PAPIEROS W KULTURZE POLSKIEJ na przełomie ostatnich 30-tu lat

1. PAPIEROS W KULTURZE POLSKIEJ na przełomie ostatnich 30-tu lat

2. Krótka historia • Starożytny Egipt - substancja podobna do popiołu tytoniu w grobach • Chiny 550r. p.n.e. – dym wdychany z palonych ziół • Ameryka Północna - Aztekowie – ojcowie palenia. W ich grobach znaleziono nie tylko tytoń, ale i asortyment potrzebny do palenia • Europa – tytoń sprowadza Krzysztof Kolumb (1942 r.) • Polska – tytoń trafia do nas za sprawą Turków, o czym świadczy także podobieństwo nazwy (tutun)

4. lata 70-te • Polska w pierwszej czwórce krajów o najwyższym stopniu uzależnienia od nikotyny. • 12 milionów palaczy: 64,4% mężczyzn i 21% kobiet (badania: Ośrodek Opinii Publicznej PR i TV z 1974 roku) obecnie W III RP ubyło ok. 4 mln palaczy 8 milionów palaczy: 28% mężczyzn i 19% kobiet (badania na podstawie ankiety ogólnopolskiej z 2007 roku) Dzięki masowemu rzucaniu palenia w ciągu ostatnich dziesięciu lat Polacy żyją dłużej - mężczyźni o 4,3 roku, kobiety o 3,7 roku

5. CARMEN- papierosy eleganckie, wyraźnie dłuższe od pozostałych. Traktowane z pogardą przez klasę robotniczą ze względu na cenę i niepotrzebny filtr (czasem obrywany). W jednym z komiksów Kpt. Żbik demaskuje przestępcę palącego papierosa – „Robotnik ... i Carmeny pali?!..”  Przykładowe ceny z lat 70-tych: Sporty – 3,50zł Carmen – 10zł Marlboro – 26zł Marki zachodnie kupowane u szatniarzy – nawet 40zł!

6. LUKSUS – eleganckie opakowania papierosów, kasetki i etui sprawiają, że papierosy dla niektórych osób mogą być znacznikiem statusu społecznego. Marka Davidoff w zamyśle producentów miała być produktem luksusowym.Aby osiągnąć cel zdecydowano się na ograniczoną dystrybucję (papierosy Davidoff można było kupić w niewielkiej ilości sklepów, tylko w największych miastach). Pomysł nie sprawdził się, dziś papierosy tej marki można kupić w niemal każdym kiosku.

7. Siła reklamy • odwoływanie się do męskości, przygody, statusu społecznego • płeć papierosa, czyli od ustnika w kolorze szminki do kowboja w kapeluszu • pochodnie wolności • kobieca ewolucja papierosa: wprowadzenie filtra, nadanie posmaku mentolowego, wydłużanie i wysmuklanie papierosa by ładniej wyglądał w kobiecej dłoni, pastelowe opakowania z motywami kwiatowymi

8. Zadymione narodziny III RP

9. Palenie jest passe Współczesny polityk nie powinien palić – to świadczy o jego słabości i braku dbałości o zdrowie, nie wzbudza on zaufania wśród wyborców • „Obaliłeś komunizm, jesteś laureatem Nagrody Nobla i byłeś prezydentem, a palenia nie potrafisz rzucić. Co z ciebie za przywódca? Gdzie twój charakter? - spytałem sam siebie i postanowiłem zerwać z nałogiem. Bo rzeczywiście, jakim wzorem dla innych może być człowiek, który nie potrafi zrezygnować z czegoś tak głupiego i błahego jak palenie” • (Lech Wałęsa dla „Wprost” nr 49/2003)

10. Kino z papierosem • papieros jako rekwizyt obrazujący luz, modę, męskość • w kobiecej dłoni przywodził na myśl femme fatale i charakteryzował kobiety pewne siebie • dla reżysera fotogeniczny element kompozycji kadru • dla aktora rekwizyt zajmujący dłonie, przyciągający uwagę widza • W kinie polskim: im więcej buntowników i kontestacyjnych tematów, tym więcej papierosów na ekranie (kino Szkoły Polskiej, Kino Moralnego Niepokoju)

11. Krystyna Janda w filmie Człowiek z marmuru (1977)

12. Bogusław Linda w filmie Przypadek (1981)

13. Krzysztof Kieślowski Zbigniew Zapasiewicz

14. Złe skutki palenia bagatelizowano w jednym z odcinków „Czterdziestolatka”: lekarz przekonywał inżyniera Karwowskiego, że palenie szkodzi nie bardziej niż pięć minut spędzonych na dworcu kolejowym. (1974)

15. Nowe trendy w polskiej kulturze • „Palenie jest bardzo nieestetyczne i mówi o słabości charakteru. To wstyd palić" • (Juliusz Machulski w specjalnej antynikotynowej księdze, Festiwal Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, 2001 r.) • Budowanie pozytywnych, niepalących postaci skontrastowanych z czarnymi charakterami z papierosem (trend obecnie najbardziej widoczny w serialach, filmach młodzieżowych i komediach romantycznych) • Niepisany podział na doświadczonych aktorów, których debiuty przypadały na zadymiony okres polskiej kinematografii i młodych artystów wychowanych w dbałości o zdrowie i kulturze tabloidów

18. Papieros w literaturze • Podobnie jak w filmie papierosy charakteryzowały buntowników pokolenia Na zdjęciach: Marek Hłasko, Jacek Kaczmarski, Rafał Wojaczek

19. Julian TuwimKwiaty Polskie Uwagi trzeba i skupienia, Kiedy się, robi papierosy, Zaduma czoło twe ocienia, Przecina bruzdę zasępienia, Bo, zapatrzony, ważysz losy Bibułki wątłej. Więc uwaga! Umiejętności rzecz wymaga Nakładać musisz równomiernie. Blaszany rowek zamknąć szczelnie, Oskubać wystające kłączki, Paznokciem jeszcze je wygładzić, Gilzę na ścięty szpic nasadzićI pchać ostrożnie pręcik "rączki", W pierś ją wpierając słabowitą, Póki papieros nie wyskoczy... I gdy sterczący z gilzy tytońPręcikiem znów do wnętrza wtłoczysz Razem z koniuszkiem bibułkowym, Wtedy dopiero jest gotowy

20. Jerzy Pilch – prozaik i publicysta. Palacz i przeciwnik likwidacji przedziałów dla palących w pociągach dalekobieżnych. Kolejnym przejawem szerzącego się na ziemiach polskich faszyzmu sanitarnego jest zbliżający się wielkimi krokami i z tryumfem w mediach ogłaszany całkowity zakaz palenia papierosów w pociągach InterCity. (...) Nałóg - jak powszechnie wiadomo - jest chorobą, ale chorobą dwuznaczną, chorobą zawinioną, chorobą ekscentryczną; chorobą wprawdzie w tradycyjnym sensie nie zakaźną, ale w sensie istotnym wielokroć gorszą od zakaźnej... Pociąg do życia wiecznego, felieton (2006)

21. Podsumowanie • obecnie możemy zauważyć kształtowaną przez zjawiska kulturowe i społeczne modę na niepalenie • papieros przestał być symbolem buntu – jest powszechnie dostępny, wiadomo o jego szkodliwości • bohaterowie z ekranu, desek teatru, wybiegów mody oraz z literatury coraz rzadziej sięgają po niezdrowy rekwizyt • trwa walka pomiędzy reklamą i marketingiem firm tytoniowych, a zdrowym trendem (atrakcyjny design produktów kontra atrakcyjny wygląd klienta) • reklama społeczna odnosi coraz większe sukcesy