Finansowanie działalności badawczo-rozwojowej

1. Finansowanie działalności badawczo-rozwojowej • Źródła finansowania innowacyjnych projektów badawczo-rozwojowych • Analiza źródeł finansowania projektów badawczo-rozwojowych • Efektywność ekonomiczna innowacyjnych projektów badawczo-rozwojowych

2. Zakres wykorzystywania w praktyce poszczególnych źródeł finansowania innowacji jest różny. Jedne źródła wykorzystywane są częściej i chętniej inne z kolei stosowane są sporadycznie z powodu różnego rodzaju ograniczeń. Źródła finansowania innowacji w przedsiębiorstwie

3. Źródła finansowania B+R Kapitał własny Kapitał obcy Inne Kredyt bankowy Leasing Reinwestowanie zysku Pożyczka Podwyższenie kapitału Fundusze UE Venture Capital Emisja akcji Business Angels

4. Reinwestowanie zysków – przeznaczenie części (całości) zysku może dotyczyć przedsiębiorstw prowadzących działalność badawczo-rozwojową. W większym stopniu ten sposób finansowania innowacji dotyczyć może dużych przedsiębiorstw prowadzących zróżnicowane badania.

5. Podwyższenie kapitału zakładowego – jest to dobry sposób finansowania przedsięwzięcia innowacyjnego pod warunkiem, że nie zmienia to dotychczasowego celu i charakteru przedsięwzięcia. Dodatkowy kapitał mogą wnieść dotychczasowi właściciele i animatorzy przedsięwzięcia lub nowy wspólnik przystępujący do przedsięwzięcia na określonych warunkach.

6. Emisja akcji – ten sposób finansowania może dotyczyć dużych przedsiębiorstw (spółek akcyjnych) o ustabilizowanej sytuacji rynkowej. W zasadzie każde przedsiębiorstwo po spełnieniu wymogów dopuszczenia na giełdę może wprowadzić akcje do publicznego obrotu. Jednak szanse na znalezienie nabywców mają akcje przedsiębiorstw, co, do których istnieje duże zaufanie na rynku ( np.: akcje takich koncernów jak IBM lub Microsoft). MŚP o nie ugruntowanej renomie mają małe szanse na znalezienie nabywców swoich akcji.

7. Kredyt bankowy – jest to niewątpliwie najpopularniejszy sposób finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych w gospodarce, jednak jako środek finansowania przedsięwzięć innowacyjnych posiada wady, które powodują, że środek ten wykorzystywany jest dość rzadko.

8. Realizacjaprzedsięwzięcia innowacyjnego z reguły wymaga dłuższego czasu (w wielu przypadkach jest to kilka a nawet kilkanaście lat) a samo podjęcie prac nad projektem innowacyjnym nie gwarantuje jeszcze twórcom sukcesu z uwagi na duże ryzyko, jakim obarczone jest przedsięwzięcie.

9. Kredyt w rachunku bieżącym – zadłużenie występuje w postaci salda debetowego rachunku bieżącego przedsiębiorcy. Wpłaty na rachunek bieżący zmniejszają zadłużenie. Rozróżnia się dwa rodzaje kredytów: otwarty i kasowy (udzielany w przypadkach chwilowych braków gotówki). Kredyt w rachunku bieżącym jest bardzo wygodnym środkiem pozyskiwania pieniędzy, jednak z reguły jest on na krótki okres czasu i ze stosunkowo dużymi odsetkami.

10. Kredyt w rachunku kredytowym – kredyt udzielany przy wykorzystaniu wydzielonego rachunku tzw. „kredytowego”, który służy do ewidencjonowania stopnia wykorzystania i spłaty kredytu. Wyróżnia się następujące podstawowe formy kredytów: docelowy, na spłatę zobowiązań, kasowy, sezonowy, linie kredytowe. • Kredyt docelowy związany jest ze ściśle określoną potrzebą finansowania określonej transakcji. Z reguły jest to kredyt nieodnawialny. Spłata często odbywa się z wpływów z planowanej inwestycji. • Kredyt na wymagalne zobowiązania (na spłatę zobowiązań) z reguły krótkoterminowy i nieodnawialny. Służy do uregulowania zobowiązań będących źródłem trudności płatniczych.

11. Kredyty sezonowe związane są z sezonowym charakterem, niektórych potrzeb przedsiębiorstw. Z reguły jest to kredyt nieodnawialny • Kredyt w formie linii kredytowej jest kredytem odnawialnym. Przedsiębiorstwo może wielokrotnie wykorzystywać przyznany kredyt do momentu ustalonego w umowie. Najczęściej okres trwania umowy nie przekracza jednego roku i może być przedłużony w formie nowej umowy bez konieczności wcześniejszej spłaty poprzedniego kredytu. Kredyt ten jest wygodny dla przedsiębiorstw jednak udzielany jest tylko wąskiej grupie klientów, których wiarygodność została wcześniej sprawdzona

12. Kredyty inwestycyjne – przeznaczone są na stworzenie nowego lub powiększenie istniejącego majątku trwałego przedsiębiorstwa (inwestycje materialne - sprzęt, nieruchomości; inwestycje niematerialne – papiery wartościowe, prowadzenie badań; finansowe – zakup akcji, udziałów). Kredyty inwestycyjne dzieli się na kredyty na wyposażenie (zakup, modernizacja sprzętu, nabywanie i tworzenie majątku trwałego), kredyty na restrukturyzację, kredyty na budowę lub zakup obiektów przemysłowych lub rolnych. Z reguły kredyty inwestycyjne są o charakterze średnioterminowym. Kredyt inwestycyjny najczęściej udzielany jest w formie linii kredytowej lub finansowania jednej określonej transakcji.

13. Fundusze pożyczkowe – instytucje wspierania rozwoju i przedsiębiorczości. W Polsce jest około 67 takich instytucji. Na czym polega atrakcyjność i specyfika tego źródła finansowania? • Fundusze pożyczkowe są wyspecjalizowane w finansowaniu małych ( w tym mikroprzedsiębiorstw) i średnich firm we wczesnej fazie rozwoju. • Procedury związane z uzyskaniem pożyczki są uproszczone i dostosowane do sytuacji podmiotów mniejszych, rozpoczynających działalność • Warunki finansowe (oprocentowanie, prowizje, opłaty bankowe) pożyczek z funduszy pożyczkowych są z reguły niższe od warunków uzyskania kredytu, stosowanych przez banki wobec klientów o podwyższonym ryzyku. Najczęściej udzielane pożyczki są w przedziale od 10-do 40 tys. PLN

14. Venture Capital – oferta w postaci VC adresowana jest przede wszystkim do małych i średnich przedsiębiorstw, dla których kredyt bankowy jest zbyt drogi lub w ogóle niedostępny z uwagi na nieklarowną sytuację w zakresie dalszego funkcjonowania na rynku.

15. Venture capital – termin venture capital najczęściej tłumaczony jest na język polski jako “kapitał wysokiego ryzyka” lub “kapitał ryzyka”. Oznacza to, że główną cechą tego instrumentu finansowania przedsięwzięć jest założenie, że inwestorzy gotowi są zaakceptować wyższy poziom ryzyka niż w przypadku innych form inwestowania (np. inwestycje w akcje na rynku publicznym), w zamian jednak oczekują, że inwestycja ta, w przypadku powodzenia, przyniesie im wielokrotnie większe zyski, rekompensując nieuniknione straty na innych przedsięwzięciach.

16. Venture capital jako instrument finansowania w formie dopływu kapitału własnego z zewnątrz może być wnoszony w różnych fazach rozwoju przedsiębiorstwa. Jednocześnie jednak zyski i ryzyko przy inwestowaniu venture capital zależą w wyraźny sposób od tego w jakim stadium dokonuje się inwestycji. Im wcześniej, tym wyższe są oczekiwane zyski, ale też ryzyko.

17. Dla dokładniejszego przedstawienia warunków w jakich inwestowany jest ten kapitał i związanych z nim oczekiwań wyróżnia się charakterystyczne fazy rozwoju przedsiębiorstwa. Możliwości wejścia venture capital rozciągają się od finansowania samego zakładania przedsiębiorstwa, aż do finansowania jego restrukturyzacji bądź sprzedaży.

18. W klasycznym cyklu inwestowania venture capital, operuje się najczęściej sześcioma fazami ujmowanymi w dwóch grupach: • Fazy początkowe (early stage) • Finansowanie zasiewów (seed financing) • Finansowanie startu (star up financing) • Finansowanie fazy pierwszej (first stage financing) 2.)Fazy ekspansji (expansion stage) • Finansowanie fazy drugiej (second stage financing) • Finansownie fazy trzeciej (third stage financing) • Finansowanie fazy czwartej (fourth stage financing)

19. Zamknięciem zakończonego powodzeniem procesu inwestowania venture capital jest w tym klasycznym cyklu wprowadzenie przedsiębiorstwa na giełdę. Jednak venture capital jest używany do wspierania finansowego przedsiębiorstwa także w dalszych fazach jego funkcjonowania, w szczególności do dokonania jego restrukturyzacji przez menadżerów oraz sprzedaży.

20. Fazy cyklu życia ofert innowacyjnych i rodzajów finansowania

21. Aniołowie biznesu • Aniołowie biznesu – jeśli poszukujemy finansowania zewnętrznego poniżej progu zainteresowania funduszy venture capital ze względu na ograniczoną skalę działania, czyli na przykład kilkadziesiąt bądź kilkaset tysięcy euro, pomocni mogą być indywidualni inwestorzy wysokiego ryzyka tzw. „aniołowie biznesu”. Są to inwestorzy prywatni, którzy zazwyczaj osiągnęli już znaczący sukces finansowy w działalności gospodarczej jako prywatni przedsiębiorcy bądź członkowie kadry kierowniczej wielkich korporacji. Własne zasoby finansowe i doświadczenie biznesowe chcieliby zaangażować we wsparcie nowych interesujących przedsięwzięć, licząc na godziwą stopę zwrotu w perspektywie kilku lat.

22. Leasing • Polega na korzystaniu z cudzych dóbr i praw przez dłuższy czas. Zalety: • Pozwala wejść przedsiębiorstwu w posiadanie nowoczesnych technicznie i drogich urządzeń bez specjalnych środków finansowych • Zmniejsza wydatnie ryzyko niepowodzenia przedsięwzięcia innowacyjnego gdyż nie wiąże się to z wydatkowaniem środków finansowych • Leasingodawca nie żąda zabezpieczeń majątkowych tak jak w przypadku kredytu

25. Wejście na giełdę Podwyższenie kapitału Dodatkowa emisja akcji PROJEKT B+R Programy UE/inne Udziały ,akcje, VC, Venture Capital Kredyty Fundusz pożyczkowy Leasing

26. Finansowanie B+R ze środków UE Projekty badawczo-rozwojowe jednostek naukowych mogą otrzymać wsparcie finansowe z następujących źródeł: • Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-13: Poddziałanie 1.1.2 "Strategiczne programy badań naukowych i prac rozwojowych" • Program Operacyjny Innowacyjna Gospodarka 2007-2013; Działanie 1.3.1 "Wsparcie projektów B+R na rzecz przedsiębiorców realizowanych przez jednostki naukowe" • IniTech - Inicjatywa Technologiczna • Ventures - Fundacja na rzecz Nauki Polskiej • Mechanizmy finansowania (norweski i EOG) • 7. Program Ramowy Unii Europejskiej

27. Program VENTURES • Wsparcie projektów mających zastosowanie w gospodarce, realizowanych przez studentów, absolwentów i doktorantów Celem programu jest podniesienie atrakcyjności pracy naukowej w Polsce, zainteresowanie młodych uczonych pracą naukową, a także zwiększenie liczby projektów, których wyniki mogą być wdrożone w działalności gospodarczej.Program adresowany jest do najmłodszych naukowców:•   studentów jednolitych studiów magisterskich (po ukończeniu trzeciego roku studiów) lub studiów II stopnia;•    absolwentów (do trzech lat po ukończeniu studiów magisterskich) zatrudnionych na etatach naukowo-dydaktycznych;•    doktorantów (uczestników studiów doktoranckich).W ramach programu Ventures projekty mogą być realizowane w jednostkach naukowych, lub w instytucjach, które zatrudniają absolwentów na etatach naukowo-dydaktycznych.W programie Ventures nie ma preferowanych dziedzin tematycznych – finansowanie dostępne jest dla wszystkich dziedzin nauki, przy czym największe znaczenie ma przydatność danego projektu dla gospodarki.Realizacja projektów może trwać od roku do trzech lat. Finansowaniu podlegają:•    imienne stypendium naukowe dla kierownika projektu (w wysokości odpowiednio: 1500 zł miesięcznie dla studentów i absolwentów, oraz 3 tys. zł miesięcznie dla doktorantów);•    grant badawczy w wysokości nieprzekraczającej 35 tys. zł rocznie.

28. Efektywność ekonomiczna innowacyjnych projektów badawczo-rozwojowych Metody ekonomiczne bazują na takich koncepcjach jak wartość bieżąca zdyskontowanego strumienia wpływu dochodów, wewnętrznej stopy zwrotu, rachunek kosztu i korzyści, itp.. Techniki te są powszechnie znane w ekonomii inżynieryjnej i szeroko stosowane do oceny projektów w zakresie programów B+R.

29. Przykład modeli kalkulacji zagregowanych wskaźników projektu innowacyjnego Model Olsena: Model Ansoffa: V = Wartość ekonomiczna projektu s = Roczna wielkość sprzedaży ( po pomyślnym zrealizowaniu projektu) p = Zysk za jednostkę (po pomyślnym zakończeniu projektu) n = Cykl życia produktu w latach (po pomyślnym wdrożeniu na rynek nowego produktu) E = Wartość bieżąca oczekiwanych dochodów po pomyślnym wdrożeniu nowego produktu na rynek r, d i m są odpowiednio prawdopodobieństwami badania, rozwoju, pomyślnego rynku T i B są subiektywnym ocenami technicznej i biznesowej wartości projektu

30. Wskaźniki wydają się być proste i łatwe w użyciu. Jednakże ich praktyczne zastosowanie jest ograniczone ponieważ: • 1) dokładne dane są trudne do pozyskania • 2) nie mogą one być stosowane do oceny projektów w wielkich publicznych laboratoriach badawczych, gdzie występuje wielofazowa alokacja funduszy na realizację projektów w zakresie B+R

31. Okres zwrotu nakładów kapitałowych łącznie z kosztami prac B+R t – okres zwrotu nakładów kapitałowych łącznie z kosztami prac B+R, N – nakłady kapitałowe niezbędne do upowszechnienia innowacji, P – wartość rocznej produkcji (lub sprzedaży), K- koszty produkcji poniesione na wytworzenie rocznej produkcji,

32. Podstawową zaletą tej metody jest jej prostota a wadą tej metody jest to, że odnosi się ona tylko do okresu jednego roku. Nie uwzględnia ona zatem skutków wyboru projektu innowacyjnego po upływie okresu obliczeniowego. Skutki te w późniejszym okresie życia innowacji na rynku mogą być decydujące z punktu widzenia uzyskania zakładanych efektów ekonomicznych.

33. Okres zwrotu dodatkowej nadwyżki kapitałowej dla projektu droższego Celem stosowania tej analizy jest uzyskanie informacji o okresie zwrotu dodatkowych nakładów finansowych w związku z realizacją projektu droższego, lecz tańszego w okresie eksploatacji. t - okres zwrotu dodatkowej nadwyżki kapitałowej dla projektu droższego N1, N2 – nakłady finansowe dla projektu (1) i (2), przy czym N1> N2 K1, K2 – roczne koszty produkcji dla projektu (1) i (2), Przy czym K2 > K1 Jeżeli projekt (1) wymagający wyższych nakładów kapitałowych charakteryzuje się niższymi rocznymi kosztami produkcji to kres zwrotu nadwyżki nakładów można obliczyć ze wzoru:

34. Metoda ta ma ograniczone zastosowanie. Stosowana jest głównie w celu uzyskania odpowiedzi, czy zasadne jest wydatkowanie większych środków finansowych mając do wyboru dwa dające podobne efekty projekty innowacyjne i w jakim okresie można liczyć na zwrot dodatkowo poniesionych nakładów finansowych. Ponieważ metoda ta znajduje swoje uzasadnienie w metodzie poprzedniej dlatego posiada ona takie same wady jak metoda poprzednia.

35. Średnia stopa zysku • ŚSZ – średnia stopa zysku • Et – efekt brutto w roku „t” • Kct – całkowity koszt roczny w roku „t” • N – łączne nakłady finansowe • n- liczba lat eksploatacji

36. Średnia stopa zysku w tym przypadku odnosi się do wszystkich lat eksploatacji innowacji. Jak wiadomo stopy zysku w kolejnych latach eksploatacji innowacji są różne, dlatego przydatność tego wskaźnika dla przedsiębiorstwa jest ograniczona. Wskaźnik ten może służyć jedynie do analizy porównawczej dwóch lub więcej wersji projektów innowacyjnych pod warunkiem, że projekty te powinny dawać podobny efekt w ciągu takiego samego okresu. Wadą tej metody podobnie jak poprzednich jest pomijanie zmiany wartości pieniądza w czasie.

37. Stopa rentowności nakładów kapitałowych • SRNK – stopa rentowności nakładów kapitałowych, • E – efekt roczny brutto, • K – łączne roczne koszty produkcji, • J – nakłady finansowe na środki trwałe wraz z wydatkami na prace B+R, • r – stopa procentowa (koszt pozyskania kapitału), • s – stopa amortyzacji, • B – nakłady finansowe na środki obrotowe

38. Licznik powyższego wzoru przedstawia roczny efekt z eksploatacji innowacji po potrąceniu łącznych rocznych kosztów produkcji. Natomiast mianownik przedstawia koszt zamrożenia nakładów finansowych wydatkowanych na środki trwałe i obrotowe w związku z realizacja projektu innowacyjnego.

39. Warunkiem opłacalności jest, aby SRNK>1. Uzyskana wartość wskaźnika SRNK może w tej metodzie służyć wyłącznie do celów porównawczych, gdyż metoda ta nie uwzględnia długości okresu eksploatacji innowacji. Inną poważną wadą tej metody jest nieuwzględnienie faktu, że efekty uzyskiwane w kolejnych latach są na ogół zróżnicowane.

40. Roczny efekt netto • REN – roczny efekt netto, • E – efekt roczny brutto, • K – łączne roczne koszty produkcji, • J – nakłady finansowe na środki trwałe wraz z wydatkami na prace B+R, • r – stopa procentowa (koszt pozyskania kapitału), • s – stopa amortyzacji, • B – nakłady finansowe na środki obrotowe

41. Warunkiem opłacalności REN>0, im wyższa wartość tego wskaźnika tym projekt jest korzystniejszy. • Metodę tą stosuje się wtedy gdy brak jest dokładnych danych informacji o okresie eksploatacji innowacji oraz rozkładzie efektów ekonomicznych w tym okresie. Należy jednak pamiętać, że otrzymany wynik przy pomocy tej metody jest orientacyjny i należy zweryfikować innymi metodami.

42. Powyższe metody mają podstawowe wady: • Nieuwzględnienie zmiany wartości pieniądza w czasie, • Nieuwzględnienie różnych rozkładów efektów ekonomicznych w czasie, • Nieuwzględnienie skutków wyboru projektu innowacyjnego w dalszych latach

43. Jeżeli przy ocenie efektywności ekonomicznej chcemy uwzględnić wszystkie efekty netto występujące w całym okresie „życia” innowacji i dodatkowo uwzględnimy zmianę wartości pieniądza w czasie, to najczęściej wykorzystuje się następujące metody: • Aktualna wartość NPV ( net Present Value) • Okres zwrotu poniesionych nakładów. • Współczynnik ekonomicznej efektywności, • Wewnętrzna stopa zysku IRR (Internal Rate of Return)

44. Wszystkie powyższe metody bazują na rachunku przepływów pieniężnych ( w literaturze światowej przepływy pieniężne określa się mianem cash-flow CF) w kolejnych latach realizacji i eksploatacji inwestycji, zdyskontowanych na rok dokonywania obliczeń. Znajomość rachunku przepływów (strumieni) pieniężnych w okresie realizacji i eksploatacji inwestycji jest niezwykle istotne, gdyż z jednej strony pozwala on oszacować i zgromadzić niezbędne środki finansowe do realizacji inwestycji, a z drugiej strony rachunek ten pozwala na ocenę wpływów pieniężnych do kasy przedsiębiorstwa z oddanej do eksploatacji inwestycji.

45. Okres realizacji projektów innowacyjnych z reguły wynosi od kilku do kilkunastu lat (analogia do kredytów średnio i długoterminowych). Im dłuższy okres realizacji projektu tym wynik oceny z reguły obciążony jest większym błędem. Spowodowane jest to szeregiem różnorodnych czynników gospodarczych (zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz) mających wpływ na realizowane przedsięwzięcie.

46. Cash-Flow • CF – przepływ gotówki w rozpatrywanym okresie, • Ws – wartość sprzedaży, • Kp – koszty wytworzenia produkcji sprzedanej (z uwzględnieniem amortyzacji), • A – amortyzacja, • Ko – zmiany w kapitale obrotowym (saldo), • Pd – podatki płacone z zysku, • Ia – nakłady inwestycyjne na środki trwałe,

47. NPV ( Net Present Value) • NCFt – przepływ pieniężny w kolejnych latach, • r – stopa procentowa (koszt wykorzystania kapitału) • t – kolejny rok realizacji

48. Jest to najbardziej odpowiedni wskaźnik do oceny efektywności projektu innowacyjnego, gdyż daje odpowiedź na pytanie, czy środki finansowe konieczne do realizacji projektu innowacyjnego zwrócą się oraz czy dane przedsięwzięcie przyniesie przedsiębiorstwu spodziewany zysk. Im wyższa dodatnia wartość wskaźnika „NPV” tym projekt innowacyjny jest lepszy.

49. Okres zwrotu poniesionych nakładów • NCFt – przepływ pieniężny w kolejnych latach, • r – stopa procentowa (koszt wykorzystania kapitału) • t – kolejny rok realizacji

50. Jeśli NPV ma wartość dodatnią a rozpatrywanych jest kilka projektów innowacyjnych, to dodatkowych kryterium oceny projektów innowacyjnych, może być okres, po którym przedsiębiorstwo odzyska środki finansowe, które zmuszone było wydatkować na realizowany projekt. Innymi słowy jest to okres, po którym zdyskontowane i skumulowane przepływy pieniężne z kolejnych lat zrównają się z dotychczasowymi wydatkami.