Download
1 / 143
1.49k likes | 3.04k Views
Isletim Sistemi nedir?. Isletim sistemi, bilgisayar donaniminin dogrudan denetimi ve y?netiminden, temel sistem ve isletiminden sorumlu olan yazilimdir.Isletim sistemi, b?t?n yazilimlarin bellege, girdi-?ikti aygitlarina ve k?t?k sistemine erisimini saglar.Isletim sistemi sayesinde bilgisayar dona
E N D
1. Pardus LINUX & Temel Komutlar Bilgi. Yük. Müh.Oguzhan TAS
AkareSoft Yazilim ve Egitim
http://www.akaresoft.com AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 1
2. Isletim Sistemi nedir? Isletim sistemi, bilgisayar donaniminin dogrudan denetimi ve yönetiminden, temel sistem ve isletiminden sorumlu olan yazilimdir.
Isletim sistemi, bütün yazilimlarin bellege, girdi-çikti aygitlarina ve kütük sistemine erisimini saglar.
Isletim sistemi sayesinde bilgisayar donanimina hükmederiz.
Isletim sistemi bilgisayara kurulmasi gereken ilk yazilimdir, tüm programlara sistem kaynaklarinin rezerve edilmesinden isletim sistemi sorumludur. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 2
3. Isletim Sisteminin Görevleri Islem Yönetimi (Process Management)
Bellek Yönetimi (Memory Management)
Giris/Çikis Yönetimi (I/O Management)
Dosya Yönetimi (File Management)
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 3
4. Isletim Sistemi Katmanlari AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 4
5. Kabuk (Shell) ve Çekirdek (Kernel) Kabuk, Isletim sisteminin kullaniciya görünen kismidir. Komutlar bu bölümde yer alir. Kullanici komutlarla isletim sistemine istegini iletir. Windows çikmadan önce siyah DOS ekraninda verilen komutlar ve Linux Konsolundan (Console) verilen komutlar örnek verilebilir. Grafik arayüzü ise kabuk üzerinde çalisan bir katmandir.
Çekirdek ise donanimlar ile iliski kurmaktan sorumldur. Bilgisayara bagli donanimlarin taninip yönetilmesi görevidir. Örnegin, Linux 2.6 çekirdegi 2.4 çekirdegine göre donanimlari daha iyi tanir. Çünkü 2.6 çekirdeginde daha çok donanimi algilayacak sekilde gelistirilmistir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 5
6. Linux… Atasi Unix’tir. 1960 Bell Laboratuari, Amerika.
Unix, Dennis Ritche tarafindan C programlama dili kullanilarak gelistirildi.
Linux, ilk defa 1990 yilinda Finli bilgisayar mühendisligi ögrencisi Linus Torwalds tarafindan Intel islemci mimarili bilgisayarlarda çalismak üzere gelistirildi. Linux bir Unix türevidir.
Çok kullanicili (multi user) ve çok görevli (multitasking) bir isletim sistemidir.
1994 yilinda Linux 1.0 serisi kernel GPL lisansi ile yayinlanarak 100.000 kullaniciya eristi.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 6
7. Linux Dagitimlari Pardus (Tubitak UAKAE), Gelecek Linux, Turkuaz Linux…
Red-Hat, CentOS, Fedora, Suse, Debian, Knoppix, Mandriva , Ubuntu, Gentoo, Slackware…
Debian Linux Google tarafindan kullanilmaktadir.
Çok duyulan FreeBSD ise Linux degil Unix isletim sistemidir.
Bir Linux sistemi bilgisayara kurulmadan CD-ROM veya USB Bellek üzerinden çalisabilecek sekilde de tasarlanabilmektedir. Bir dagitimin bu sekilde kullanilabilen sürümüne "Çalisan sürüm" (Ingilizce: live version ), kullanildigi medyalara göre de "Çalisan CD" (Live CD) veya "Çalisan USB" (Live USB) denilmektedir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 7
8. Linux Kurulumu Linux Isletim Sistemi Intel, AMD islemcili makinalara rahatlikla kurulabilir. En az 512 MB, performansli çalismak için en az 1024 MB…
Linux tek basina ya da baska isletim sistemleriyle beraber ayni bilgisayara kurulabilir. Çünkü, Linux çogu dosya sistemini tanir…
Linux ve Windows farkli dosya sistemine sahiptir.
Bir makinaya Windows ve Linux beraber kuracaksaniz, ilk önce Windows sonra Linux kurunuz. Windows’u kurarken sabit diskte Linux kurulacak en az 10 GB’lik bölümü ham(raw) olarak ayiriniz. Yaklasik 500 MB’lik bir bölümü de takas (swap) alani için ham(raw) olarak ayiriniz.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 8
9. MBR Önyükleme ve Bölümleme Sabit diskin nasil bölümlendigine ait bilgi, birinci plakanin birinci izinin içindeki birinci sektörde yer alir.
Bilgisayar ilk açildiginda BIOS’un ilk baktigi 512 MB’lik bu bölüme Ana Önyükleme Kaydi (Master Boot Record - MBR) denir.
MBR içinde bölümleme tablolari yer alir ve hangi bölümün aktif oldugu burada yer alan programda bulunur.
Anlasildigi üzere, MBR silinirse bilgisayar açilamaz, MBR bir sorun olasiligina karsi yedeklenebilir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 9
10. Uzatilmis ve Mantiksal Bölümler Birincil bölüm (Primary Partition)
Adresi MBR’de kayitli bölümlere denir.
Uzatilmis Bölüm (Extended partition)
Adresi MBR’de kayitli ama içinde baska bölümler olan
bölümlere denir.
Mantiksal Bölüm (Logical Partition)
Adresi MBR’de bulunmaz, uzatilmis bölümler içinde yer
alan bölümlerdir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 10
11. Bir Sabit Diskin Bölümlenmesi AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 11
12. Aygit AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 12
13. Disk Bölümleri AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 13
14. Takas Alani (swap) nedir? Bellegin (RAM) yetersiz kaldigi durumda bilgisayar bu disk bölümünü kullanarak bellek açigini kapatmaya çalisir.
Teorikte bellek alaninin iki kati kadar yer ayrilmasi önerilir. Ama RAM belleginiz çok fazla ise 512MB-1024MB civari bir alan ayirabilirsiniz. 1GB=1024MB AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 14
15. Dosya Sistemi Dosya sistemi, isletim sisteminin, dosyalari diskte tutabilmek için kullandigi yapilar ve yöntemlere verilen addir. Yani bir anlamda “dosyalarin diskteki düzenidir” diyebiliriz. Bu düzen kapsaminda bir hiyerarsiden bahsedebiliriz.
Hiyerarsinin en üstünde kök dizini (root directory) yer alir ve “/” karakteriyle gösterilir.
Diger dizinler de bu kök dizininin altinda toplanmislardir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 15
16. Linux’de Dosyalar Linux’de dosya isimleri en fazla 255 karakter olabilir.
Dosya ismi verirken * ve ? Isareti disinda her türlü karakteri kullanabilirsiniz. Alt çizgi, virgül, rakam, harf olabilir.
Küçük büyük harfe duyarlidir. Örnegin kaptan veya KAPTAN veya Kaptan farkli dosya isimleri olarak algilanir.
Dosya uzunlugu maksimum 2GB kadar olabilir.
Linux isletim sisteminde dosyalarin belli bir uzantiya sahip olmasi gerekmemektedir.
Iki farkli dosya tipi vardir.
Sirali Dosyalar ve Aygit Dosyalari
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 16
17. Linux’da Aygit(Device ) Dosyalar Üç farkli tipte olabilmektedir;
Karakter aygit dosyalari
Veri alis verisini karakter karakter iletmektedirler.
Klavye, fare gibi…
Blok aygit dosyalari
Veri alis verisini bloklar halinde iletmektedirler. Hard
disk gibi…
Kuyruk aygit dosyalari
Siradan dosyalar ile aygit dosyalari disinda kalan
dosyalardir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 17
18. Pardus LINUX YALI (Yet Another Linux Installer)
Kurulum yazilimi, Pardus’un paketlerinin kurulumu için…
ÇOMAR (Configuration Manager)
Yapilandirma Yöneticisi Paketlerin birbiriyle uyumu için;
PISI (Packages Installed Successfully as Intended)
Paket Yönetim Sistemi Paketlerin sisteme kurulmasi,
çikarilmasi için…
MÜDÜR Gelismis Donanim Tanima Sistemi
Linux’de KDE ve GNOME olmak üzere iki farkli masaüstü seçenegi vardir, PARDUS KDE tabanlidir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 18
19. Linux Konsol Linux konsolunda yanip sönen imleçten önceki isaret # ise root (ana) kullaniciyi, $ isareti varsa diger kullanici tarafindan sistemin açildigi anlasilir. root kullanicisi her Linux’ta zorunlu olarak olusturulur.
Programlar/Sistem/Konsol(Console) yolunda konsolu çalistiriniz. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 19
20. Sistem Yükleyici Linux’da sistem yükleyici, bilgisayariniz açildiktan sonra disk üzerinde bulunan sistemleri belirleyerek açilmalarini saglar.
GRUB(Grand Unified Boot Loader)
LILO
Örnegin Windows yüklü bir makinaya Linux kurarsaniz açilista gelen seçenekler ile istediginiz isletim sistemini seçerek baslatabilirsiniz.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 20
21. Linux Dizin yapisi AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 21
22. Dizin hiyerarsisi Bir dizin ya da dosyanin; sistemdeki konumu, o dosya/dizinin “yol”uyla belirtilir. Yol; kök dizininden itibaren, o dosya/dizine ulasmak için geçilmesi gereken dizinlerin “/” isaretiyle birlestirilerek ardisik bir sekilde yazilmasiyla elde edilen ifadedir.
Örnegin “/home/oguz” yolu, kök dizinindeki, home isimli dizinin içindeki oguz dizininin konumunu belirtir. Bu ifadede en bastaki “/” kök dizinini belirtmektedir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 22
23. Linux’da Dizin yapisi /home dizini içerisinde hesabi olan her kullanicinin adina bir dizin olusturulur.
Örnegin; kullanici adi akaresoft ise /home dizini içinde akaresoft isimli bir dizin vardir. /home/akaresoft
Her kullanici kendi ev dizinindeki bir dosyaya erismek için “~” isaretini kullanir.
Örnegin kendi ev dizinindeki evraklar.txt dosyasina erismek için kisaca “~/evraklar.txt” yazabilir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 23
24. Linux Dizinleri /bin: Ingilizce binary(ikili sistem) kelimesinin kisaltilmisi olan bin klasöründe , tüm kullanicilarin kullanabildigi temel komutlari vardir. (ls, cp, mv gibi…)
/boot : Linux’un açilisi sirasinda kullanilan dosyalari içerir.
/dev: Ingilizce device (aygit) kelimesinin kisaltilmisi olan bu dizinde aygit dosyalari yer alir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 24
25. Linux Dizinleri /etc: Bulundugu bilgisayarda yapilandirma dosyalarini içerir.
/home: Tipki Windows’ta oldugu gibi, Linux’da da her kullanici için bir klasör açilir ve burada kullanicinin kendi hesabinda yaptigi kisisel ayarlar yer alir. Örnegin oguzhan kullacisi varsa oguzhan isimli bir klasör home dizininde yer alir.
/lib: Ingilizce library(kütüphane) kelimesinin kisaltilmis adidir. Çekirdek modülleri ve paylasilan kod kütüphanelerini içerir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 25
26. Linux Dizinleri /mnt: Bilgisayar bagli çesitli cihazlarin (HDD, Cd, DVD, vb.)baglanti dosyalari burada yer alir. Ingilizce mount kelimesinin kisaltilmisidir.
/proc: Süreçler (processes), sistem bellegi, donanim yapilandirma ile ilgili ayarlari içeren özel bir “sanal” dosya sistemidir. Birçok uygulama buradaki bilgilerden yararlanir.
/root: Sistem yöneticisinin (administrator) ev dizinidir.
/usr: Tüm kullanicilara paylasilan verileri (programlar, komutlar, kütüphaneler, programlar gibi) içeren dizindir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 26
27. Linux Dizinleri /usr/bin: Normal kullanicilar tarafindan kullanilan komutlar burada yer alir.
/usr/sbin: sistem tarafindan kullanilan, sistemin açilmasi ile ilgili olmayan komutlar yer alir.
usr/lib: programlama için kütüphaneler yer alir.
usr/include: C/C++ programlama dili için baslik dosyalari yer alir. Linux C/C++ dilinde yazilmistir.
usr/doc: Dökümanlarin (documents)bulundugu dizin.
usr/man: Komutlar hakkinda yardim yani man dosyalari burada yer alir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 27
28. Linux Dizinleri /var: Ingilizce variable (degiskenler) kelimesinin kisaltilmisi olan dizindir. Degisken verileri (kuyrukta bekleyen yazdirilacak dosyalar, veritabanlari, raporlar gibi) içerir.
var/lock: Çalisan programlarin yarattigi kilit dosyalari.
var/log : Log (kütük ) dosyalari, Windows sunuculardaki hata takip etmeye yarayan Event Viewer gibi.
var/tmp: Geçici (template) dosyalar.
Var/yp: NIS ile ilgili dosyalar.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 28
29. Var/spool: Kuyruk dosyalari. mail: kullanici e-postalari içeren dizin.
mqueue: e-posta kuyrugunda bekleyen dsyalari barindiran dizi.
lpd: yazici kuyrugunda bekleyen isler için geçici dosyalarin tutuldugu dizin.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 29
30. Pardus Konqueror Ctrl+X Dosya Kes
Ctrl+V Dosya Yapistir
Ctrl+C Dosya Kopyala
Delete Dosya Silme
Shift + Delete Kalici dosya Silme
Png ile biten tüm dosyalari seçmek için Ctrl++ kisayolu kullanilabilir. Açilan pencerede *png ifadesi png ile biten dosyalari *kalem* ifadesi içinde kalem geçen dosyalari seçmenizi saglar.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 30
31. KDE Kisayollari AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 31
32. Temel Dosya ve Dizin islem komutlari Yeni dosya ve dizin olusturmak silmek,
Dosya ve dizinleri listelemek,
Dosya ve dizinlerin izinlerini ayarlamak,
Dosyalarin içerigini görmek,
Dosyalari yazdirmak,
Dosya ve dizinleri kopyalamak ve tasimak.. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 32
33. touch ile yeni dosya olusturmak Yeni bir dosya olusturmak için touch komutu kullanilir. Bu komut var olan bir dosya ismiyle çagrildigi takdirde bos bir dosya olusturacaktir.
Dosya olusturma yaninda son erisim ve degistirme zamanlarini düzenlemek için de kullanilabilir.
Kullanim formati :touch [-acm][tarih] dosya_ismi
-a: son erisim zamanini degistirmek için;
-m : degisim zamanin degistirmek için verilmelidir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 33
34. touch komutu Tarih formati : MMDDhhmm[YY]
MM=ay, DD=gün, hh=saat, mm=dakika, YY=yil bilgisini gösterir.
Dosyanin erisim ve degisim zamanini 15 Subat 1976 01:34 yapmak için;
touch 0215013476 dosya_ismi
Degisim zamanini degistirmek için;
touch –m 0236000099 dosya_ismi
- touch –a 0236000099 dosya_ismi
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 34
35. mkdir ile yeni dizin olusturma Linux isletim sisteminde yeni dizin olusturmak için mkdir komutu kullanilir.
Kullanimi: mkdir [seçenekler] dizin
-m : yeni yaratilacak dizin için geçerli izinler bu parametre ile verilir.
-p: içiçe dizin olusturmak için kullanilir. Örnegin; mkdir firma/hesaplar
-v: yaratilan tüm dizinleri bildirmek amaciyla kullanilir.
mkdir evraklar
Yukaridaki komut evraklar dizini olusturur.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 35
36. Örnek yapalim; Asagidaki komutlari konsolu açip verelim;
mkdir dizin
ls –la dizin
mkdir dizin/ders
ls –la dizin
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 36
37. rm komutu ile dizin silme Sistemde var olan dosya ve dizinlerin silinmesi için kullanilir. Kullanim formati söyledir;
Dosyalar için : rm[seçenekler] dosya_ismi
Dizinler için : rm –r [seçenekler] dosya_ismi
-r parametresi dizinler içinde dosya ve dizin ne varsa siler. Eger dizinde hiçbir alt dosya ve dizin yoksa rmdir direkt kullanilabilir.
-i : silinecek her dosya ve dizin için onay bizden alinir.
-f: otomatik olarak siler, onay beklemez.
-d: belirtilen dizin bos olmasa bile dizini siler.
- v: yapilan her islemle ilgili kullaniciya bilgi verir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 37
38. ls ile dosya ve dizin listeleme(1) ls komutu varolan dosya ve dizinleri listeler.
Kullanimi: ls [seçenekler] [dosya_veya_dizin_ismi]
-a: tüm dosyalari listeler, ismi nokta ile baslayan dosyalar gizli dosyalardir. Bu parametre gizli dosyalari da gösterir.
-c: komut çiktisini sütun olarak listeler, varsayilandir.
-l: dosya ve dizinlerin izin, sahip, boyut, güncelleme zamani bilgilerini de listelerken verir.
-h: dosya büyüklügü normalde byte’dir. Kbyte, Megabyte göstermek için kullanilir. 1024 ile çarpilir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 38
39. ls ile dosya ve dizin listeleme(2) -H: dönüsümlerde –h parametresi 1024 kullanirken bu parametre 1000 kullanir.
-o: Bu parametre –l gibidir, farki dosya ve dizinlerin grup bilgisini göstermez.
-R: Dizin içerigini rekürsif olarak listeler.
--color: ls komutu dosya tipine göre renkleme yapar. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 39
40. Dosya ve dizinlerde izinler (1) Dosya ve dizinlerin sahip oldugu izinleri görmek için ls kullanilir.
[root@akaresoft/root]# ls –ld Evrak/
drwxr-xr-x 3 root 4096 Sep 25 2010 Evrak/
[root@akaresoft/root]# ls –l smb.conf/
-rw-r-r-- 1 root users 10852 Jun 30 2010 smb.conf
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 40
41. Izinler AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 41
42. Izinler Dosya Tipini belirten bölüm(2) ls çiktisinda dört kisimdan olusmaktadir.
1) Dosya tipini belirten kisim:
Normal dosyalarda - isareti görülmektedir.
Dizinlerde d isareti görülmektedir.
Karakter bazinda islem yapan aygit sürücüleri için c gözükmektedir.
Karakter bazinda islem yapan aygit sürücüleri için b gözükmektedir.
Baska bir dosyayi isaret eden linkler için l isareti gösterilir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 42
43. Izinler(3) 2) Dosya sahibinin haklarini belirten bölüm
Bu kisimda dosya sahibinin haklari tanimlanir.
3) Dosya grubunu haklarini belirten bölüm
Bu kisimda dosyanin dahil oldugu grubun haklari yer alir.
4) Diger kullanici haklari:
Sistemde bulunan tüm kullanicilarin dosya üzerindeki haklari yer alir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 43
44. Dosya izinleri Kullanicilar dosya üzerinde 3 farkli islem yapabilmektedir.
Okuma(r - read),
Yazma (w- write ),
Çalistirma (x -execute).
Dizin için çalistirma hakki demek o dizine geçip geçememek demektir. Izinlerin degistirilmesi amaciyla chmod komutu kullanilmaktadir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 44
45. Linux Dosya Izinleri AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 45
46. Linux Dosya Izinleri AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 46
47. Linux dosya izinleri AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 47
48. Izinler Örnek-1 AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 48
49. Izinler Örnek-2 AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 49
50. chmod ile yetki degistirme AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 50
51. chmod chmod 740 dosya_ismi
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 51
52. chmod kullanim örnekleri Herkese okuma hakki vermek,
chmod +r dosya_ismi
Dosyanin sahibine tüm haklari vermek,
chmod u+rwx dosya_ismi
Diger kullanicilarin tüm yazma ve çalistirma haklarini kaldirmak,
chmod o-wx dosya_ismi
Dosyanin sahibine tüm haklar, gruba okuma, diger kullanicilara okuma haklari vermek
chmod u+rwx, g+r, o+r dosya_ismi
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 52
53. cp ile dosya kopyalama cp [seçenekler] kaynak hedef
-R : dizinleri kopyalamak için kullanilir. Dosya ve alt dizinlerin kopyalanmasi için mutlaka kullanilmalidir.
-p : kopyalanan dosya ve dizinlerin izinlerin sahiplerinin korunmasini saglar.
-d: dosyanin kendisi yerine linkini kopyalamak için;
-l: kopyalama yerine link olusturulur, dosya degistirildigi takdirde kopyasi da otomatikman degistirilir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 53
54. cp parametreleri (devam) -f : kullaniciya hiç soru sorulmaz, hedef dosya mevcutsa silinir, sonra kopyalama gerçeklesir.
-i: hedef dosya mevcutsa uyari verir.
-u: kopyalanan dosya hedef dosyadan daha yeni ise kopyalama islemi gerçeklestirilir.
-a: bu parametre –dpR parametrelerine denktir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 54
55. Çalisma dizininin Ögrenilmesi cd komutu ile dizinler arasi geçis saglanilir. pwd komutu içinde bulunulan dizini gösterir.
.: bulunulan dizini referans eder.
..: bir üst dizini referans eder.
~[kullanici ismi]: kullanicinin ev dizinin referans eder.
-: bir önce bulunulan dizini referans eder. Sadece cd komutunda geçerlidir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 55
56. Dosyalara link tanimlanmasi Kisayol = bag dosyasi olusturmak için ln komutu kullanilir.
Iki farkli link çesidi vardir,
Hard-link: diger dosyanin tam bir kopyasini içerir. Orijinal dosya silinse bile link atilmis dosyada ayni içerik mevcuttur.
Sembolik (soft) link: tam anlamiyla kisayoldur, orijinal dosyaya yönlendirme yaparlar.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 56
57. Dosyalara link tanimlanmasi $ touch ln_ornek
$ echo “LN ornek” > ln_ornek
$ ln ln_ornek ln_ornek_hard
$ ln –s ln_ornek ln_ornek_soft
ls –la
cat ln_ornek_hard
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 57
58. cat komutu Metin tabanli dosyalarin içeriklerinin görüntülenmesini saglar.
cat dosya_adi
cat named.conf
-n : her satirin numaralandirilmasini saglar.
-t : merin içinde tab karakterinin gösterilmesini saglar.
-e : satir sonlarinin $ karakteri olarak gösterilmesini saglar.
-A : -e ve t parametrelerinin beraber kullanilmasina esdegerdir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 58
59. more komutu more komutu sayfa sayfa içerigin gösterilmesine yarar. ENTER ve BOSLUK tusu ile veya yön tuslari ile sayfalar arasinda ilerleme yapilir. BOSLUK tusu bir sayfa ileri ENTER tusu bir satir ileri götürür.
ls –la | more
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 59
60. echo komutu echo “merhaba linux”
Yukaridaki ifade ekrana merhaba linux yazar.
Dosyaya yazmak için;
echo “merhaba linux” > dosya.txt
Dosyanin sonuna yazmak için;
echo “merhaba yeni dünya”>>dosya.txt
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 60
61. less komutu More komutuna benzemektedir.
More dan farkli olarak geri ve ileri harekete izin vermektedir.
$less hesaplar.txt
hesaplar.txt dosyasinin içerigini gösterir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 61
62. man ve -- help Komutlar hakkinda yardim verir.
man mv
man rm
--help de komuttan sonra yazildiginda yardim ekrani gösterilir. Genelde yardim ekranlarindan çikmak için q kullanilir.
less --help
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 62
63. Dosya ve dizinleri aramak find find komutu belli kriterlere göre dosya ve dizinleri aramak için kullanilir.
-name exp: isim ile arama yapmak için kullanilir, * ve ? Karakterleri de joker karakter olarak aramada kullanilabilir.
-user kullanici: istenilen kullaniciya ait dosyalari bulur.
-group grup: istenilen gruba ait dosyalari bulur.
-perm izin: belirtilen izine sahip dosyalari bulur.
-newer dosya1: belirtilen dosyadan daha yenileri bulur.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 63
64. Dosya ve dizinleri aramak find (2) -size [+|-] büyüklük: belirtilen büyüklüge sahip dosyalari bulur.
-anewer dosya1: belirtilen dosyaya yapilan erisimden daha sonra erisilen dosyalari bulur.
-amin [+|-] süre: Süre ile belirtilen dakika önce erisilen dosyalari bulur.
-atime [+|-] süre: Süre ile belirtilen gün önce erisilen dosyalari bulur.
-cmin [+|-] süre: Süre ile belirtilen dakika önce statüsü degisen dosyalari bulur.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 64
65. Dosya ve dizinleri aramak find (3) -ctime [+|-] süre: Süre ile belirtilen gün önce statüsü degisen dosyalari bulur.
-links [+|-] sayi: Sayi ile belirtilen miktarda hard linke sahip dosyalari dosyalari bulur.
-mmin [+|-] süre: Süre ile belirtilen dakika önce degistirilmis dosyalari bulur.
-mtime [+|-] süre: Süre ile belirtilen gün önce degistirilmis dosyalari bulur.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 65
66. Dosya ve dizinleri aramak find (4) -nouser: hiçbir kullaniciya ait olmayan dosyalari bulur.
-nogroup: hiçbir gruba ait olmayan dosyalari bulur.
-type tip: aramada belirtilen dosyanin tipini bulmak için kullanilir.
b: blok aygit dosyasi, c: karakter aygit dosyasi
d: dizin, f: normal dosya , l: sembolik link
s: soket, p: named pipe
-regex pattern: ismi pattern ile ile belirtilen regular expression’a sahip dosyalari bulmak için kullanilir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 66
67. Arama örnekleri find -mtime -8 : sekiz günden daha kisa süre içinde degisiklige ugramis dosyalar.
find -mtime +8 : sekiz günden sonraki süre içinde degisiklige ugramis dosyalar.
find –mtime -4 –ls|more: dört günden daha kisa süre içinde degisiklige ugramis dosyalari bulur.
yedek dizini altinda boyu 85 byte veya ismi hesap_ev ile baslayan dosyalari bulmak için;
find /tmp/ -size 85c –o –name hesap_ev* AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 67
68. tar komutu Tar komutu arsivleme yapmak için kullanilir. Arsivlemenin yaninda sikistirma yapmaz.
Sikistirma için –z kullanilirsa gzip algoritmasi ile sikistirma gerçeklesir.
Sikistirma için –Z kullanilirsa compress ile sikistirma gerçeklesir.
Dosya sikistirilirken isimlendirmede gzip ile sikistirilmissa hesap.tar.gz veya compress ile sikistirilmissa hesap.tar.Z olarak anlasilmasi için birakilmalidir ki, sikistirmayi açacak kisi hangi sikistirmanin yapildigini bilsin. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 68
69. tar parametreleri f: özel bir dosya ya da device (cihaz) ismi belirtmek için;
c(create): olusturmak için;
x (extract): açmak için;
t (list) :tar dosyasinin içerigin listeler.
v: (verbose) yapilan islemleri standart çikisa listeler.
r(add) : bir tar dosyasina ekleme yapmak için;
u(update): bir tar dosyasinin içindekileri güncelleme için; AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 69
70. tar komutu -z: gzip, gunzip kullanrak sikistirma açma için;
-Z : compress kullanarak sikistirma açma için…
Örnekler:
tar cvf dosya.tar dosya1 dosya2 dosya3
tar -zcvf dosya.tar.gz dosya1 dosya2 dosya3
tar -zxvf dosya.tar.gz
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 70
71. AG Uygulamalari II Bölüm AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 71
72. Ag dosyalari Linux’ta ag ayarlari dosyalarda tutulmaktadir. Ister x window sisteminden ister dosyalardan degisiklikler yapilarak konfigürasyon yapilir.
/etc/sysconfig/network dosyasi
/etc/sysconfig/network-scripts dizini
/etc/hosts
/etc/resolv.conf
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 72
73. /etc/sysconfig/network dosyasi Genel ag ayarlari için kullanilir. Içinde Gateway tanimi, makine adi gibi bilgiler bulunur. Bu dosyadaki terimler söyledir.
NETWORKING: Bu ifade “yes” degilse sistemde ag ayarlari yapilmaz.
HOSTNAME: sistemin ismini belirtir.
GATEWAY: sistemin gateway adresini belirtir.
GATEWAYDEV: gateway’e ulasmak için ag arayüzü kullanacagini belirtir.
FORWARD_IPV4: Sistemin gelen paketleri bir ara yüzden diger arayüze yönlendirme iznini belirtir.
NIS domain: Sistemin dahil oldugu NIS bölge ismini belirtir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 73
74. /etc/sysconfig/network-scripts dizini Ag arayüzlerinin aktif pasif hale gelmesi için gerekli dosyalari tutar. Konfigürasyon dosyalarinda kullanilan temel terimler söyledir.
DEVICE: arayüzün sahip oldugu aygit adini belirtir.
ONBOOT: Sistem açilirken arayüz aktif hale getirilecekse “yes” olmalidir.
BOOTPROTO: Ag ayarlari için kullanilan protokolü belirtir. Ag ayarlari statik olarak yapilandirilacaksa static, dinamikse yani ag ayarlari sunucudan alinacaksa DHCP , bootp sunucusundan alinacaksa bootp olmalidir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 74
75. /etc/sysconfig/network-scripts dizini IPADDR: Arayüzün IP adresi.
Örnek: 192.168.2.1
NETMASK: Arayüzün alt ag maskesi.
Örnek: 255.255.255.0
BROADCAST: Arayüzün broadcast (yayin) adresini belirtir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 75
76. IP Adres Çözücü ayarlari IP adresinin Makine ismine, Makine isminin IP adresine dönüsümü için birden fazla metod kullanilir.
etc/hosts dosyasi
DNS sunucu
NIS sunucu
Yukaridaki metodlarin hangisinin hangi sirada kullanilacagi /etc/nsswitch.conf dosyasinda kayitlidir. Bu dosyada hosts ile baslayan satir sirayi belirler.
hosts: files nis dns
1-etc dosyasi, 2-NIS sunucu, 3-DNS sunucu
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 76
77. /etc/hosts dosyasi Bu dosya içinde makineler ile ilgili olarak makine adi , makinenin IP adresi ve makine için kisaltma bulunmaktadir. Her makine için ayri bir kayit olmak zorundadir. Ag üzerindeki bilgisayarlarin artmasiyla birlikte bu dosyanin kullanilmasi imkânsiz hâle gelmis ve DNS servisi gelistirilmistir.
/etc/hosts dosyasindaki satirlar asagidaki formata sahiptir:
IP_Adresi Makine_isimleri
127.0.0.1 aontws4044.cc.itu.edu.tr aontws4044 localhost.localdomain
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 77
78. DNS Ayarlari (/etc/resolv.conf ) Linux’te ve diger Unix türevi sistemlerde DNS ayarlari /etc/resolv.conf dosyasinda yapilmaktadir.
Asagidaki sekilde düzenlenmelidir.
domain alan_ismi
nameserver DNS_sunucusunun_IP_Adresi
domain cc.itu.edu.tr
nameserver 160.75.2.20
Birden fazla DNS sunucu tanimi yapilabilir. Bunun için;
Search alan_1, alan_2, alan_3 AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 78
79. DNS (Domain Name Server) Örnek vermek gerekirse resolv.conf dosyasinda ;
“search itu.edu.tr” seklinde bir satir bulundugunda ve isim_1 isimli sunucu için arama yapildiginda
isim_1.itu.edu.tr tam alan ismi için de arama yapilacaktir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 79
80. Ag Komutlari - telnet Telnet programi, uzaktaki sunucu ile TELNET protokolü ile haberlesmeyi saglayan bir programdir. Bu program sayesinde uzaktaki makinede kullaniciya bir çalisma alani açilir. Kullanicinin gerçeklestirdigi her islem uzaktaki sunucuda gerçeklesir.
telnet sunucu ismi [port numarasi]
telnet akaresoft_server
NOT: Genelde Telnet portlari güvenlik nedeniyle kapatilir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 80
81. telnet telnet> help
close : Mevcut baglantiyi kapat.
logout: baglantiyi kapat ve kullanici çikisi
display: islem paramtrelerini göster.
mode : karakter veya satir moduna geçis.(Detayli kullanim için 'mode ?‘ )
open: bir siteye baglanti için;
quit: telnetten çikis
send: özel karakterleri iletir (Daha fazlasi için 'send ?‘ ) AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 81
82. telnet set: islem parametrelerini ayarlar ('set ?')
unset: islem parametrelerini sifirlar.('unset ?')
status: durum bilgisini yazdir.
toggle: ('toggle ?')
slc: özel karakterlerin durumunu degistir. ('slc ?‘ )
auth turn on/off: Kimlik dogrulamayi aç/kapa ('auth ?‘ )
encrypt turn on (off) Sifreleme aç/kapa ('encrypt ?’)
forward turn on (off) ('forward?' )
z: telneti beklet
! : alt kabugu çagir.
environ: ortam degiskenlerini degistir. ('environ ?‘ )
? Yardim ekranini getirir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 82
83. ftp komutu FTP (file transfer protocol) komutu ile uzak sunucuya dosya transferi yapilir.
ftp ftp_sunucu_adi örnegin; ftp ftp.akaresoft.com
ftp> o ftp.itu.edu.tr
Connected to atlantis.cc.itu.edu.tr.
220 ProFTPD 1.2.1 Server (ITU FTP Server) [atlantis.cc.itu.edu.tr]
Name (ftp.itu.edu.tr:root): ftp
331 Anonymous login ok, send your complete email address as your password.
Password:
230 Anonymous access granted, restrictions apply.
Remote system type is UNIX.
Using binary mode to transfer files.
ftp>
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 83
84. ftp ls: sunucunun dizinin içeriginin görülmesini saglar.
dir : ls ile ayni görevi görür. Iki komutun çiktisi ftp sunucusuna göre degisebilir.
cd: sunucudaki dizini degistirmek için kullanilir.
get : sunucudan bir dosya almak için kullanilir.
mget: Uzaktaki sunucudan birden fazla dosya almak için kullanilir. Dosya isminin tam olarak verilmesine gerek yoktur. Adi tamamlamak için *,? gibi özel karakterler kullanilabilir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 84
85. ftp put: Uzaktaki sunucuya bir dosya koymak için kullanilir.
mput: Uzaktaki sunucuya birden fazla dosya koymak için kullanilir.
prompt: mget ve mput komutlari kullanildigi durumlarda her islem yapilmadan önce kullanicidan onay beklenir. Onay beklenmeden islemi yapmak isteniyor ise prompt komutu off argümani ile çagirilmalidir. Onay verme islemini tekrar aktif yapmak için “prompt on” komutu verilmelidir.
bye: Ftp baglantisini kapatmak için kullanilir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 85
86. Nslookup Komutu DNS sunucu ile haberlesip DNS kaydi sorgulamak/aramak için kullanilir.
Örnegin IP’den makine adini bulmak gibi.
A: Makine adindan IP adresi sorgulamak için.
PTR: Makine IP adresinden makine adi sorgulamak.
NS : yetkili DNS sunucularinin listesi için.
MX: sunucu için gönderilen e-postalari kabul eden sunuculari görmek için kullanilir.
ANY: Tüm sorgulama tiplerini kullanarak gerekli bilgileri almak için kullanilir.
SOA: Alandan sorumlu kisi , TTL süresi , alanin seri numarasi gibi bilgileri almak için kullanilir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 86
87. whois komutu Whois komutu bir IP adresinin hangi aga dahil oldugunu ve o agdan sorumlu kisilerin e-posta adresleri , posta adresleri , telefonlari gibi bilgileri gösteren bir komuttur.
Sorgulanan IP ile ilgili bilgiler whois sunucularinda tutulurlar. Whois komutu ile bu sunucular sorgulanir.
Komutun temel kullanimi asagidaki gibidir:
whois IP_adresi[@whois_sunucusu]
whois 160.75.2.20
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 87
88. Temel Kullanici ve Grup Islemleri Root (Kök) kullanicisi Linux’ta tüm haklara sahip kullanicidir.
Pardus dahil her Linux paketinde root kullanicisi varsayilan ana kullanici olarak gelir.
Root kullanici sifresinin yetkisiz kisilere verilmemesi gerekir, sistemdeki bir hasar sunucuyu duraklatacak, hatta bir daha açilmamasina sebep olacaktir.
Root kullaniciya sahip sistem yöneticisinin yetkilendirmeyi tam yapmasi, okuma-yazma-çalistirma yetkilerini planli bir sekilde vermesi gerekir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 88
89. Kullanici ve Grup Islemleri Linux’ta kullanici hesaplari etc/passwd dizininde tutulmaktadir.
Eger sifreleme olarak gölge (shadow) parola seçilmis ise sifreler ayri olarak etc/shadow dosyasinda tutulur.
Sisteme giriste passwd dosyasinin okunup, kullanici dogru sifreyi girip girmediginin kontrolü gereklidir, bu durumda passwd dosyasi okunabilir olmalidir.
Chmod 644 yetkisine sahip olmalidir. Yani sahibi olan root kullanici okuma-yazma, grup sadece okuma, digerleri sadece okuma yetkisine sahip olmalidir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 89
90. Kullanici ve Grup Islemleri Yukarida bil3 kullanicisi tarafindan dosya listelenmektedir. Yetkiler görülmektedir, yorumlayiniz.
Gölge parola (shadow) kullanilmadigi zaman sifreler bir dosyada tutulacagi için sifrelenmis olsa da sifreler herkes tarafindan görülebilir ve çesitli saldirilar düzenlenebilir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 90
91. Shadow dosyasi Gölge parola kullanildigi durumlarda shadow dosyasi girilen sifrelerin kontrolü açisindan sadece root kullanici tarafindan erisilebilir.
Shadow dosyasi 600 yetkisine sahip olmalidir. Bu yetkiyi yorumlarsak,
6 yani okuma ve yazma yetkisi root’da grup ve diger kullanicilarda ise hiçbir yetki bulunmamaktadir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 91
92. Linux Yetki tanimlama Linux Çekirdegi her kullaniciyi iki parametreden tanir;
uid = kullanici kimlik no (user id)
gid = kullanici grup kimligi (group id)
Root kullanicisi için uid degeri her zaman sifir (0)’dir.
NOT: 0-999 arasi sistem için ayrildigi için kullanilamaz.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 92
93. Passwd dosyasi Yukarida cat komutuyla listelenen passwd içerigini görmektesiniz. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 93
94. passwd dosyasi passwd dosyasinda asagidaki bilgiler tutulur.
Kullanici ismi,
Sifrelenmis olarak parola,
Kullanici kimligi (uid),
Grup kimligi,
Kullanicinin gerçek ismi ve hesapla ilgili açiklamalar,
Kullanicinin ev dizini,
Baglanti kabugu (baslangiçta çalisan kabuk)
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 94
95. Yetkilerle ilgili komutlar groups komutu kullanilarak kullanicinin hangi gruplara üye oldugu görülebilir.
useradd komutu ile sisteme yeni kullanici eklenebilir,
userdel komutu ile sistemden kullanici silinebilir.
$ su -- ile mevcut kullanicidan root kullanicisina geçis yapilir. Bundan sonra sifre sorulur, sifre yazilirken ekranda karakter gösterilmez, yazilip ENTER’e basilir.
$su oguzhan gibi bir kullanimla oguzhan isimli kullaniciya geçis yapilir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 95
96. useradd komutu -u 1005 ?
-g users ?
-d /home/labuser
-s /bin/bash AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 96
97. Useradd parametreler -c hesapla ilgili açiklama
-d ev dizini
-e bitis tarihi
-f aski süresi
-g Birincil grup
-G kullanicinin dahil olacagi gruplar,
-p parola,
-s kabuk
-u kullanici kimligi numarasi, uid
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 97
98. userdel userdel –r kullanici_adi
-r kullanildiginda kullanicinin ev dizinindeki dosyalar da silinir. (home dizininde yer alan kullanici dizini)
TASMA (Pardus Yapilandirma Merkezi) bölümünde grafiksel ortamda kullanici eklenip silinebilir.
Unutmayiniz ki server’larda görsel arayüz (X-Window) bulunmaz, console (konsol) ekraninda kodlari yazmalisiniz. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 98
99. usermod 97. slaytta anlatilan parametreler kullanilarak kullanici seçenekleri güncellenebilir,
usermod –s /bin/csh –G mudurler efsane
Yukarida efsane kullanicisinin kullandigi kabuk degistirilerek mudurler grubuna üye yapilir.
usermod –l labogrenci –d /home/labogrenci –m lab
lab kullanicisinin kullanici adi ve içerigini tasiyarak ev dizini degistirilir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 99
100. Groupadd komutu ile grup ekleme groupadd –g 1005 yoneticiler
Grup numarasi 1005 olan yoneticiler isimli bir grup olusturulur.
NOT: 1-499 arasi numaralar sistem hesaplari için ayrilmistir. Grup numarasi verilirken 500’den büyük verilir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 100
101. groupdel ve groupmod # groupdel yoneticiler
Yukaridaki komut ile yoneticiler grubu silinir, tabiki bu islem için silme yetkisine sahip kullanici olmalidir.
#groupmode –n ustyoneticiler yoneticiler
Yukaridaki komut kullanilarak yoneticiler grubunun ismi ustyoneticiler olarak degistirilir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 101
102. Kullanici ve grup haklari audio: ses ve müzik çalabilir,
dialout: modem ve faks çalistirabilir.
disk: sabit depolama birimlerini kullanabilir.
pnp: çevre birimleri kullanabilir.
pnpadmin: çevre birimleri yönetebilir.
power: güç yönetimi gerçeklestirebilir.
removable: çikarilabilir depolama aygitlarini kullanabilir.
users: normal kullanici haklarina sahiptir.
video: görüntü aygitina erisebilir.
wheel: sistem yöneticisi yetkilerine sahiptir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 102
103. Kullanici ve grup haklari Dosya ve dizin erisimlerinde root parolasi gereklidir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 103
104. Kullanici ve Grup Islemleri AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 104
105. Linux’ta Editörler - VIM Linux ortaminda metin olusturmak ya da metin düzenlemek için kullanilan programlardir.
Alt+F2 ile komut çalistir penceresini açip “konsole” yaziniz.
vi muhasebe.txt satiri ile dosya açilir. Eger dosya var olan tilda dizininde degilse önüne yol yazilir.
Örnegin; vi /home/oguzhan/rapor.txt gibi.
VIM programinda tuslar hem yazi hem de komut için kullanilabilir. Editör, ilk açildiginda komut modunda çalisir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 105
106. VIM Editörü (eski ed) Yazma islemine baslamak için i(insert) veya a(append) tuslarina basilmalidir.
Yazma isini sonlandirip tekrar komut satirina dönmek için ESC kullanilir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 106
107. VIM Editörü Komutlari-1 AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 107
108. VIM Editörü Komutlari-2 AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 108
109. VIM Editörde ilerlemek için yön tuslari Page Up, Page Down, kullanilabilir, ENTER alt satira geçer.
:w degisiklikleri kaydetmek için;
:wq komutu degisiklikleri kaydedip programdan çikmak için kullanilir.
Olusturulan dosyanin tekrar açilip yazma islemine devam edilebilmesi için “i” tusuna basilip yazma islemine devam edilebilir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 109
110. NANO editörü nano rapor.txt ile rapor.txt dosyasi açilabilir ya da yeni bir dosya olustulabilir.
nano /home/oguzhan/rapor.txt gibi bir kullanim ile baska dizindeki dosya açilabilir.
CTRL + X programdan çikmayi saglar.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 110
111. Nano editörü komutlari AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 111
112. Kwrite Editörü KDE masaüstü için gelistirilmis bir metin düzenleyici editördür.
Simdiye kadar anlattigim editörler içinde en severek kullandigim ve kod yazdigim editörlerden biridir. Özellikle C/C++ ile kod yazarken kodlari renklendirmesi ve kolay kullanimi yüzünden sürekli kullaniyorum.
Java, Phyton, Perl, Bash, HTML, Ada, Modula 2 gibi dillerde de kod renklerdirme ve girintileme özelligine sahiptir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 112
113. Kwrite Metin Editörü kwrite rapor.txt ile veya Programlar>Yardimci Programlar menüsünden editör açilabilir.
Dosya- Yeni : CTRL+N
Dosya-Aç: CTRL+O
Dosya -Kaydet : CTRL +S
Dosya -Farkli Kaydet
Dosya -Yeniden Yükle: F5
Dosya – Yazdir : CTRL +P
Dosya- Kapat : CTRL+W
Dosya- Çikis: CTRL +Q
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 113
114. Kwrite Metin Editörü Düzen-Geri Al (CTRL +Z)
Düzen-Yinele (CTRL+Shift+Y)
Düzen- Kes (CTRL+X)
Düzen- Kopyala (CTRL+C)
Düzen-Hepsini Seç (CTRL+A)
Düzen-Seçme (CTRL+Shift+A) Editördeki seçili metni seçimsiz yapar.
Düzen-HTML olarak kopyala
Düzen-Blok seçim kipi (CTRL+Shift+B) Seçim kipi blok oldugundan yatay seçimler yapilabilir. Örnegin 2 ile 4. satir arasi ile 5 ve 7. satir arasi blok olarak beraber seçilebilir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 114
115. Kwrite Metin Editörü Düzen-Üzerine yazma kipi (Insert)
Düzen-BUL (CTRL+F)
Düzen-Sonrakini Bul (F3)
Düzen- Öncekini Bul (Shift +F3)
Düzen-Yerine Koy (CTRL+R)
Düzen-Satira Git (CTRL+G)
Görünüm-Komut Satirina Geç (F7)
Görünüm-Devingen Sözcük Kaydirma(F10)Ekranda yan sinira gelen metin ekranda görünecek sekilde kaydirilir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 115
116. KWrite Görünüm – Simge Kenarligini Göster (F6)
Görünüm – Satir Numaralarini Göster (F11)
Görünüm- Gizleme Issaretlerini Göster(F9)Program kodlari içinde kod gizleme isaretlerini gösterir.
Görünüm- Kod Gizleme
En Üst düzeyde Daralt (CTRL+Shift+-)
En Üst düzeyde Genislet(CTRL+Shift++)
Yer imleri - Yer imi koy (CTRL+B)
Yer Imleri – Sonraki (Alt+Page Down)
Yer Imleri – Önceki (Alt+Page UP)
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 116
117. KWrite Araçlar-Salt Okuma Kipi – Belge üzerindeki degisiklik yapilmasini önlemek için kullanilir.
Araçlar- Dosya Türü – Etkin belge için dosya türü semasini ayarlar.
Araçlar –Renklendirme
Araçlar – Kodlama
Araçlar- Yazim: yazim hatalarini yakalamak için.
Araçlar Girinti : CTRL +I
Araçlar-Girinti Temizle: CTRL+Shift +I: Girinti miktarini bir basamak azaltir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 117
118. Kwrite Araçlar – Yerlesim: Seçili metnin girinti ayarlarina göre yerlesimini ayarlar.
Araçlar – Yorum haline Getir. (CTRL+D) Kodlarin yorum haline getirilerek derlenmesini önler.
Araçlar- Yorumu kaldir (CTRL+Shift+D)
Araçlar – Büyük Harf (CTRL+U)
Araçlar – Karakterleri Büyült(Alt+CTRL+U)
Araçlar –Satirlari Birlestir(CTRL+J)
Ayarlar-Kisa yollari yapilandir.
F1: Yardim penceresi, Shift +F1: tiklanan öge hakkinda yardim ekrani açar. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 118
119. Kate Editörü KDE Advanced Text Editör
Yazilimcilara yönelik gelismis bir editördür.
Büyük boyuttaki metin dosyalarini açabilmektedir.
53 MB büyülklügündeki KDEBase paketi bilesenidir.
Sonsuz Geri Al/yinele özelligi,
Otomatik Girintileme Özelligi,
Ag Destegi (ssh, ftp, http, webdav vb.)
Gömülü komut satiri,
Sürükle Birak (Drug and Drop) Metin Düzenlemesi,
DCOP ve JavaScriptle gelistirebilme gibi. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 119
120. Program Kurma ve Güncelleme RPM, DPKG, Portage gibi paket yöneticileri REDHAT, Mandrake, Gelecek vb. Linux dagitimlarinda kullanilmaktadir.
Pardus’ta PiSi olarak adlandirilan basit bir paket yönetici kullanilmaktadir.
Paket, bir uygulamayi ya da isletim sisteminin bir parçasini tüm bilesenleriyle toplu olarak ifade eden kavramdir. Örnegin, Pardus'ta gelismis bir resim isleme programi olan gimp ya da yazicilarla ilgili sürücülerin bulundugu foomatic-db birer pakettir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 120
121. PiSi Pardus'ta bulunan paket yöneticisi, PiSi (Packages Installed Successfully as Intended– Planlandigi Gibi Basariyla Kurulan Paketler) olarak adlandirilmaktadir. Anlasilmasi basit ve kullanimi kolay olan bu paket yöneticisi uygulamasina hem komut sisteminden hem de grafik ortamdan ulasmak mümkündür.
Derlenmek üzere hazirlanmis paketlere kaynak paket adi verilir. Bu paketler, henüz kod halinde olduklarindan dolayi dogrudan Pardus'a kurulamazlar. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 121
122. Pardus’ta Derleme Ikili (Binary) paketlere dönüstürüp çalistirilabilir hale getirmek için dosyalarin derlenmesi lazimdir.
Derlemeden sonra PiSi uzantisi alan ikili dosya haline gelirler.
Pardus’ta EXE uzantili dosyalar çalistirilamazlar.
PiSi uzantili dosyalar çalistirilabilir.
Wine adli uygulama ile Windows ortamindaki programlarin çogu çalistirilabilir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 122
123. Paket Deplolari Paket depolari, paketlerin indirilerek kullanilabilecegi Internet dizinleridir.
Asagidaki adresten paketler indirilebilir.
http://paketler.pardus.org.tr/info/2011/testing/
Pardus içinde Ofis Programlari, Medya Oynaticilari, Programlama Araçlari, Bilimsel Programlar gibi 1400 farkli program istenirse Paket Yöneticisinden kurulabilir.
Seçilen program paket içerisinde yoksa internetten otomatik olarak yüklenir ve eski paketler güncellenir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 123
124. Linux’te EXE dosya çalistirma EXE uzantili dosyanin üzerine sag tiklayarak “Wine ile Aç” seçenegini seçerek açabilirsiniz.
MSN yerine Kopete ve aMsn gibi özellikle Pardus için üretilmis programlari kullanmak daha iyidir.
Basarim orani bakimindan her programin kendine özgü ortami tercih edilmelidir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 124
125. Pisi search Pisi ile bir paketin bilgisayarda olup olmadigini anlamak için;
pisi search colorgcc
Pisi info parametresiyle kullanilirsa daha detayli bilgi elde edilebilir.
pisi info colorgcc
Pisi paketlerini bilgisayara kurmak için install parametresi kullanilir.
pisi install colorgcc
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 125
126. Pardus paket kurma Bilgisayara kayitli pisi uzantili bir programdan kurulum yapilacaksa
pardus ~ # pisi install /home/oguz/kur/paketadi.pisi
Grafik ortaminda paket eklemek için Ayarlar menüsünden Paket Yöneticisi Programini Yapilandir seçilir. Depo ekle seçilir.
Depo adresi mutlaka .xml veya sikistirilmis .xml.bz2 uzantili dosyalardir. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 126
127. Depo Kavrami Pardus'ta çalisabilen programlar, paketler halinde, Pardus deposu denilen Internet sunucularinda bulunur.
Pardus isletim sistemine ait resmi deponun yani sira, diger paket depolarina da erisim saglanabilir. Böylelikle baska depolarda bulunan paketlerin de Paket Yöneticisi tarafindan listelenmesi ve yönetilmesi mümkün olur. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 127
128. Depo ekleme kaldirma Asagidaki komutla yapilir.
# pisi add-repo depo_adi http://depo.adresi.com/pisi-index.xml
Depo kaldirma seçenegi,
# pisi remove-repo depo_adi
Eger birden fazla depoyu birden kaldirmak istiyorsaniz depolarin isimlerini boslukla ayirarak yazabilirsiniz.
Sistemde çalisan depolari listeleme için;
# pisi list-repo AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 128
129. Pisi ile program kaldirma/güncelleme Kaldirma için;
#pisi remove calestia
Güncelleme için;
#pisi upgrade paketadi
#pisi upgrade paketadi diger_paketadi AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 129
130. Pisi yardim elde etme Pisi yardimini görüntüleme;
pisi --help AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 130
131. Programlar AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 131
132. Programlar AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 132
133. Programlar AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 133
134. Programlar AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 134
135. Diger Uygulamalar AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 135
136. Kabuk Islemleri AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 136
137. Kabuklar (Shell) AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 137
138. Kabuk program komutlari - parametrelerde kisa kullanim, -- uzun kullanim içindir.
Komut satirinda root için #, kullanici için $
. Bulunulan dizini gösterir.
.. Bir üst dizini gösterir.
- bir önceki dizini gösterir.
O anki kullanicinin ev dizini gösterir.
/ Kök dizini gösterir.
ls, pwd, cd, rmd, mkdir, cat, man, date, clear, rm, ln, cp, mv, echo komutlari ne ise yarar? Nasil kullanilir? AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 138
139. Komutlar (commands) bc: aritmetiksel islemlerin gelistirildigi komuttur.
df: dosya ve dizinlerin disk kullanimini görüntüler.
expr: aritmetiksel, mantiksal islemleri gerçeklestirir. $host expr 3+5
host: web adresi hakkinda bilgi verir.
$host www.akaresoft.com
ps: bilgisayarda o anda çalisan programlarin listesini verir. –ef ve –aux parametreleriyle daha detayli kullanilabilir. Süreç (Process) PID ile gösterilir.
kill: process durdurmak için kullanilir.
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 139
140. sikistirma gzip deneme.txt
deneme.txt.gz olusur.
gzip –d deneme.txt.gz
deneme.txt.gz dosyasini açar.
veya;
gunzip deneme.txt.gz
Dosya ve alt dizinleri ayri ayri sikistirmak için;
gzip –r /home/oguzhan/belgeler
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 140
141. Sikistirma
Dosya sikistirma,
tar –cf deneme.tar deneme1.txt deneme2.txt
Dosya açma
tar –xf deneme.tar
kill all -9 vim ne yapar?
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 141
142. Whereis, which whereis, which komutlarin ve ilgili dosyalarin bulunduklari konumlari listeler.
whereis ls ls komutunun yerini listeler.
which ls ls komutunun yerini listeler.
who sisteme bagli kullanicilari listeler. AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 142
143. Tesekkürler…
Dinlediginiz için tesekkür ederim.
Grup halinde kurumlara veya tek özel ders verilir.
E-posta:oguzhantas@gmail.com
Bilgisayar Yük.Müh. Oguzhan TAS
AkareSoft www.akaresoft.com - Oguzhan TAS 143
