ANATOM İ YA VƏ F İ Z İ OLOG İ YAN IN İNKİŞAFI

1. RANA HASANOVA

2. RANA HASANOVA

3. RANA HASANOVA

4. ANATOMİYA VƏ FİZİOLOGİYANIN İNKİŞAFI ABDULLA QARAYEV (1910 – 1968) RANA HASANOVA

5. ANATOMİYA Anatomiya – (yunanca anatemno – yarıram) insan orqanizmin mütənasibliyini, kütləsini, boyunu, onun hüceyrə, toxuma və orqanlarının quruluşunu öyrənir. RANA HASANOVA

6. FİZİOLOGİYA • Fiziologiya – (phуsis – təbiət, logos – elm) – tamorqanizmin və onu təşkil edən orqan toxumalar və hüceyrələrinmüxtəlif funksiyalarını öyrənən elmdir. RANA HASANOVA

7. PSİXOLOGİYA Psixologiya – (yunanca psixo – ruh) konkret şəxsin fərdi xüsusiyyətlərini və psixi proseslərin ümumi qanunauyğunluqlarını öyrənən elmdir. RANA HASANOVA

8. GİGİYENA • Gigiyena – (yunancagigienos – sağlam)-insanınsağlamlığını qorumaq və orqanizmini möhkəmləndirmək, onun məişətini, əməyini və istirahətini düzgün təşkil etmək üçün zəruri olan bilikləri öyrənir. RANA HASANOVA

9. RANA HASANOVA

10. HÜCEYRƏ RANA HASANOVA

11. HÜCEYRƏNİN QURULUŞU RANA HASANOVA

12. HÜCEYRƏNİN KİMYƏVİ TƏRKİBİ • QEYRİ – ÜZVİ • Su • Mineral maddələr • ÜZVİ • Zülallar • Yağlar • Karbohidratlar • Nuklein turşuları RANA HASANOVA

13. HÜCEYRƏNİNORQANOİDLƏRİ • Mitoxondri - Enerji əmələ gətirən maddələr sintez olunur. • Ribosom - Zülal sintez olunur. • Lizosom - Fermentlər saxlayır, hüceyrədaxili həzm prosesində iştirak edir. • Endoplazmatik şəbəkə - Zülal, yağ, polisaxaridlərin sintezi baş verir. • Holci kompleksi - Endoplazmatik şəbəkənin kanal və boşluqlarına toplanmış maddələrin daşınmasında iştirak edir. • Hüceyrə mərkəzi - Hüceyrənin bölünməsində iştirak edir. • Plastidlər - Xloroplastlar ATF sintezetmə və ikiyə bölünmə yolu ilə çoxalmasına görə mitoxondriyə oxşardır.Qeyri - üzvi maddələrdən üzvi maddə sintez edir. • Xromolaslar - DNT, RNT, ribosom və fermentlər olur. • Leykoplastlar - DNT, RNT, ribosom, fermentlərə malikdir. RANA HASANOVA

14. TEST • Hüceyrənin əsas hissələri hansılardır? • Hüceyrənin orqanoidləri? • Bir hüceyrədə neçə cüt xromosom olur? • Hüceyrənin qeyri - üzvi maddələri hansılardır? • Hüceyrənin üzvi maddələri hansılardır? • Qılaf sitoplazma nüvə • 23 cüt • Su və Ca,Na,K,Mg və s. • Mitoxondri, endoplazmatik şəbəkə, holci kompleksi, lizosom • Zülal, yağ, karbohidrat, nuklein turşuları RANA HASANOVA

15. RANA HASANOVA

16. RANA HASANOVA

17. RANA HASANOVA

18. MİTOZ BÖLÜNMƏ 1.2.3 - Profaza, 4.5 - Metafaza,6 - Anafaza,7.8 - Telefaza RANA HASANOVA

19. TEST • Hüceyrəninəsas həyat xassələri • Biosintez nədir? • Maddələr mübadiləsi nədir? • Çoxalma nədir? • Qıcıqlanma nədir? • Orqanizmin daxili mühitini nə təşkil edir? • Oyanma nədir? • Sintez vəparcalanma • Zülal, yağ, karbohidrat əmələ gəlir • Bir ana hüceyrədən iki qız hüceyrə əmələ gəlir • Qan toxuma mayesi limfa • Fiziki, kimyəvi dəyişiklərə cavab vermə • Nisbi sakitlik halından fəal iş vəziyyətinə keçmə • Qıcıqlanma, oyanma, çoxalma, biosintez, böyümə, üzvi maddələrin parçalanması RANA HASANOVA

20. RANA HASANOVA

21. TOXUMALARIN TİPLƏRİ • Epiteli • Birləşdirici • Əzələ • Sinir RANA HASANOVA

22. TOXUMALAR RANA HASANOVA

23. EPİTELİ TOXUMASI Çoxqatlı epiteli Vəz epiteli Kirpikli epiteli RANA HASANOVA

24. BİRLƏŞDİRİCİ TOXUMA Lifli birləşdirici toxuma Qığırdaq toxuması RANA HASANOVA Piy toxuması Sümük toxuması

25. ƏZƏLƏ TOXUMASI Eninəzolaqlı əzələ Ürək əzələsi Saya əzələ RANA HASANOVA

26. SİNİR TOXUMASI 1-Dendrit 2-Mielin qişası 3-Akson 4-Aksonun uçları 5-Akson 6-Neyronun çismi NEYRONUN QURULUŞU RANA HASANOVA

27. TEST • Epiteli toxumasnın növləri. • Birləşdirici toxumanın növləri. • Sinir toxumasının funksiyası. • Əzələ toxumasnın quruluşu. • Neyronun quruluşu. • Qan.limfa,qığırdaq,sümük,piy • İfrazat, müdafiə,mübadilə • Eninəzolaqlı əzələ,saya • Akson,dendrit • Dayaq, müdafiə, qidalandırıcı RANA HASANOVA

28. RANA HASANOVA

29. ORQANİZMİN TƏŞKİLİ SƏVİYYƏLƏRİ MOLEKUL → HÜCEYRƏ → TOXUMA → ORQAN → ORQANLAR SİSTEMİ → TAM ORQANİZM TAM ORQANİZM RANA HASANOVA

30. ORQANLAR SİSTEMİ • Sinir sistemi • Tənəffüs sistemi • Ürək-damar sistemi • İfrazat sistemi • Çoxalma sistemi • Sümük-əzələ sistemi • Örtük sistemi • Endokrin sistemi RANA HASANOVA

31. DAXİLİ ORQANLAR Qan damarları Qırtlaq Ağciyərlər Traxeya Ürək Diafraqma Mədə Qaraciyər Mədəaltı vəzi Öd kisəsi Onikibarmaq bağırsaq Dalaq Böyrəklər Yoğun bağırsaq Nazik bağırsaq Düz bağırsaq Appendiks Sidik kisəsi RANA HASANOVA

32. TEST 1. Hansı daxili orqanları tanıyırsınız?2. Funksional sistem nədir?3. Hansıları orqandır?4. Tam orqanizm nədir?5. Hansıları orqanlar sistemidir?6. Dayaq-hərəkət aparatına nələr aiddir? A. Ürək, ağ ciyər, əllər,ayaqlar və s.B. Ürək –damar, tənəffüs,həzm,çoxalmaC. Molekul-hüceyrə-toxuma-orqan-orqanlar sistemi- tam orqanizmD. Sümüklər, əzələlər və onların birləşmələri.E. Ürək,ağ ciyər,qan damarları,mədə,bağırsaqlar,qaraciyər, dalaq və s.F. Orqanların birlikdə fəaliyyəti. RANA HASANOVA

33. RANA HASANOVA

34. SİNİR SİSTEMİNİN ƏHƏMİYYƏTİ • Sinir sistemi orqanizmin bütün orqanlarının işini öz aralarında uzlaşdırır və orqanizmin daxili mühitinin sabitliyini təmin edir. • Baş beyin işləyən orqanlara ünvanlı əmrlər göndərir və həmin orqanların necə ışləməsi haqqında onlardan informasiyaları qəbul edir. • Beyin və işləyən orqanlar arasında ikitərəfli sinir əlaqəsinin saxlnılması orqanizmin tam halda fəaliyyət göstərməsinin funksional əsasını təşkil edir. • Funksional əlaqə müntəzəm olaraq xarici mühitdən informasıyaları qəbul etməsi sayəsində mümkün olur. • Sinir sistmi insanın psixoloji keyfiyyətinin (nitqin, qavramanın, yaddaşın və s.)maddi əsasını təşkil edir. RANA HASANOVA

35. SİNİR HÜCEYRƏSİNİN QURULUŞU 1-Dendrit 2-Mielin qişası 3-Akson 4-Aksonun uçları 5-Akson 6-Neyronun çismi RANA HASANOVA

36. NEYRONUN ÇIXINTILARI RANA HASANOVA

37. NEYRONUN QURULUŞU RANA HASANOVA

38. SİNİR SİSTEMİ RANA HASANOVA

39. RANA HASANOVA

40. RANA HASANOVA

41. MƏRKƏZİ SİNİR SİSTEMİNİN QURULUŞU 1-Böyük yarımkürələr 2-Orta beyin 3-Ara beyin 4-Uzunsov beyin 5-Beyinçik 6-Beyin kötüyü 7-Onurğa kanalı 8,9-Onurğa beyni 10-Onurğa beynindən çıxan sinirlər RANA HASANOVA

42. TEST Sinir sisteminin əhəmiyyəti nədir? Beyin və orqanlar arasında ikitərəfli sinir əlaqəsinin nə kimi əhəmiyyəti var? Neyronun cismi və dendritləri sinir toxumasının hansı maddəsini əmələ gətirir? Funksiyasına görə sinir hüceyrələri neçə cürdür? Sinir sisteminin hissələri hansılardır? Mərkəzi sinir sisteminin quruluşu necədir? Somatik sinir sistemi nəyi sinirləndirir? Vegetativ sinir sistemi nəyi tənzimləyir? Baş beyin və onurğa beyin daxildir. Skelet əzələlərini sinirləndirir. Daxili orqanların fəaliyyətini tənzimləyir. Bütün orqanların işini öz aralarında uzlaşdırır və orqanizmin daxili mühitinin nisbi sabitliyini təmin edir. Orqanizmin tam halda fəaliyyət göstərməsinin funksional əsasını təşkil edir. Hissi, hərəki, ara neyronları. Sinir toxumasının ağ maddəsini əmələ gətirir. Baş beyin və onurğa beyin. RANA HASANOVA

43. RANA HASANOVA

44. VEGETATİV (AVTONOM) SİNİR SİSTEMİ Parasimpatik Simpatik • Əzələlərin qanla təchiz olunmasını yaxşılaşdırır • Ürəyin işini gücləndirir • Arteriya damarlarında qan təzyiqini yüksəldir • Qanda şəkərin miqdarını artırır • Ürəyin işini sakitlik vəziyyətinə gətirir • Qan təzyiqini aşağı salır • Qanda şəkərin miqdarını azaldır RANA HASANOVA

45. VEGETATİV SİNİR SİSTEMİNİN QURULUŞ SXEMİ RANA HASANOVA

46. REFLEKS Refleks qövsü • Reseptor sahə • Hissi sinir • Mərkəzi hissə • Hərəki sinir • Effektor orqan RANA HASANOVA

47. REFLEKS QÖVSÜ RANA HASANOVA

48. DİZ REFLEKSİNİN SXEMİ Ara neyron Hissi neyron Hərəki neyron Ara neyron Reseptor sahə Hissi neyron Diz refleksinin reseptorları Əzələ RANA HASANOVA

49. TEST • Vegetativ sinir sisteminin şöbələri hansılardır? • Refleks qövsü nədir? • Refleks nədir? • Simpatik və parasimpatik sinir mərkəzləri onurğa beyninin hansı hissəsində yerləşir? • Tormozlanma nədir? A. Hissi, hərəki, mərkəz, effektor sahə. B. Simpatik, parasimpatik. C. Xarici və daxili qıcıqların təsirinə qarşı mərkəzi sinir sisteminin cəld cavab reaksiyası. D. Sinir hüceyrəsinə daxil olan impulsların oyanmanı ləngitməsi. E. Bel, oma, döş. RANA HASANOVA

50. RANA HASANOVA