Problemy bezpieczeństwa surowcowego Polski

1. Problemy bezpieczeństwa surowcowego Polski Prof. dr hab. Krzysztof Szamałek Bezpieczeństwo surowcowe Polski 10 października 2013 r. Warszawa

2. Filozofia bezpieczeństwa • Trafnie odczytane przesłania z przeszłości i właściwa oparta na wiedzy prospekcja przyszłości • Prawdziwość i obiektywizm przyjętych założeń • Wielostopniowa weryfikacja • Stratedzy przyszłości • Uwarunkowania kulturowe i cywilizacyjne • Rozwój gospodarczy jako katalizator bezpieczeństwa

3. Nowe kierunki na świecie vs Polska Biohydrometalurgia – świat organiczny w służbie człowieka Podziemne zgazowanie Green mining – phytomining- świat organiczny (rośliny) w przerobie odpadów górniczych np. otrzymywane platynowce (PMG) Koncentracja i globalizacja - połączenie Xstrata (producent górniczy) i Glencore (sprzedawca surowców mineralnych) Gaz z łupków i ropa z łupków – dokąd to prowadzi ??? Urban deposits i urban mining Zasoby oceanu iły metalonośne, polimetaliczne siarczki hydrotermalne Sięganie po złoża głębiej położone i uboższe

4. Wiedza o zasobach • Podstawowe znaczenie dla oceny stanu bezpieczeństwa surowcowego kraju i ustalenia strategii jego rozwoju ma wiedza o wielkości potencjalnych rezerw w złożach kopalin, zarówno tych rozpoznanych i udokumentowanych, jak i prognozy możliwych do odkrycia i zagospodarowania zasobów perspektywicznych. Krytycznym elementem jest właściwe przyjęcie kryteriów według których, przyrodnicze zasoby abiotyczne mogą być uważane za możliwe do zagospodarowania i wykorzystania w przyszłości.

5. Bilansowanie kopalin i surowców mineralnych

10. Dostęp do surowców mineralnych oraz możliwość ich wykorzystania obecnie i w przyszłościjest podstawowym warunkiem bezpieczeństwa gospodarczego kraju i jego zrównoważonego rozwoju

11. Podstawy bezpieczeństwa surowcowego Polski • Dywersyfikacja źródeł dostaw surowców energetycznych • Brak jakichkolwiek ograniczeń (polityczne, ekonomiczne, religijne, etniczne) dostaw surowców mineralnych • Podstawą wewnętrzne (krajowe) lub z zagranicznych złóż polskich operatorów kopaliny i surowce mineralne • Własne technologie poszukiwań i wydobycia kopalin • Doświadczona i wysokokwalifikowana kadra (kształcenie) • Wydobycie ekonomicznie opłacalne

12. Zasoby gazu z łupków w Polsce vs wiarygodność danych Billion = US trillion EIA USGS

14. Warunki niezbędne do zapewnienia bezpieczeństwa surowcowego • Zapewnienie możliwości pozyskiwania surowców ze źródeł krajowych: pierwotnych, wtórnych i odpadowych • Zapewnienie stabilności dostaw surowców deficytowych ze źródeł pozakrajowych • Racjonalne wykorzystanie użytkowanych surowców

15. Bariery zaspokojenia potrzeb surowcowych ze źródeł krajowych • Uwarunkowania naturalne występowania złóż i stan ich bazy zasobowej (wyczerpywanie się możliwych do eksploatacji zasobów, niska jakość kopalin w niektórych złożach, brak perspektyw dla dokumentowania złóż niektórych kopalin) • Uwarunkowania ekonomiczne (opłacalność eksploatacji, posiadanie środków kapitałowych na budowę lub rozbudowę kopalń) • Bariery związane z wykorzystaniem terenu i dostępnością złóż kopalin • Bariery społeczne (protesty, ruchy ekologiczne)

16. Deficytowe dla gospodarki krajowej są m.in. surowce metaliczne dla nowoczesnych technologiiRozwój energetyki odnawialnej (wiatrowej, fotowoltaiki) jest limitowany przez dostęp do surowców krytycznych, takich jak np.: Ga, Ge, In, Se, Te, Nd, Dy, Sm, Co Ich niedostatkiem jest zagrożona cała Unia Europejska

17. Ryzyko surowcowe • ponad 50% największych złóż kopalin występuje w państwach o PKB nie przekraczającym 10 USD/dzień zatem perturbacje polityczne i ekonomiczne tych krajów związane z nadmierną inflacją, zamachami stanu, wojnami domowymi silnie oddziaływają na możliwość realizacji dostaw surowca

18. Udział importu w pokryciu zapotrzebowania krajowego dla najważniejszych surowców nieenergetycznych, %

20. Wystarczalność zasobów eksploatowanych złóż niektórych kopalin w Polsce (stan na koniec 2010)

21. Występujące ograniczenia i zagrożenia dla zagospodarowania złóż, a w szczególności bariery związane z wykorzystaniem terenu i dostępnością złóż kopalin powodują, że wykorzystanie potencjalnej bazy zasobowej często staje się wątpliwe Możliwość wykorzystania wielu złóż jest ograniczona przez: • protesty społeczne • istniejące lub planowane zagospodarowanie terenu wykluczające możliwość podjęcia eksploatacji, • prawa własności nieruchomości gruntowych z którymi wiąże się prawo własności złóż, wszczególności eksploatowanych sposobem odkrywkowym • wymagania ochrony krajobrazu i innych składników środowiska przyrodniczego

22. Zagrożeniem dla dostępności złóż jest planowanie innych inwestycji, zwłaszcza o znaczeniu ponadlokalnym, nie liczące się z faktem występowania złóż na terenie planowanej inwestycjiIstotnym ograniczeniem dostępu do złóż przewidzianych do eksploatacji odkrywkowej są prawa własności nieruchomości gruntowychBardzo częste ogromne rozdrobnienie własnościowe tych nieruchomości sprawia, że rozwój eksploatacji złóż już zagospodarowanych jest bardzo ograniczany, a zagospodarowanie nowych dużych złóż staje się wątpliwe

23. Zapewnienie bezpieczeństwa surowcowego kraju w długoletniej perspektywie wymaga opracowania polityki surowcowej państwa uwzględniającej: • kontynuację stałego i bieżącego opracowywania analiz, prowadzenia baz danych i gromadzenia informacji o złożach kopalin i odpadach oraz o gospodarowaniu surowcami mineralnymi, • ocenę stanu i wielkości bazy zasobowej kraju oraz wprowadzenie elementów jej prawnej i rzeczywistej ochrony, dla zapewnienia jej dostępności dla przyszłej eksploatacji • określenie możliwości zagospodarowania i eksploatacji złóż niezagospodarowanych oraz możliwości rozwoju produkcji surowców ze źródeł wtórnych i odpadowych, • określenie możliwości poszukiwań nowych złóż, zwłaszcza rud metali na większej głębokości, dostępnych do eksploatacji w wyniku postępów techniki górniczej, • zbadanie możliwości pozyskiwania ze źródeł krajowych metali określanych jako „krytyczne” (np. Ge, Sc, Nb, REE), • pogłębienie przeróbki i przetwórstwa kopalin oraz uzyskiwanie większej liczby surowców mineralnych niezbędnych dla gospodarki.

24. Elementem takiejpolityki surowcowej państwa powinno być także: • Określenie możliwości pozyskiwania surowców mineralnych z krajów trzecich, także (a może zwłaszcza?) poprzez wspólne przedsięwzięcia surowcowe z udziałem firm polskich, • Prowadzenie odpowiedniej „dyplomacji surowcowej” zapewniającej stabilność dostaw tych surowców, których pozyskanie ze źródeł krajowych jest niemożliwe

25. Zapewnienie bezpieczeństwa surowcowego kraju wymaga racjonalnego określenia celów w długoletniej perspektywie opartych na kierunkowych politycznych dokumentach planistycznych. Niezbędne jest opracowanie polityki surowcowej państwa uwzględniającej: • opracowywanie analiz, prowadzenie baz danych i gromadzenie informacji o złożach kopalin, odpadach i surowcach mineralnych, • ocenę stanu i wielkości bazy zasobowej kraju oraz jej aktywną ochronę, • określenie możliwości zagospodarowania i eksploatacji złóż oraz produkcji surowców mineralnych, • pozyskiwanie surowców mineralnych z krajów trzecich, • określenie rodzaju nowych surowców do wykorzystania w przyszłości w wyniku postępu technicznego, • przygotowanie do eksploatacji i przetwarzania oceanicznych zasobów mineralnych • szkolenie i przygotowanie kadr dla realizacji polityki • Określenie sposobów finansowania realizacji polityki • Określenie metodyki weryfikacji perspektyw złożowych • Określenie celów państwa w zakresie prawa własności złóż i ich udostępniania oraz czerpania korzyści

26. Kraje UE, które opracowały swoją lub zaczęły opracowywać strategię bezpieczeństwa surowcowego. NordMin -Inicjatywa Rady Nordyckiej powołania centrum doskonałości w surowcach mineralnych przez: Szwecję, Norwegię, Finlandię, Danię, Islandięi Grenlandię (2012). • - Bulgaria (2011) • Czech Republic (2011) • Finland (2010) • France (2011) • Germany (2010)- Greece (2011)- Hungary (2011)- Netherlands (2009) • Poland (2011) • Portugal (2011)- Sweden (2012) • UK (2012) source: http://www.euromines.org/who_is_euro_raw_materials_initiative_map.html

27. DZIĘKUJĘ….