ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI

1. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI Life's real miracles Do not pray for easy lives; pray to be stronger people. Do not pray for tasks equal to your powers; pray for powers equal to your tasks. Then the doing of your work shall be no miracle, but you shall be a miracle.

2. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI BİRİNCİ BASAMAK HEKİMİNİN ROLÜ • Ailenin tamamını ilgilendirir. • Aile bireylerini tanıyan, • Ailenin yapısını bilen bir hekim

3. Dünyada her yıl 50 milyon ölüm Enfeksiyonlar %30 Dolaşım sistemmi %30 Kanserler %10 Perinatal %7 Akciğer hastalıkları %5

4. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI SINIFLAMA Tersiyer: Semptomlar var. Tanı konmuş Sekonder: Semptomlar yok Primer: Risk faktörleri var Primordial: Hastalığın ortadan kaldırılması

5. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI ÖN DEĞERLENDİRME 1. Hastalığın toplumdaki Prevalansı nedir? 2. Mortalite ve Morbiditesi nedir? 3. Risk faktörleri veya erken tanı testleri var mı? 4. Bu testler güvenilir mi? 5. Tanı konulduğunda ne yapabiliriz? 6. Uygulanacak tedavi kabul edilebilir mi?

6. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI ÖN DEĞERLENDİRME • İnsidans • Prevalans • Mortalite • Sensitivite • Spesifite • PPV • NPV

7. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI TEMEL PARAMETRELER (+) Test (-) Test Hasta (Prevalans) 10 4 Sensitivite 6 80 Sağlıklı Spesifite PPV NPV

8. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI KORONER KALP HASTALIĞI İnsidans:%0.7 Prevalans:30-39y:%1.9, 60-69y:%12.3 Maliyet:ABD’de yılda 117 milyar $ Mortalite: %20-25 Risk Faktörleri: Yaş, Aile hikayesi, Sigara, Hipertansiyon, HDL<35mg/dl, Negatif Risk: HDL>60mg/dl Tarama Testleri: >50 y: HDL, Eforlu EKG (güvenli değil) Koruyucu Önlemler: Kolesterol kontrolü, Tansiyon kontrolü, sigara, Aspirin, sağlıklı yaşam tarzı, Diabet regülasyonu

9. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI SEREBROVASKÜLER HASTALIK İnsidans:%0.5 Prevalans:1200/100000 Maliyet:ABD’de yılda 18 milyar $ Mortalite: 30/100000 kişi/yıl Risk Faktörleri: Yaş, Aile hikayesi, Sigara, Hipertansiyon, TIA, kalp hastalığı, Karotit üfürüm, OC kullanımı, hiperlipidemi, yüksek hematokrit. Tarama Testleri: Kan basıncı, >40 y: karotit oskültsayon, >50 y: lipit profili Koruyucu Önlemler: Kolesterol kontrolü, Tansiyon kontrolü, sigara bıraktırma, Aspirin, sağlıklı yaşam tarzı, Endarterektomi

10. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI KANSERLER İnsidans:488/100000 kişi Prevalans:%2 Maliyet: ABD’de yılda 104 milyar $ Mortalite: Tüm ölümlerin %20’si

11. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI KOLOREKTAL KANSER Risk Faktörleri: Yaş, aile hikayesi, adenomatöz polipler, yağlı beslenme, lifsiz beslenme, Ülseratif kolit, Crohn Tarama Testleri:>40y : her yıl RT+GGK >50y: 5 yılda bir fleksibl sigmoidoskopi Koruyucu Önlemler:düşük yağlı, yüksek lifli beslenme, erken tanı

12. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI MEME KANSERİ Risk Faktörleri:Yaş, aile hikayesi, atipik hiperplazi, ilk gebelik 35 yaşından sonra olması, nulliparite, erken menarş, geç menopoz Tarama Testleri:Kendi kendine muayene, hekim muayenesi, mamografi Koruyucu Önlemler:Sekonder korunma

13. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI AKCİĞER KANSERİ Risk Faktörleri:Sigara (%83), endüstriyel kirlilik Tarama Testleri:Prognozu etkileyen bir tanı aracı yok Koruyucu Önlemler:Sigara bırakma

14. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI PROSTAT KANSERİ Prevalans:80 yaşın üzerine %10. Mortalite: 1/380 Tarama Testleri: RT %70 sensitif ve %80 spesifik. PSA veya TR USG ile tanı konulabilir ama mortalite değişmez. Koruyucu Önlemler: Periodik muayene

15. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI OSTEOPOROZ Prevalans:Kadınlarda %30-40 Maliyet:ABD’de yılda 10 milyar $ Risk Faktörleri:Yaş, cins, genetik, erken menopoz, sigara, diyet, sedanter yaşam, iatrojenik Tarama Testleri:Yok. Dansitometrenin koruyucu bakımda yeri yok.!! Koruyucu Önlemler:Diyet (günde 800-1000mg Ca), Egzersiz

16. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI OSTEOPOROZ Besinlerin Kalsiyum İçeriği 1 Fincan Süt 300mg 30g az yağlı peynir 185mg 1 Fincan yağsız yoğurt 450mg 100g yeşil, lifli sebze 150-180mg Diğer sebzelerden 100g 30-100mg Meyveler (ortalama porsiyon) <25mg

17. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI CİNSEL BULAŞICI HASTALIKLAR İnsidans:Genç erişkinlerde daha fazla. Prevalans:Gonore için %5 Maliyet:ABD için 500 milyon $ Risk Faktörleri:Asemptomatik taşıyıcılık çok fazla Çok eşlilik Homoseksüellik Tarama Testleri:Yok Risk altındakilere yıllık gonore ve sifilis taraması Koruyucu Önlemler: Cinsel sağlık eğitimi Monogami Kondom

18. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI KAZALAR Maliyet:ABD’de yılda 97 milyon $ Mortalite: ABD’de yılda 95.000 Risk Faktörleri: Alkol, Sigara, Emniyet kemeri, Mutfak, Oyuncaklar, sobalar, şofben Koruyucu Önlemler:Eğitim (Emniyet kemeri, Alkollü araç kullanımı, yüzme), Yangın söndürücü, Banyoda tutacak

19. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI EV KAZALARI - BanyodaIslak Bez, Sıcak Su, Makas, Cam Karpuz, Lavabo Seramiği, Elektrikli Isıtıcı, Sabun ve Deterjan, Tıraş Bıçağı, Elektrikli tıraş makinası, Ampul,Çamaşır Makinası, Şampuan, Saç Kurutucu, Priz, Ayna, Şofben - Oturma OdasındaElektrik anahtarları ve prizler, soba ve ısıtıcılar, Avize,Cam sehpa ve cam eşya, muhtelif seramik eşya, bazı zehirli ev bitkileri - Çocuk OdasındaTop, Paten, Patlayıcı oyuncaklar (maytap, çatapat), Vurucu oyuncaklar (Sivri uçlu oklar), Küçük parçalı oyuncaklar,Yayla kurulan oyuncaklar - Depo Alanları ve İş OdasındaÜst üste dengesiz dizilmiş ağır nesneler (odun vb.),Balta, Keser, burgu, tornavida, testere, çekiç,Tüm elektrikli hobi aletleri,Av silahları, fişek, barut, kapsül,Solvent (tiner, gazyağı vb.) ve boyalar,Isı yayan araçlar (ütü, soba...) - MutfaktaKibrit, Çakmak, Tüpgaz, Çatal, Bıçak, Tribüşn, Ağır metal tencere,Tüm Elektrikli ev aletleri, Cam Eşya, Tabak-çanak, Rende

20. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI EV KAZALARI Çocuklar, büyüklerin hareketlerini izler ve onlar gibi davranmayı öğrenir. Emniyetli hareket ederek çocuğa örnek olunuz ve nasıl davranması gerektiğini sık sık anlatınız. Çocukları evde yalnız bırakmayınız. Ev kazalarındaki çocuk yaralanmalarının %90 'ı çocuklar yalnızken oluşmaktadır. Evde dolu bulunan ve kilit altında olmayan silah muhafaza etmeyin. Yutulabilecek küçük nesneleri çocukların ulaşabileceklere yerlere koymayınız. Oynadığı oyuncaklardan bu tür parçaların çıkmaması için oyuncak seçimine dikkat ediniz. Plastik torba, ip, kablo, iğne, çivi, bıçak, jilet, tornavida, kırılgan cam eşya gibi cisimleri ulaşabileceği alanlardan kaldırınız.

21. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI SAĞLIKLI YAŞAM TARZI Sağlığın Major Belirleyicisi Kişinin Yaşam Tarzıdır!! Yeterli beslenme Yağlar Lif Ca Tuz Meyve Toksinler Stres Egzersiz

22. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI HASTALIK-RİSK FAKTÖRLERİ İLİŞKİSİ

23. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI ÖNLEYİCİ BAKIM TAKİP FORMU

24. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI AAFP ÖNERİLERİ (Çocuklarda)

25. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI AAFP ÖNERİLERİ (Bayanlarda)

26. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI AAFP ÖNERİLERİ (Erkeklerde)

27. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI AAFP ÖNERİLERİ (Yapılmaması Önerilenler) • Asemptomatik kişilerde pankreas kanseri taraması • Asemptomatik kişilerde mesane kanseri taraması • Asemptomatik kişilerde periferik arter hastalığı taraması • Asemptomatik kişilerde akciğer kanseri taraması • Asemptomatik kişilerde tiroid kanseri taraması • Asemptomatik kişilerde tip 1 diabet kanseri taraması • Asemptomatik kişilerde genital HSV taraması • Asemptomatik kişilerde rutin EKG kanseri taraması • Asemptomatik kişilerde kemik dansitometresi yapılması • Asemptomatik kişilerde rutin tam idrar tetkiki yapılması • Yenidoğan dönemi dışında rutin tiroid fonksiyon testleri • Risk altında olmayan kadınlarda over kanseri taraması • Kendi kendine meme muayenesi • Prostat kanseri açısından rektal tuşe veya PSA analizi • Gebelikte rutin demir desteği.