnictwie ekologicznym oraz prowadzącej wykaz tych nawozów i środków (Dz. U. Nr 164, poz. 1720)

11. AKTY PRAWNE • Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 października 2004 r. w sprawie wzoru formularza wykazu producentów, którzy spełnili wymagania dotyczące produkcji w rolnictwie ekologicznym (Dz. U. Nr 232, poz. 2336) • Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 lutego 2005 r. w sprawie wzoru formularza wykazu producentów podlegających kontroli upoważnionej jednostki certyfikującej (Dz. U. Nr 34, poz. 312) • Ustawa z dnia 30 marca 2007 r. o zmianie ustawy o ochronie roślin oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 80, poz. 541)

12. System kontroli i certyfikacji • Podstawowym elementem funkcjonowaniarolnictwa ekologicznego - system kontroli • Gospodarstwa przystepujace do prowadzenia produkcjimetodami ekologicznymi oraz prowadzace taką produkcję, atakże producenci prowadzacy przetwórstwo - podlegają kontroli • W rolnictwie ekologicznym nie prowadzi sie kontroliproduktu, tylko kontroluje się i udziela certyfikatów nasposób produkcji

13. Zgodnie z zapisami ustawy, organami i jednostkami właściwymi w sprawach kontroli i certyfikacji są: • Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi jako organ upoważniający prywatne jednostki certyfikujące do prowadzenia kontroli i wydawania certyfikatów, • Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, która sprawuje nadzór nad jednostkami certyfikującymi w rolnictwie ekologicznym, • upoważnione jednostki certyfikujące rolnictwo ekologiczne.

14. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Jednostki certyfikujące Jednostki kontroli i certyfikacji Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych

15. System kontroli i certyfikacji w rolnictwie ekologicznym ma być podstawowym gwarantem dla konsumenta, że środki żywnościoweznajdujące się na rynku jako produkty rolnictwa ekologicznego muszą być odpowiednio oznakowane.

17. Zakres upoważnieniajednostek certyfikującychPrzeprowadzanie kontroli oraz wydawanie i cofanie certyfikatów zgodności w zakresie: • produkcji rolnej i pozyskiwania dziko rosnących roślin lub ich części • przetwórstwa produktów rolnictwa ekologicznego • wprowadzania do obrotu produktów rolnictwa ekologicznego

18. ECO LABELS i ECO LABELLING eko-oznaczenia, oznaczenia ekologiczne eko-znaki, etykiety ekologiczne, oznaczenia ekologiczne towarów oraz (dla określenia systemu) etykietowanie ekologiczne, ekoetykietowanie, etykietowanie środowiskowe, znakowanie środowiskowe.

19. Systemy certyfikacji ekologicznej związane z eko-znakami zostały wymyślone w latach 70. Szereg międzynarodowych organizacji współtworzyło zasady certyfikacji ekologicznej. Znalazły się wśród nich: • Wspólnoty Europejskie • Światowa Organizacja Handlu(World Trade Organisation WTO) • Program Narodów Zjednoczonych Ochrony Środowiska(United Nations Environmental Programme UNEP) • Międzynarodowa Organizacja Standaryzacyjna(International Standarisation Organisation ISO) Ta ostatnia organizacja opracowała szereg zasad odnoszących się do etykietowania ekologicznego zawartych w normach z serii ISO 14.000. Znajomość tych norm może pomóc przedsiębiorcom pragnącym uzyskać oznaczenie ekologiczne, nie jest jednak bezwzględnie konieczna do przejścia procesu certyfikacji.

20. Etykieta produktu ekologicznegozatwierdzona przez jednostkę certyfikującą powinna zawierać: • nazwa produktu • nazwa i adres producenta • data produkcji • okres przydatności do spożycia itp. • dodatkowo etykieta zawiera nazwę jednostki certyfikującej i/lub numer upoważnienia nadanego jednostce przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Dla jednoznacznej identyfikacji polskiego produktu ekologicznego umieszcza się napis: „PL – rolnictwo ekologiczne – system kontroli WE”

21. Etykietowanie środowiskowe to stwierdzenie które określa aspekty środowiskowe wyrobu lub usługi, mogące przybierać postać formę oświadczenia, symbolu lub znaku graficznego na wyrobie, naklejce lub opakowaniu, w piśmiennictwie dotyczącym wyrobu, w biuletynie technicznym lub reklamie Definicja etykietowania środowiskowego Norma ISO 14020

22. Prace unifikacyjne w zakresie ekoznakowania o zasięgu ogólnoświatowym podjęto w 1994 roku na zorganizowanej w Szwecji konferencji przedstawicieli czternastu systemów ekoznakowania, m. in. Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Japonii, Kanady, Korei, RFN, Skandynawii, Tajwanu i USA. Wynikiem tego spotkania było powstanie Global Ecolabelling Network (GEN) – międzynarodowej organizacji znakowania ekologicznego wyrobów.

23. Global Ecolabelling Network Obecnie członkami GEN są 23 organizacje ekoznakowania z Europy, Azji, Ameryk Północnej i Południowej oraz Afryki. Global Ecolabelling Network zajmuje się głównie: • zbieraniem i opracowywaniem i dostarczaniem informacji dotyczących różnych programów ekoznakowania, również kryteriów ekologicznych i bieżących raportów z certyfikacji wyrobów, poprzez system biblioteczny oraz własną stronę internetową • działalnością na rzecz ekoznaku w programach realizowanych przez United Nations Environment Program – UNEP pod egidą ONZ, Międzynarodowej Organizacji Standaryzacji – ISO oraz Światowej Organizacji Handlu – WTO • analizą wzajemnych relacji między poszczególnymi programami oraz ich harmonizacją

24. Global Ecolabelling Network zajmuje się głównie: • udzielaniem wsparcia pod względem technicznym • pośredniczeniem w wymianie informacji i doświadczeń między zainteresowanymi członkami, zwłaszcza w procesie ustanawiania kryteriów certyfikacyjnych, marketingu, zaopatrzenia itp. • rozpowszechnianiem wśród konsumentów informacji w różnorodnych publikacjach, również w internecie • publikowaniem biuletynu dostarczającego bieżących informacji

25. Jak powinno wyglądać logo produktu ekologicznego??Jakie są Wasze propozycje?

26. W Polsce dla oznaczenia produktów rolnictwa ekologicznego stosuje się logo Wspólnoty z napisem w języku polskim „Rolnictwo ekologiczne”. (wg załącznika 5.B. Rozp. Rady (EWG) 2092/91)

27. Przykłady oznaczeń produktów ekologicznych na świecie

28. Ukraina Czechy Kanada Tajlandia

29. Indie USA Indonezja Niemiecki Błękitny Anioł

30. Żywność ekologiczna • produkowana jest zgodnie z określonymi zasadami, ustalonymi przez prawodawstwo polskie oraz Unii Europejskiej • sposób jej wytwarzania nie stanowi zagrożenia dla środowiska, przeciwnie rolnicy ekologiczni podejmują działania na rzecz zwiększenia różnorodności biologicznej • jest produkowana z uwzględnieniem kryteriów społecznych, tj. głównie w małych i średnich gospodarstwach z użyciem rodzimych środków produkcji, przyczyniając się do aktywizacji polskiej wsi

31. Żywność ekologiczna • do produkcji roślinnej nie używa się pestycydów, środków ochrony roślin ani sztucznych nawozów • produkcja zwierzęca prowadzona jest bez użycia antybiotyków, hormonów, organizmów modyfikowanych genetycznie oraz ich produktów • przetwórstwo surowców prowadzone jest metodami chroniącymi wartość odżywczą bez użycia konserwantów, sztucznych barwników i innych dodatków (z wyjątkiem składników, które są dopuszczone do stosowania w przetwórstwie ekologicznym)

32. Produktem rolnictwa ekologicznego można nazwać tylko taki produkt, który posiada certyfikat potwierdzający ekologiczny proces produkcji (Rozporządzenie Rady nr 2092/91/EWG, 1991,Dz. U. Nr 93, poz. 898)

33. Produkt ekologiczny • zawiera co najmniej 95 % składników pochodzenia rolniczego, wytworzonych według zasad rolnictwa ekologicznego. Pozostałe 5% składników pochodzenia rolniczego może nie pochodzić z upraw ekologicznych, jeśli zostały one wymienione na liście załącznika VI, rozdział C • jeżeli produkt zawiera mniej niż 95% składników rolniczych, wytworzonych ekologicznie, to nie można nazwać go produktem ekologicznym • gdy produkt zawiera co najmniej 95% ekologicznych składników rolniczych, lecz pozostałe 5% jest „nie ekologiczne” i nie jest umieszczone na liście załącznika VI, rozdział C, to również w tym przypadku nie można nazwać go produktem ekologicznym

34. Produkt ekologiczny • w produkcie ekologicznym mogą znaleźć się dodatki, nie będące produktami rolniczymi, ale jedynie wymienione w załączniku VI, rozdział A • w trakcie przetwarzania mogą zostać użyte w procesie technologicznym substancje wymienione w załączniku VI, rozdział B, nie wchodzące w końcowy skład produktu • w czasie obróbki nie stosuje się promieniowania jonizującego lub składników wytworzonych z jego użyciem, a wchodzących w skład przetworzonego produktu • w czasie obróbki nie używa się jakichkolwiek substancji pochodzących z organizmów modyfikowanych genetycznie

35. Udział żywności ekologicznej na rynkach wybranych krajów Europy (w ogólnej sprzedaży żywności) Powyżej 3% Źródło: Hamm, Gronerfeld (2004), dane z projektu OMiARD, PR 5 UE Dania Szwajcaria 1,5 – 3% Austria Niemcy Szwecja 0,5 – 1,4% Finlandia Holandia Wielka Brytania Włochy Francja Belgia Poniżej 0,5% Hiszpania Grecja Portugalia

36. Kanały sprzedaży produktów rolnictwa ekologicznego w krajach Unii Europejskiej W początkowym okresie rozwoju rynku produktów rolnictwa ekologicznego sprzedaż w tej kategorii produktów żywnościowych odbywała się odrębnymi kanałami sprzedaży, w tym głownie bezpośredniej. Jest to jednocześnie najbardziej sprawdzona forma sprzedaży produktów rolnictwa ekologicznego, która przybrała różne formy: • sklepy w gospodarstwach • targowiska • „system abonamentów” • dostawy do domu (popularne zamówienia przez internet)

37. Z uwagi na zróżnicowany obszar funkcjonowania ekoznaków dotyczących wyrobów i usług komisja robocza ISO TC 207/SC 3 opracowała w 1994 roku trzy kategorie znaków ekologicznych: • znaki potwierdzające zgodność z kryterium ekologicznym (seal of approval), przyznawane przez niezależne instytucje przy uwzględnieniu oceny wielokryterialnej (multiple criteria based, thirdparty ecolabelling program) • znaki informacyjne stosowane przez przedsiębiorstwa na podstawie własnych standardów ekologicznych • informacje ilościowe oparte na wynikach bilansu produktowego

38. Cele rolnictwa ekologicznego

39. Cele rolnictwa ekologicznego: • wytwarzanie żywności o wysokich walorach odżywczych (produkcja „zdrowej żywności”), • gospodarowanie zasobami naturalnymi z poszanowaniem mechanizmów biologicznych (dbanie o prawidłowy obieg materii w środowisku), • podtrzymywanie cykli biologicznych w gospodarstwie • (ograniczenie ingerencji w naturalnie przebiegające procesy oraz wspomaganie ich tam, gdzie to jest konieczne), • utrzymanie oraz podwyższanie żyzności gleby (odpowiednie naturalne nawożenie),

40. Cele rolnictwa ekologicznego (2): • maksymalne wykorzystanie odnawialnych zasobów przyrody (np. wykorzystanie energii wiatru i wody), • zapewnienie zwierzętom gospodarskim warunków zgodnych z potrzebami poszczególnych gatunków, • unikanie zanieczyszczania środowiska w następstwie • działalności rolniczej, • utrzymanie biologicznej różnorodności w gospodarstwie i jego otoczeniu.

41. Główne zasady rolnictwa ekologicznego • Podstawowe zasady prowadzenia gospodarstwa rolnego • przestawienie gospodarstwa na ekologiczne metody produkcji • konkurencyjność rolnictwa ekologicznego • znakowanie produktów ekologicznych • towaroznawstwo produktów ekologicznych • obrót produktami ekologicznymi - sprzedaż

42. Główne zasady rolnictwa ekologicznego • Uprawa roślin: • nawożenie nawozami organicznymi lub naturalnymi, wytworzonymi we własnym gospodarstwie lub w przypadku nie posiadania zwierząt, pozyskanymi z innych gospodarstw ekologicznych oraz nawozami i środkami poprawiającymi właściwości gleby, zakwalifikowanymi do stosowania w rolnictwie ekologicznym; • stosowanie ekologicznego materiału siewnego;

43. Główne zasady rolnictwa ekologicznego • Uprawa roślin (2): • właściwy płodozmian, uwzględniający wsiewki i poplony, pozwalające na jak najdłuższe przykrycie gleby roślinnością; • odchwaszczanie mechaniczne, bez chemicznych środków ochrony roślin lub za pomocą środków ochrony, zakwalifikowanych do stosowania w rolnictwie ekologicznym; • stosowanie preparatów biologicznych i wyciągów roślinnych.

44. Główne zasady rolnictwa ekologicznego • Chów zwierząt: • właściwe utrzymanie zwierząt – zapewnienie odpowiedniej powierzchni oraz dostępu do wybiegów i pastwisk; • zachowanie dobrostanu; • maksymalna obsada zwierząt na 1 ha – nie więcej niż 1,5 DJP (współczynnik przeliczania inwentarza);

45. Główne zasady rolnictwa ekologicznego Chów zwierząt (2): • żywienie oparte na paszach pochodzących z własnego gospodarstwa lub innych, ale wytworzonych metodami ekologicznymi; • leczenie metodami naturalnymi, stosowanie alopatycznych weterynaryjnych produktów leczniczych oraz antybiotyków tylko za zgodą jednostki certyfikującej na odpowiedzialność lekarza weterynarii.

46. Główne zasady rolnictwa ekologicznego • Nie wolno stosować: • pasz przemysłowych, • GMO – organizmów genetycznie modyfikowanych, • zapraw nasiennych, syntetycznych środków ochrony roślin, • nawozów sztucznych, • sztucznych koncentratów, • promieni jonizujących.

47. Główne zasady rolnictwa ekologicznego • Wolno stosować: • środki ochrony roślin zakwalifikowane do stosowania w rolnictwie ekologicznym w Polsce (wykaz środków można uzyskać w Instytucie Ochrony Roślin w Poznaniu lub na stronie www.iop.poznan.pl/organizacja), • nawozy i środki poprawiające właściwości gleby w rolnictwie ekologicznym (wykaz nawozów i środków można uzyskać w Instytucie Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa - Państwowy Instytut Badawczy w Puławach lub na stronie www.iung.pulawy.pl).

48. Przestawienie gospodarstwa na ekologiczne metody produkcji Gospodarstwo rolnictwa ekologicznego prowadzi produkcję roślinną i zwierzęcą. • Środowisko i lokalizacja gospodarstwa: • Gospodarstwo powinno być tak usytuowane, aby można było wykluczyć możliwości stałego wpływu zanieczyszczeń (np. nie może być położone w strefie ochronnej zakładu przemysłowego, min. 100 m od drogi o dużym natężeniu ruchu • Jakość wody gruntowej, studziennej i z wodociągu, tak pod wzglądem składu chemicznego jak i wskaźników mikrobiologicznych, powinna odpowiadać normom krajowym • Zawartość metali ciężkich w glebie nie może przekroczyć wartości progowych

49. Przestawienie gospodarstwa na ekologiczne metody produkcji Uprawa roli – Nawożenie: • Celem nawożenia jest: • - dostarczenie substratu organizmom glebowym; • - stworzenie optymalnych warunków rozwoju roślin. • Podstawowe nawozy powinny być wytwarzane w gospodarstwie. Zezwala się na zakup dozwolonych w rolnictwie ekologicznym dodatków mineralnych oraz • nawozów organicznych.

50. Przestawienie gospodarstwa na ekologiczne metody produkcji Uprawa roli – Nawożenie (2): • Podstawowe nawozy w gospodarstwie ekologicznym: • - komposty, • - obornik, • - gnojówka i woda gnojowa, • - nawozy zielone.