A İ LE PLANLAMASI NE DEMEKT İ R?

1. AİLE PLANLAMASI NE DEMEKTİR? AP, ailelerin istedikleri zaman, istedikleri sayıda çocuk sahibi olabilmeleri için sunulan hizmetlerin tümüne verilen isimdir.

2. AP’nin AMAÇLARI NELERDİR? * Çiftlere gebeliği önleyici yöntemler hakkında bilgi vermek, * Sık doğurmayı önlemek, * Çok doğurmayı önlemek, *İstenmeyen gebelikleri önlemek, * Bedenen ve ruhen sağlıklı çocuklar yetiştirmek, * Çocuk sahibi olamayan annelere yardımcı olmak, * Hızlı nüfus artışını önlemek.

3. TÜRKİYE’de AP HİZMETLERİNİ HANGİ KURUM / KİŞİLER VERMEKTEDİR? Sağlık Bakanlığı (AÇS-AP Genel Müdürlüğü)  İl Sağlık Müdürlüğü (AÇS-AP Şube Müdürlüğü)  Sağlık Ocakları Sağlık Evleri   AÇS-AP Dispanserleri AP Poliklinikleri *Gönüllü dernek ve kuruluşlar.

4. Aile Planlaması Hizmetlerinde Öncelik Verilmesi Gereken Riskli Gruplar -Gebelik aralığı iki yıldan az olanlar -Doğum sayısı 5 ve daha fazla olanlar -Yaşı 35 ve üzerinde olanlar -Yaşı 18 ve altında olanlar -Sistemik hastalığı olanlar (diabet, kalp hastalığı vb.) -Anemik olanlar -Daha önce güç doğum öyküsü olanlar

5. Doğum Aralıkları ve Doğum Sırasına Göre B.Ö.H. (Türkiye-2003) Demografik ÖzelliklerB.Ö.H. (‰) Doğum Aralığı (yıl) < 2 74 2 38 3 25 4+ 27 Doğum Sırası 127 2-336 4-647 780

6. Riskli Gebelikler ve Doğumlar Sonucu Doğan Bebeklerde Sık Görülen Sağlık Sorunları -Düşük doğum ağırlığı ve prematürelik, -Çocukluk döneminde beslenme sorunları, -Doğmalık anomali riskinin fazla olması, -Zeka düzeyinin ve okul başarısının düşük olması, -Fiziksel büyüme gelişmenin yavaşlaması.

7. Aile Planlamasının Ana SağlığıAçısından Yararları • Gebelik, düşük ve doğuma bağlı ana ölümleri azalır, • Annenin jinekolojik hastalıkları azalır, • Gebelik ve doğum komplikasyonları azalır, • Düşük ve kürtaj sayısı azalır, • Annelerin gebe kalma korkusuyla psikolojik bunalıma girmeleri önlenir, • Annedeki anemi, beslenme bozukluğu gibi hastalıklar azalır.

8. Aile Planlamasının Çocuk Sağlığı Açısından Yararları -Bebek ölümleri azalır, -Prematüre ve düşük doğum ağırlıklı bebekler az görülür, -Çocukların bulaşıcı hastalıklara yakalanma sıklığı azalır, -Beslenme bozuklukları azalır, zeka düzeyleri gelişir, -Konjenital anomaliler daha az görülür, -Anne çocuklarına daha fazla zaman ayırabilir, -Sonuç olarak bedenen ve ruhen sağlıklı çocukların yetiştirilmesi sağlanır.

9. Aile Planlamasının Toplumsal Açıdan Yararları *Sağlıklı annelerin sayısı artar, *Sağlıklı çocukların sayısı artar, *Hızlı nüfus artışının ekonomi üzerindeki olumsuz etkisi azaltılır, *Beslenme, konut, eğitim ve çevre koşullarının iyileştirilmesi sağlanır, *Sonuç olarak sağlıklı ve refah düzeyi yüksek bir toplum oluşur.

10. Kontraseptif Yöntemler 1-Etkili Yöntemler -Hormonal kontraseptifler (oral, enjektabl, implant). -Rahim İçi Araçlar (RİA). - Kondom (prezervatif, kaput). -Cerrahi Sterilizasyon (tüp ligasyonu, vazektomi).

11. 2-Etki Derecesi Sınırlı Yöntemler -Takvim Yöntemi -Coitus İnterruptus (geri çekme) - Vajinal Lavaj -Emzirme

12. TÜRKİYE’DE NÜFUS ve SAĞLIK ARAŞTIRMASI (1993 – 2003)

13. (1993) (1998) (2003) ETKİLİ YÖNTEMLER (%)34.5 37.7 42.5 Hormonal Kontraseptifler 5.0 5.1 Rahim İçiAraçlar18.8 20.2 Kondom  6.6 10.8 Cerrahi Sterilizasyon  2.9 5.8 Diyafram, Köpük, Jel  1.2 0.6

14. (1993) (1998) (2003) ETKİ DERECESİ SINIRLI YÖNTEMLER(%) 28.126.2 28.5 Takvim Yöntemi  1.0 1.1 Geri Çekme26.2 26.4 Diğer  0.9 1.0 HERHANGİ BİR YÖNTEM KULLANMA (%)62.6 63.9 71.0

20. KOMBİNE ORAL KONTRASEPTİFLER

21. KOMBİNE HAPLARDA HANGİ HORMONLAR BULUNUR VE NEDEN “KOMBİNE” DİYE ADLANDIRILIR? Östrojen olarak etinil östradiol ve progestin olarak norgestrel (14-nortestosterone) bulunur ve 2 hormondan oluştuğu için kombine denir.

22. ETKİ MEKANİZMALARI NELERDİR? • Ovulasyonu baskılar, • Servikal mukusu kalınlaştırarak spermlerin geçişini engeller, • Endometriumu inceltir, implantasyonu engeller.

23. ETKİNLİĞİ NE KADARDIR? Tam kusursuz kullanımda = % 99,7

24. KULLANIM KURALLARI NELERDİR? - Haplar ara vermeksizin ve günün aynı saatinde. - Başlamak için en uygun gün adetin ilk günü. - Ardarda iki veya daha fazla hap unutulursa 7 gün süreyle ek yöntemle korunmalıdır

25. GERİ DÖNÜŞÜMLÜ BİR YÖNTEM MİDİR? Evet geri dönüşümlü bir yöntemdir ve genellikle doğurganlık hemen geri döner

26. Olumlu yönleri - Son derece etkilidir, -Adet kanamaları hafif, kısa ve düzenli olur, -İyi huylu meme hastalıkları azalır, - Yumurtalıklarda kist oluşumu azalır, - Dış gebelik riskini azaltır, -Endometrium ve yumurtalık kanseri riskini azaltır, -Pelvik enflamatuar hastalık riskini azaltır, - Çok iyi incelenmiştir. Olumsuz Yönleri -Her gün hap almanın hatırlanması gerekir, -Ruhsal değişikliklere neden olabilir, - Bazı ilaçlarla ters etkileşim gösterebilir, -Sigara içenlerde tehlikeli dolaşım bozukluklarına neden olabilir . KOK’un OLUMLU VE OLUMSUZ YÖNLERİ

27. EN SIK GÖRÜLEN YAN ETKİLERİ NELERDİR? • Mide bulantısı, • Memelerde dolgunluk hissi, • Adetler arası kanamalar, • Baş dönmesi, • Baş ağrısı.

28. ENJEKTE EDİLEN KONTRASEPTİFLER

29. İÇERİĞİ NEDİR? İçinde yalnız progestin bulunan kontraseptif ürünlerdir

30. ETKİ MEKANİZMASI NEDİR? • Ovulasyonun baskılanması, • Servikal mukusun kalınlaştırılarak spermlerin penetrasyonunun engellenmesi.

31. KAÇ TİPİ VARDIR ve ETKİNLİĞİ NE KADARDIR? • Depo Provera ve Noristerat olmak üzere iki tiptir, • Depo Proveranın başarısızlık oranı her 100 kadın yılı için 0.3’ten azdır, • Yöntem bırakıldığında doğurganlık birkaç ay içinde geri döner.

32. ENDİKASYONLARI NELERDİR? • Uzun süre korunmak isteyenler, • Kolay kullanımı arzulayanlar, • Östrojen içeren preparatları kullanamayanlar, • Emzirenler, • Menapoza yakın yaşta olan kadınlar.

33. POSTKOİTAL KONTRASEPSİYON

34. POSTKOİTAL KONTRASEPSİYONDA NELER KULLANILABİLİR? • Kombine oral kontraseptif kullanılabilir. İlişkiden sonraki 72 saat içinde etinil estradiol ve 0,5 mg norgestrel içeren 2 hap alınır, 12 saat sonra 2 hap daha alınır. 30 mcg etinil estradiol içeren haplardan ise 3 hap alınır. 12 saat sonra 3 hap daha alınır. • RİA uygulanabilr. İlişkiden sonraki 5 gün içerisinde bakırlı RİA uygulanır. %1 başarısızlık oranı vardır.

35. ERTESİ GÜN HAPININ ETKİ MEKANİZMASI NEDİR? • Tubal hareketi etkileyerek implantasyonu önler. • Endometrium değişikliklerine yol açar.

36. ERTESİ GÜN HAPININ ETKİNLİĞİ Doğru kullanıldığında % 98 etkilidir ERTESİ GÜN HAPI GÜVENLİ MİDİR? Evet

37. RAHİM İÇİ ARAÇ (BAKIR T 380 A = Cu T 380 A)

40. RİA’NIN ETKİ MEKANİZMASI NEDİR? - Spermin üst genital yollara ulaşmasını engeller, - Ovum transportuna engel olur, - Fertilizasyonu engeller, - Servikal mukusu kalınlaştırır.

41. RİA ETKİNLİĞİ NE KADARDIR ve Cu T 380 A RİA KAÇ YIL ETKİLİDİR? • Cu T 380 A RİA için birinci yıl başarısızlık oranı % 0.6, 8 yıl sonunda kümülatif gebelik oranı ise % 2.3’tür. • Cu T 380 A RİA’nın sekiz yıla kadar etkin olduğu belirlenmiştir. Etkin ömrü daha da uzatılmaya çalışılmaktadır.

42. RİA NE ZAMAN TAKILABİLİR? - Gebe olmadığı kesinse, siklusun herhangi bir döneminde, - Doğum sonrası ilk 48 saatte veya 6 hafta sonra, - Sezeryan sonrası 8. haftada.

43. RİA’NIN YAN ETKİLERİ • Adet düzeninde değişiklikler. Özellikle kanama miktar ve süresinde artma en sık görülen yan etkidir. • İlk birkaç adet döneminde ağrı olabilir.

44. OLUMLU YÖNLERİ Son derece güvenli ve etkilidir, Emziren kadınlar için uygundur, Yenilenme ve çıkarılma dışında sadece kontrol ziyareti gerektirir, Uygulamadan sonra ipleri kontrol etme dışında kadının başka bir şey yapması gerekmez, Çıkarıldığında doğurganlığın geri dönüşü gecikmez. OLUMSUZ YÖNLERİ Uygulama biraz ağrılı olabilir, İlk 3 ayda alt karın ağrısı ve adet arasında lekelenme olabilir, Uygun teknik kullanılmazsa uygulama sırasında perforasyon riski az da olsa vardır, Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumaz . RİA’NIN OLUMLU ve OLUMSUZ YÖNLERİ

45. RİA’NIN ÇIKARILMA ZAMANI - Kullanım süresi 10 yıldır. - Kadın gebe kalmak istiyorsa, - Yan etkiler devam ediyorsa RİA çıkarılmalıdır.

46. CU T 380 A RİA’YI KİMLER KULLANMAMALIDIR? • Gebelik ve gebelik şüphesi olanlar, • Tanı konmamış düzensiz vajinal kanaması olanlar, • Tekrarlayan ya da 3 ay içinde pelvik enfeksiyon geçirmiş olanlar, • Akut genital yol enfeksiyonu olanlar, • Konjenital uterin anomalisi olanlar.

47. BARİYER YÖNTEMLER

48. KONDOMUN ETKİ MEKANİZMASI NEDİR VE ETKİNLİĞİ NE KADARDIR? • Erkeğin spermlerinin vajinaya girmesini engeller, • Doğru kullanılırsa çok etkilidir. Başarısızlık oranı = 2-5 / 100 kadın yılıdır.

49. OLUMLU YÖNLERİ - Erkeklerin de katılımını sağlar. - Ucuzdur ve kolay bulunur. -Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korur. - Sağlığa zararı yoktur. -Erken boşalmayı önlemede yardımcı olur. - Yan etkisi yoktur.

50. OLUMSUZ YÖNLERİ • Bazı çiftlerde duyarlılığın azalmasına neden olabilir, • Ereksiyonun devamını sağlamak güç olabilir, • Yeterli miktarda kondomun önceden bulundurulması gerekir, • Kullanımdan sonra yok edilmesi sorun olabilir.