Bijeenkomst 5

1. Bijeenkomst 5 • Functies van literatuur en fantasie • Humor en spanning in de literatuur • Bespreking artikelen • Avontuur, spanning en • http://sites.google.com/site/mediatheekjeugdboeken/ • Voorbereiding bijeenkomst 6 • In groepen werken

2. Functies van literatuur • De ontspannen functie: behoefte aan ontspanning • De creatieve functie: behoefte aan verbeelding en fantasie • De emotieve functie: behoefte aan emotioneel welbevinden • De informatieve functie: behoefte aan kennis • De zingevende functie: behoefte aan zingeving en moreel houvast • De esthetische functie: behoefte aan schoonheid

3. Drie functies van fantasie • Compensatorische: het verhaal moet goedmaken wat de lezer in de realiteit van alledag mist. • Verhalen hebben een compensatorische functie wanneer zij de lezers de mogelijkheid bieden behoeften en wensen die zij in het dagelijks leven moeten onderdrukken, in de personages te projecteren. • In dit soort verhalen kunnen kinderen hun wereld ontvluchten.

4. Emancipatorische functie • Kinderen worden zich via het verhaal bewust van de situatie waarin zij verkeren. • Het verhaal laat ook zien hoe kinderen die situatie kunnen beïnvloeden. • De fantasie wordt gebruikt om veranderingen te bewerkstelligen; zij rijkt een handelingsstrategie aan, zet kinderen aan tot actie. • Blauwe plekken Anke de Vries

5. Pedagogische functie • De personages hebben een voorbeeldfunctie. • De verhalen geven de lezer als het ware in overweging zich zo te gedragen als de hoofdfiguur. • Het gedrag van de hoofdfiguur wordt geïnterpreteerd als gewenst gedrag. Deze functies kunnen gecombineerd voorkomen!! De koning van Katoren Jan Terlouw Het oneindige verhaal Michael Ende

6. Humor in de literatuur Het wezen van humor: ongerijmdheid en superioriteit (Uit de school geklapt, Harry Jekkers, Koos Meinderts, Hoe Mieke Mom haar maffe moeder vindt, Guus Kuijer) • Ongerijmdheid: verstoring van de gewone orde • Superioriteit: voorpret, een ander doet iets geks, stoms • Boekbespreking en aanraders humoristische boeken

7. Humor • Situatiehumor: • gekke toestanden, • Blunders • Excentrieke figuren (Chaplin) • Ongerijmde situaties • Overdrijving en contrast • Vergroten of verkleinen (GVR van Dahl) • Tegenstelling ouders-kind • Hoe om te gaan met lastige ouders of een vervelend zusje?(Rennison)

8. Humor • Taboedoorbreking • Grapjes over ‘verboden’ dingen • ‘Ik troostte zusje voor haar gebrek aan borstjes: je kunt ook geen borstkanker hebben. Soms voel ik me een beetje Christus: hij ging al weldoende rond.’ Ed Franck, Geen wonder dat moeder met de goudvissen praat.

9. Humor  taal • Ongerijmde taal • Woordspelingen, gekke ongerijmde taal ‘ Zo’n lolletje was het natuurlijk niet, om leeuw te zijn in een safaripark. De hele dag zie je lunchhapjes voorbijrijden in van die trommeltjes. Eten in blik. Maar nu was het eten uit het blik gekropen.’ • Anthony Horowitz, Publieke vijand nummer twee

10. Humor  taal • Opblazen of juist minimaliseren • Dahl ‘het bloed stolde in haar aderen tot ijs’, ’zijn ogen puilden uit zijn hoofd.’

11. Het belang van humor • Spanning ontladen • Aftasten van grenzen • Taboes doorbreken • Problemen verlichten • Stimuleren van de creativiteit • Middel tot sociale integratie

12. Visie op literatuur • Artikelen van M. de Sterck, P. Mooren, T. Engelen en G. Velema • Wat is jouw opvatting/visie over literatuur? Maak een samenvatting van jouw visie op papier. Geef argumenten voor jouw mening.

13. Piet Mooren • Betweterig zijn of morele dilemma’s tonen? • Wat kun je beter hebben dan dat mensen moeite hebben met je boeken? • Eigen wereldje doorbreken? • Velthuis: Kinderen zijn mensen met dezelfde problemen als volwassenen. Niet ‘verlagen’.

14. Theo Engelen • Wel of niet geweld beschrijven? • Hoe om te gaan met historische gegevens? • Jeugdliteratuur  • Terughoudend zijn met eigen opvattingen in het verhaal • een duidelijke, pedagogische taak  bewustwording Keuzemogelijkheden laten zien

15. GerryVelema • Moraliserende boeken? Aanrader?

16. Margriet de Graaf • Publiek: het jongere kind • Als het goed is, groeit een kind van een boek. • De boodschap is impliciet christelijk • Schrijven als een christen: niet vloeken, lezen uit de bijbel etc.

17. Vragen en opvattingen artikel van Marita de Sterck • Is de cover of het jasje het belangrijkste verschil? Mag de binnenkant van literatuur voor adolescenten en voor volwassenen hetzelfde zijn, als dat aan de buitenkant maar niet te zien is? • Liggen de verschillen anders per taalgebied, per cultuurgebied? • Zit het in de stijldrempels? • Zit het verschil in de morele grenzen, in het afronden van scherpe kantjes?

18. Vragen om jezelf te stellen • Moet jeugdliteratuur confronteren? • Wil je sturen in de keuze van boeken? • Moet je neutraal blijven als docent? • Vind je leesplezier belangrijk? • Moeten leerlingen literaire technieken kunnen herkennen? • Vind je fictie belangrijk binnen het vak Nederlands? • Hoe ga je dit vormgeven? Overleg in groepjes over de antwoorden.

19. Mediatheek • Voorbeelden bekijken

20. Spanning in de literatuur • Avontuur is wat afwijkt van het gewone, dagelijkse leven • Wie niet waagt, wie niet wint = motto • De hoofdpersonage komt in benarde situatie terecht en weet op het nippertje te ontsnappen

21. Avontuur en spanning • de tocht buiten de vertrouwde omgeving • Enerzijds spanning, maar ook behoefte aan veiligheid. • Cynthia Voigt met Onder de blote hemel • TonkeDragt met Brief voor de koning.

22. Belang van spanning en avontuur • De lezer verdwijnt in het verhaal • Vergeten van de werkelijkheid • Intense betrokkenheid bij de gebeurtenissen • Doorbreking van de alledaagse sleur, problemen • Identificatie met de held

23. Avontuur en spanning Manipulatietechnieken • Detectiespanning: • Wie heeft het gedaan? • Wie gaat er winnen? • Waarom staat die deur open? • Doseren van informatie • Perspectiefwisselingen • De lezer weet meer dan het personage • Spanning opbouwen

24. Avontuur en spanning: structuur • ‘Het was een doodgewone woensdagmiddag. Plotseling kreeg Johan het gevoel dat de wereld kantelde en naar alle kanten wegstroomde. Hij wist wat er gebeuren ging. Hij werd weer bestookt, net als toen hij klein was. ‘ • MargaretMahy, De jongen met de gele ogen • Ook Horowytz en Rowlings werken op deze manier  cliffhangers, verhullen en onthullen

25. Waarom spannende verhalen lezen? • Om eigen angst te kunnen projecteren • Nieuwsgierigheid naar het verdere verloop • Hoe ontwikkelt de psyche zich? • Hoe ontwikkelen de normen en waarden van het hoofdpersonage zich ( Ed Franck, Zomer Zeventien) • Je eigen identiteit ontwikkelen in historische context (Odysseus) • Je lot ontwijken (Nancy Farmer, het meer van de duizend stemmen) • Vluchten uit je eigen werkelijkheid

26. Detectiveverhalen • Wie heeft het gedaan? • Op hoger niveau  • Nu met meer karaktertekening • Met een goede spanningsboog • Meer richting psychologische thriller • Rowling, Horowytz, Garfield, Feth, De Jonge, Gillian Cross, Colfer, e.a

27. Bijeenkomst 6 Plan van Aanpak Lezen van jeugdboeken en schrijven van recensies Doorgaan met onderzoek naar leesgedrag en lees-voorkeur Opzetten praktijkdeel van het onderzoek en dit uitvoeren

28. Bijeenkomst 6 vervolg • Lezen artikel Goosen Individuele lezersprofielen • Logboek bijhouden • Vragen aan Martha de Jager (ICT)