Emerytura Obywatelska

1. Emerytura Obywatelska Seminarium ZUS „Rozwiązania zbliżające do równowagi ekonomicznej systemów emerytalnych” 23.01.2013 Zofia Czepulis-Rutkowska IPiSS

2. Plan wystąpienia • Międzynarodowe porównania instytucjonalne • Definicja emerytury obywatelskiej • Ewolucja instytucji emerytalnych • Przykład Nowej Zelandii • Korzyści z emerytury obywatelskiej • Emerytura obywatelska – możliwość zastosowania w Polsce

3. Porównania instytucjonalne • Ważne narzędzie analityczne • Znaczenie poznawcze • Korzystanie z doświadczeń pozytywnych i negatywnych • Konieczny szerszy kontekst instytucjonalny (na przykład w przypadku emerytur – świadczenia mieszkaniowe) • Potrzebna znajomość uwarunkowań (na przykład w Wielkiej Brytanii – „zła sława” świadczeń zależnych od dochodu) • # Nie ma rozwiązań idealnych • #Zapotrzebowanie na konkretne rozwiązania zmienia się w czasie

4. Definicja emerytury obywatelskiej • Świadczenie z tytułu osiągnięcia starszego wieku. Uprawnienie wynika z obywatelstwa (lub zamieszkania) • Instytucja ukształtowała się historycznie równolegle z instytucją imitującą ubezpieczenia komercyjne • Dwie tradycje zabezpieczenia na wypadek starości

5. Ewolucja instytucji emerytalnychpoczątki • Wszyscy obywatele • Podejście pomocowe – zależność od dochodu: Dania, Islandia, Norwegia, Szwecja, Wlk. Bryt., Irlandia, Kanada, Nowa Zelandia, Australia • Obowiązkowy system składkowy: USA, Finlandia, Szwajcaria • Wybrane grupy • Subsydiowany dobrowolny system składkowy: Belgia, Francja, Włochy, Hiszpania • Obowiązkowy system składkowy: Niemcy, Austro-Węgry, Holandia, ZSRR, Grecja

6. Ewolucja instytucji emerytalnychkonwergencja • Odchodzenie od testu dochodowego • Renta obywatelska uzupełniana o świadczenie zależne od dochodów z pracy • Świadczenia zależne od dochodów z pracy uzupełniane o świadczenie minimalne

7. Ewolucja instytucji emerytalnychprzyczyny uzupełniania emerytury obywatelskiej • Rosnąca zamożność • dążenie do względnego wyrównania poziomu życia osób aktywnych i poza rynkiem pracy • Siły polityczne/ związki zawodowe • dążenie wspierane przez koalicję robotników i klasy średniej w dobie wzrostu gospodarczego

8. Przykład Nowej Zelandii • Długi czas jedyny kraj, który zachował instytucję emerytury obywatelskiej • Wprowadzony w 1898 roku system zależny od dochodu. Stopniowo test dochodowy łagodzony. W 1938 roku – system uniwersalny • Podobnie rozluźniano test dochodowy w Szwecji, Norwegii, Islandii, Finlandii i Kanadzie i wprowadzano świadczenia niezależne od dochodu, uzupełniane świadczeniami powiązanymi z zarobkami

9. Przykład Nowej Zelandii • W 1974 roku wprowadzono system składkowy, który jednak został wycofany w 1977 roku • System uniwersalny zapewnia względnie wysokie świadczenia – to prawdopodobnie zapobiega protestom • Świadczenia ograniczane w szczególności w okresie, gdy władzę traci partia pracy w początku lat 90-tych • Ostatecznie wprowadza się system oszczednościowy

10. Korzyści z emerytury obywatelskiej • Wynikają z problemów obecnych systemów • Wysokie koszty • Skomplikowana administracja • Wielość systemów • Wielość segmentów • Ubóstwo osób starszych • Poczucie niesprawiedliwości

11. Korzyści z emerytury obywatelskiej • Nadzieja na obniżenie lub ustabilizowanie kosztów • Prosta administracja • Możliwość skutecznego zapobieżenia ubóstwu • Możliwość zapewnienia większego poczucia sprawiedliwości

12. Korzyści z emerytury obywatelskiejw świetle analiz brytyjskich • Emerytura obywatelska może zachować poparcie polityczne w dłuższej perspektywie czasowej • Powinna doprowadzić do ograniczenia zakresu ubóstwa • Powinna zapewniać wypłacalność w dłuższym okresie czasu pod warunkiem restrukturyzacji zwolnień podatkowych na systemy prywatne oraz podwyższenia wieku emerytalnego

13. Korzyści z emerytury obywatelskiejw świetle analiz brytyjskich • Emerytura obywatelska bardziej sprawiedliwa – szczególnie biorąc pod uwagę sytuację kobiet • Nie dyskryminuje starszych emerytów • Może ułatwić oszczędności ponieważ (nie będąc zależna od dochodu) nie tworzy „pułapki ubóstwa” • Przejście do systemu emerytury obywatelskiej może być łatwe administracyjnie

14. Możliwość zastosowania emerytury obywatelskiej w Polsce • Atrakcyjność ze względu na podane wyżej uwarunkowania • Prostota • Zapobieganie ubóstwu • Zapobieganie dyskryminacji kobiet i starszych emerytów • Poparcie społeczne możliwe jedynie wtedy gdy okaże się, że wiele osób będzie uzyskiwało minimalne świadczenie emerytalne • Takie zagrożenie istnieje zarówno ze względu na zmiany na rynku pracy jak też zmniejszoną dynamikę wzrostu ekonomicznego