ENDÜSTRİYLE TESİSLERDE PATLAYICI, YANICI, VE ZEHİRLİ GAZLAR İÇİN GAZ ALGILAMA SİSTEMLERİ

1. ENDÜSTRİYLE TESİSLERDE PATLAYICI, YANICI, VE ZEHİRLİ GAZLAR İÇİN GAZ ALGILAMA SİSTEMLERİ Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

2. 1. GİRİŞ Gaz, maddenin üç halinden biridir. Gaz halindeki maddenin yoğunluğu çok az, akışkanlığı son derece fazladır, belirli bir şekli ve hacmi yoktur. Gazı oluşturan çok sayıdaki molekül rastgele(random) ve kaotik(chaos) olarak sürekli birbirlerine ve bulundukları bölgenin yüzeyine çarparlar, bu yüzden “gaz” adı kaos(chaos) kelimesinden gelmiştir. Gazlar çok hızlı olarak birbirlerine karışırlar, çok az bir miktar gaz serbest bırakılmış bile olsa birkaç saniye içinde bulunduğu ortamı tamamen kaplar. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

3. 1. GİRİŞ Aynı sıcaklık ve basınç altında belirli hacimdeki herhangi bir gazın molekül sayısı aynıdır. İşte bu yüzden gaz miktarları genellikle hacim olarak ölçülür. Ölçümler yüksek konsantrasyonlarda yüzdesel olarak hacmen(%Vol), düşük konsantrasyonlarda ise milyon adetteki partikül sayısı (ppm V) belirtilerek yapılır. Gazlar farklı yoğunluklarda bile olsa genleşmeleri sırasında aralarında herhangi bir ayırıcı bölüm oluşmaz. Havadan ağır olan gazlar yer seviyesine doğru, havadan hafif olan gazlar ise tavan seviyesine doğru birikirler. Düşük konsantrasyonlarda tavan bölgesinde ağır gazlara ve taban seviyesinde hafif gazlara rastlamak mümkündür. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

4. 2. RİSK DURUMLARINA GÖRE GAZLAR Gazlar potansiyel risk oluşturma durumlarına göre temel olarak üç gruba ayrılırlar. 1. Yanıcı Gazlar.2. Zehirli Gazlar.3. İnert(Nötr) Gazlar Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

5. Ateş Kaynağı Hava Yanıcı Madde 2.1 Yanıcı Gazlar ve Gaz Tespitinde Genel Kavramlar Termal bir reaksiyonun ortaya çıkması için ortamda, oksijen veya hava, ateş kaynağı ve yanıcı maddenin uygun olarak bulunması gerekir. Bu üç bileşen Şekilde görüldüğü gibi patlama üçgenini oluşturur. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

6. 2.1 Yanıcı Gazlar ve Gaz Tespitinde Genel Kavramlar Bir gazın yanması için hava içinde yeterli miktarda olması gerekir. Yanma için havada olması gereken en az gaz miktarına Alt Patlama Sınırı, LEL (LowExplosion Limit) denir. Gaz konsantrasyonu havada hacmen belirli bir seviyenin üzerine çıkarsa ortamda yeterli miktarda Oksijen olmayacağı için patlama gerçekleşmez buna ise Üst Patlama Sınırı, UEL (UpperExplosion Limit) denir. Şekilde Metan gazı için alt ve üst patlama seviyeleri görülmektedir. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

7. 2.1 Yanıcı Gazlar ve Gaz Tespitinde Genel Kavramlar Parlayıcı sıvıların hemen yüzeyinde veya bulundukları kapların içinde, yeterli buhar çıkarabildikleri ve hava ile tutuşabilir en düşük sıcaklığa parlama noktası(flash point) denir. Parlama noktası düştükçe maddenin tutuşması kolaylaşır. Örneğin parlama noktası -400 °C olan benzin, parlama noktası 1110 °C olan Etilenglikol’e (Antifriz) göre çok daha parlayıcıdır. Aşağıdaki tabloda bazı gazlar için patlama ve parlama noktaları görülmektedir. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

8. 2.1 Yanıcı Gazlar ve Gaz Tespitinde Genel Kavramlar Havayla birleşmiş bir bileşiğin herhangi bir ateş kaynağına gerek olmadan kendiliğinden tutuşabileceği minimum ısıya ateşleme noktası yada yakıt tutuşma noktası denir.Gaz ve hava karışımının ateşlenmesi için gerekli olan minimum enerjiye ise minimum ateşleme enerjisi M.I.E(minimum ignition energy) denir.Kendinden emniyetli sistemlerin tasarlanması bu konsepte dayanır. Bir elektronik devrenin çalışırken çıkartabileceği enerji M.I.E değerinin altına set edilemezse devrenin kendinden emniyetli olması mümkün olmayacaktır.Bütün kimyasal bileşikler için bir eşik değerinin altında kalması halinde tutuşmanın gerçekleşmeyeceği tutuşma karakteristikleri belirlemek mümkündür. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

9. 2.1 Yanıcı Gazlar ve Gaz Tespitinde Genel Kavramlar Hidrojen için minimum ateşleme enerji grafiği Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

10. 2.2 Zehirli Gazlar ve Gaz Tespitinde Genel Kavramlar Yenme, yutulma solunma veya deri yoluyla emilmesi halinde basit yaralanmalardan ölüme varan zararlara neden olabilecek kimyasal gazlara zehirli gazlar veya buharlar denir. Bu tip gazlara pek çok farklı şekilde maruz kalmak mümkündür. Toksik gazlara maruz kalma Zaman Ağırlıklı Ortalama TWA(Time Weighted Average) ilkelerine göre hesaplanmalıdır. Buna göre 8 saatlik iş gününde her hangi bir sağlık sorununa neden olmayacak durum kişinin maruz kalabileceği normal konsantrasyon olarak kabul edilir. Toksik gaz maruz kalma limitleri mesleki kurumlar tarafından ülke standartlarına göre belirlenir. Kurumlar genellikle ACGIH(American Conference of Governmental Industrial Hygienists) tarafından belirlenmiş kısa zamanlı maruz kalma limitlerini STEL(Short Time Exposure Limit) referans olarak alır. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

11. 2.2 Zehirli Gazlar ve Gaz Tespitinde Genel Kavramlar Almanya ve yakın ülkelerde kullanılan referans sistemi MAK’ dır(Maximale Arbeitsplatz Konzentration). Değerler DFG tarafından yayınlanır. MAK değerleri çalışanlara zarar vermeden tolere edilebilir maksimum toksik gaz değerlerini günlük ve haftalık çalışma sürelerine göre belirler.Amerika’daki mesleki kuruluşlar OSHA ve NIOSH’dır. USA’da maruz kalma limitleri TLV(Threshold Limit Value), STEL(Short Therm Exposure Limit) ve TWA(Time Weighted Average) ile tanımlanır. TLV:Çalışma alanındaki toksik bileşiklerin sağlık sorunlarına yol açmayacağı seviye.TLV-TWA(MAK Medium): 8 saatlik işgünü ve 40 saatlik iş haftası için izin verilen normal maruz kalmayı.TLV-STEL: 15 dakikaya kadar sürekli maruz kalma durumunda izin verilen maksimum konsantrasyon.TLV-C(Ceiling): Tavan konsantrasyon, bir saniye bile maruz kalınmaması gereken değeri gösterir. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

12. 2.2 Zehirli Gazlar ve Gaz Tespitinde Genel Kavramlar Bazı gazlar için STEL ve TLV-TWA değerleri Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

13. 2.2 Zehirli Gazlar ve Gaz Tespitinde Genel Kavramlar Bazı gazlar için maruz kalınabilecek süre ve zararları Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

14. 2.3 Durağan Gazlar ve Gaz Tespitinde Genel Kavramlar Durağan gazların izlenilmesine genellikle gerek duyulmaz; ihtiyaç sadece gazın Oksijen’in yerini alma riski varsa hissedilir. Helyum, Argon ve Nitrojen bulunan laboratuarlarda, hastane NMR odalarında muhtemel gaz sızıntısından dolayı ortamdaki Oksijen miktarı azalır ve asfeksiye neden olur. Kuru bir ortamda havadaki normal Oksijen konsantrasyonu %20,9 seviyelerindedir. Endüstriyel üretim süreçlerinden, korozyon ve benzer reaksiyonlardan dolayı ortamdaki Oksijen seviyesi azalabilir. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

15. 2.3 Durağan Gazlar ve Gaz Tespitinde Genel Kavramlar Normal koşullar altında insan vücudu ortamdaki Oksijen seviyesi %19,5’a kadar düşse bile solunum problemi yaşamaz. Oksijen yetersizliği en önemli ani ölüm nedenlerinden biridir, bu yüzden riskli durumlarda ortam seviyesi sürekli kontrol altında tutularak Oksijen seviyesinin %18-19’un altına düşmesine izin verilmemelidir. Ortamdaki Oksijenin eksikliği kadar fazlalığı da potansiyel bir tehlikedir. Yüksek konsantrasyondaki Oksijen zehirleyici bir gaz haline gelir. Ayrıca Oksijenin %24 seviyesine çıkması ortamdaki diğer maddelerin yanıcılığını arttıracaktır. Bu durum özellikle lehimleme odalarında Oksijen gaz tüplerinden meydana gelen sızıntılardan dolayı ortaya çıkabilmektedir. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

16. 2.3 Durağan Gazlar ve Gaz Tespitinde Genel Kavramlar Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

17. 3. GAZ TESPİTİNDE KULLANILAN SENSÖR TEKNOLOJİLERİ Gelişen teknoloji ile birlikte ortamda belli bir seviyenin üzerinde bulunmaları halinde tehlike doğurabilecek gazların tespiti amacıyla farklı prensiplerle çalışan gaz sensörleri üretilmiştir. Tespit edilecek gaz çeşitlerine göre kullanılabilecek gaz sensör çeşitleri şunlardır. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

18. 3. GAZ TESPİTİNDE KULLANILAN SENSÖR TEKNOLOJİLERİ İdeal bir gaz sensörünün sahip olması gereken özellikler şöyle sıralanabilir; *Seçicilik *Kalibrasyon gereksinmesi *Tekrarlanabilirlik *Kararlılık *Geniş ölçüm aralığı *Kullanım ömrü *Tayin sınırı *Hızlı cevap zamanı *Hızlı geriye dönme zamanı *Basitlik ve ucuzluk *Yüksek duyarlılık Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

19. 3.1 Katalitik Sensörler Katalitik sensörlerin çalışması yanıcı gazların oksidasyonu prensibine dayanır. Katalitik sensörler seramik bir topak içerisine bobin şeklinde sarılmış Platinyum bir telden oluşur. Topağın yüzeyi özel bir maddeyle kaplıdır yanıcı bir gazla karşılaştığında ısı veren bir oksidasyona neden olur.Topak yüzeyinin çalışmaya başlamadan önce bir süre ısınması gerekir. Isınma işlemi içeride bulunan tel ile gerçekleştirilir. Gazın sensöre ulaşmasının ardından topak yüzeyinde başlayan oksidasyon sonucu bir ısı açığa çıkar. Bu ısı bobinin elektriksel direncinde değişikliklere neden olur; bu değişiklikler sensörden gelen sinyaller olarak algılanır. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

20. 3.1 Katalitik Sensörler Katalitik sensörler çevresel faktörlerden oluşabilecek yanlış sinyalleri engellemek için içerisinde bir kompanzatör ile birlikte üretilirler. Kompanzatör yüzeyi katalizör ile kaplanmadığı için gaz tespiti sırasında oksitlenme gerçekleşmez. Isı, nem ve basınç değişimleri gibi çevresel koşullar aktif ve referans sensörde aynı etkiyi yaptıkları için wheatstone köprüsünün çıkış değeri bozulmaz. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

21. 3.1 Katalitik Sensörler Çevresel değişiklikleri kompanze etme yetenekleri sayesinde katalitik sensörler kullanımda bir çok avantaj sağlarlar. Zero ve span gaz değerlerinde linearite, tekrar edilebilirlik (kalibrasyon sonrası aynı değerlerin ölçülebilmesi), yeniden üretilebilirlik( aynı fabrikadan üretilen aynı modelli sensörlerden aynı sonuçların alınması) bunlardan bazılarıdır.Katalitik sensörler bir çok yanıcı gazın alt patlama sınırlarına(LEL) kadar tespitinde mükemmel sonuçlar verirler. Sensörün gaza cevap verme süresi ölçülen gaza göre değişiklik gösterir, ağır (havaya göre) ve büyük moleküllü gazlara karşı cevap verme süresi daha uzundur. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

22. 3.1 Katalitik Sensörler Çıkış değerleri büyük ölçüde %100 LEL’e kadar lineer olmasına rağmen katalitik sensörlerin bu seviyeye kadar uzun süreli kullanılmaları pek tavsiye edilmez. LEL değeri yükseldiğinde ortamdaki Oksijen seviyesinde azalma olabilir. Böyle bir durumda yanıcı gazın katalizasyonu için yeterli Oksijen olmayabilir ve yanıcı gaz tam olarak tespit edilemez ve yanlış ölçüm yapılma riski ortaya çıkar. Şekil’de ortamda artan Metan gazına karşı sensörün verdiği çıkış değeri görülmektedir. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

23. 3.1 Katalitik Sensörler Katalitik sensörler birkaç dakikadan fazla yüksek konsantrasyonda gaza maruz kalırsa zarar görebilir ve duyarlılığını kaybedebilir. Bu yüzden düzenli zaman aralıklarında sensörler kontrol edilmeli ve kalibrasyon yapılmalıdır. Normal çalışma koşullarında katalitik sensörlerin çalışma ömürlerinin 5 yıldan daha fazla olması beklenir. Sensörlerin modeline göre her yıl hassasiyetlerinden %5-10 arasında bir azalma olur, bu yüzden ve zorunlu direktiflere göre her 3-6 ay arasında sensörlerin kontrolü ve yeniden kalibrasyonu gerekmektedir. Şekil 8’de örnek bir katalitik sensörün zamana göre çıkış değer sapması görülmektedir. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

24. 3.1 Katalitik Sensörler Katalitik sensörlerin çalışma performanslarını etkileyen iki unsur vardır, zehirleyiciler ve engelleyiciler. Engelleyiciler geçici duyarsızlıklara neden olurlar. Gaza karşı hassasiyet, sensörün bir süre temiz havada tutulmasının ardından yeniden kazanılır. En bilinen engelleyiciler; H2S, Klorin, Klorlanmış Hidrokarbonlar ve Halojenli bileşiklerdir. Zehirleyici bileşikler sensörlerin duyarlılığında kalıcı hasarlara yol açarlar, sensörün tamamen kullanılamadığı durumlarda oluşabilmektedir. Silikon bileşikleri ve Tetraetil Kurşun en bilinen zehirleyicilerdir. Engelleyiciler ve zehirleyiciler gaz tespitindeki en büyük problem kaynaklarıdır. Bu yüzden gaz alarm sistemlerinin bu kirleticilere maruz kalmamasına büyük özen gösterilmelidir. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

25. 3.1 İnfrared Sensörler Hidrokarbon grubu gazların ve bazı özel gazların, belli dalga boyundaki ışığı soğurma özelliğinden faydalanarak gaz konsantrasyonu ölçümü yapan sensörlerdir. Yapılarından dolayı kullanıcılara bir çok avantaj sağlarlar. Sıcaklık değişimleri ve neme karşı tamamen güvenilirlerdir. Zehirlenme riskleri yoktur aynı zamanda yüksek seçiciliğe sahiplerdir. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

26. 3.1 İnfrared Sensörler Genel olarak İnfrared sensörlerin yapısı Şekil’deki gibidir. IR ışık kaynağı içinde gaz bulunan bir yol boyunca optik alıcıya bir ışın gönderir. Gazın hissedilmesiyle birlikte özel dalga boylarında gaz içinden geçen IR ışın ile referans sinyalarasında sönüm farkı oluşur. Gaz konsantrasyon bilgisi oluşan bu sönüm farklılığının yorumlanması temeline dayanır. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

27. 3.1 İnfrared Sensörler Sensörler modüle edilmiş sinyale ihtiyaç duydukları için ışık kaynağı sürekli titreşimlidir. Yapı içinde bulunan referans sensor tespit edilecek gazdan etkilenmemesi için IR bant dışında tutulur. Kullanılan sensörler fotovoltaik, fotoconductive veya pyroelektrik olabilirler. Kullanılan ışık kaynağı tungsten lamba, led yada IR kaynağı olabilir. Bazı optik elemanlar şekilde de görüldüğü gibi korozyondan etkilenmemesi için optik yolun sonuna yerleştirilirler. Ortamdaki basınç değişimleri IR sensöre ait işaretin “Zero” değerinde her hangi bir değişime neden olmaz, fakat gaza karşı duyarlılık basınçla doğru orantılıdır. Bu hassasiyetten dolayı basınç değişimlerinin olduğu duruma dikkat edilmelidir. Baştan dikkat edilecek uygun bir detektör tasarımıyla bu etki rahatlıkla minimize edilebilir. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

28. 3.1 İnfrared Sensörler IR gaz sensörleri çalışması için Oksijene ihtiyaç duymadığı için bir çok yanıcı gazın(Hidrojen dışında) hacmen %100 seviyesine kadar izlenmesini mümkün kılar. Uygun dalga boyu ve optik yol boyu seçilerek yapılan iyi bir tasarım sonucu; hidrokarbonların toplam ölçümü, bir bileşik içinden seçilen gazın ölçümü, gazın küçük konsantrasyonlu olmasında ppm ölçümü başarıyla yapılabilir. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

29. 3.1 Elektrokimyasal Sensörler En basit haliyle elektrokimyasal sensörler zayıf bir elektrolit kaplamayla ayrılmış algılayıcı ve karşıtı olmak üzere iki elektrottan meydana gelir. Bu yapı likit, jel ve son zamanlarda kullanılan haliyle katı formda olabilir. Elektrolit gaza karşı geçirgen bir membran ile dış ortamdan izole edilir. Gaz difüzyon ile membranı geçip sensöre giriş yaparak oksidasyonu başlatır ve ortamdaki gaz konsantrasyonuna göre bir akım ortaya çıkar. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

30. 3.1 Elektrokimyasal Sensörler Ölçüm sonuçları lineer, kesin ve çok hassastır. Cevap verme süreleri 30 ila 60 saniye arasındadır. Çok küçük ppm değerlerinde bile ölçüm büyük bir başarıyla yapılır. Elektrokimyasal sensörlerin ömürleri genellikle 2-3 yıl kadardır. Oksijen sensör ömrü hızlı oksidasyon ve elektrolitin daha hızlı tükenmesi nedeniyle daha kısadır ve genellikle 1-2 yıldır. Sensör ömürleri ölçülen gaza, gazın konsantrasyonuna ve ölçüm yapılma sıklığına göre değişkenlik gösterebilir. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

31. 3.1 Elektrokimyasal Sensörler Elektrokimyasal sensörler birkaç yanıcı gaz dışında genellikle zehirli gazların algılanmalarında kullanılırlar. Hidrojen ve Karbon monoksit konsantrasyonlarını alt patlama sınırlarına kadar ve Oksijeni hacmen %25 seviyesine kadar ölçümleyebilirler.Sıcaklık ve nemli ortamlar sensor hassasiyetini düşürebilmektedir, bu yüzden tasarımlarda sıcaklığı sabit tutacak düzenekler kullanılması daha iyi ölçüm sonuçları için tavsiye edilir. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

32. 4. GAZ KONTROL PANELLERİ Yanıcı ya da zehirli gaz algılama sistemleri sensörlerden ve bu sensörlerin bağlı olduğu kontrol panelleri ile alarm cihazlarından oluşurlar. Sahada bulunan dedektörler, sürekli izleme yaparak ortamın gaz konsantrasyonunu takip ederler. Gaz konsantrasyonu tehlikeli seviyelere çıktığında, kontrol paneli programlanan alarm senaryosuna uygun tepkileri yürütür. Havalandırma sistemlerinin çalıştırılması, gaz kaynağının ve elektriklerin kesilmesi gibi önlemler kontrol panelleri tarafından gerçekleştirilir. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

33. 4. GAZ KONTROL PANELLERİ Kontrol panelleri ile sahadaki dedektörler arasında haberleşme analog veya dijital haberleşme protokolleri ile gerçekleştirilir. 4-20 mA, 0-20 mA ve 0-10 V başlıca analog haberleşme protokolleridir. Dijital haberleşme protokollerine örnek olarak ise HART, LON, Fieldbus, Profibus gösterilebilir. Kullanım öncesinde kontrol paneli ve dedektörlerin aynı protokolü kullandığına dikkat edilmelidir. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

34. 4. GAZ KONTROL PANELLERİ Gaz algılama sistemi kontrol panellerinin diğer sistemlerden (PLC, SCADA) ayrı tutulmasının en temel sebebi sürekliliktir. Proses kontrol ekipmanlarında meydana gelebilecek bir arızanın, gaz algılama sistemini etkilememesi gerekmektedir. İşletmede bir sorun olduğunda gaz algılama sistemlerinin özelikle çalışır durumda olması gerekmektedir. Bu durum, kontrol panellerinde dayanıklılık, yedekli çalışma, arıza emniyeti ve güvenlik sınıfı (SIL) ve performans onayları gibi kavramları beraberinde getirmektedir. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

35. 5. KULLANILMASI GEREKEN DETEKTÖR SAYISI VE MONTAJ YERLERİNİN TESPİTİ Kullanılacak detektör tipi belirlendikten sonra kullanılması gereken detektör sayısı yani kritik nokta sayısının belirlenmesi gerekir. Muhtemel bütün sızıntı noktalarına detektör bağlamak çok pahalı bir çözüm olacaktır. Bu yüzden dedektörlerin yeri ve miktarı seçilirken aşağıdaki koşullar göz önüne alınmalıdır. *Bölge açık mı kapalı mı?*Muhtemel kaçağın yeri ve yapısı ( yoğunluğu, basıncı, hacmi, ısı ve uzaklığı)*İzlenecek gazın kimyasal ve fiziksel dataları,*Uçucu sıvıların varlığı (bu durumda detektör bu bölgeye çok yakın olmalıdır.)*Muhtemel hava akımlarının varlığı (içeriden yapılan doğal havalandırma ve dışarıdan alınan rüzgar)*Sıcaklık etkisi ve çevresel koşullar.*Bölge içindeki insan sayısı ve bulundukları yerler.*Muhtemel ateş kaynaklarının yerleri. Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

36. 5.1 Havadan hafif gazlar için sensör montajı Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

37. 5.1 Havadan hafif gazlar için sensör montajı Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

38. 5.1 Havadan ağır gazlar için sensör montajı Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği

39. KATILIMINIZ İÇİN TEŞEKKÜRLER Özkan KARATAŞ Elektrik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi İsttek İstasyon Teknolojileri Mühendisliği