LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER

1. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER H. Cahit SOYSAL Lojistik Sempozyumu Ankara 8 Haziran 2013

2. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER Lojistik günümüzdeki anlamıyla, “sevkiyat noktaları ile teslim noktaları arasındaki malzeme, bilgi ve hizmetlerin iki yönlü akışı” şeklinde tanımlanabilir. Lojistik; ağ tasarımı, bilgi akışı, stok ve depo yönetimi gibi taşımacılığı kontrol altında bulunduran ve kuşatan bir çok etkinliğin eşgüdümünü gerektirir.

3. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER Bir lojistik sistemin altı operasyonel amacı vardır: Hızlı yanıt Tutarlılık En Az Stok Yüklerin Birleştirilmesi(konsolidasyonu) Kalite Malların Yaşam Çevrim Desteği

4. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER Unutmamak gerekir ki, Küresel ölçekte toplam “milli gelir”in % 10’u lojistik operasyonları ile üretilir. Bir fincan kahve önümüze gelinceye kadar 32 lojistik operasyondan geçer. Lojistik operasyonlarında bir günlük aksama, ihracatta % 1’lik düşüş anlamına gelir.

5. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER Dünya Bankası tarafından; Gümrük ve sınır kapısı işlemleri Lojistik altyapı Uluslararası taşıma olanakları Lojistik operasyonlarının kalitesi Ürünlerin izlenebilirliği Zamanında teslimat Ölçütlerine dayanılarak ülkelerin “Küresel Lojistik Performans Endeksi” belirlenmektedir.

6. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER “Lojistik Hukuku”, bir yönüyle özel hukuku ilgilendirirken diğer yönüyle tamamen kamu hukuku alanına giren etkinliklerin yürütüldüğü bir alana sahiptir. Bu bakımdan, Lojistik Hukukunu karma bir hukuk dalı olarak nitelemek daha doğru bir yaklaşımdır. Örneğin, pazara giriş, mesleğe giriş ve dönemsel belge yenilemeleri ve denetimler yönünden kamu hukuku dalı olarak öne çıkan lojistik hukuku, taşımacılık, depolama, elleçleme hizmetleri sözkonusu olduğunda, özel hukuk alanındaki düzenlemeleri içermektedir.

7. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER Lojistik faaliyetleri hemen hemen her alanda yürürlüğe konulmuş bulunan yasal düzenlemeler çerçevesinde yürütülmektedir. Ancak, günümüzde teknolojik alanda yaşanan hızlı gelişmelere yasal düzenlemelerin zamanında yetişemediği ve bu düzenlemelerin genellikle faaliyetlerin yaygınlık ve yoğunluk kazanmasından sonra yürürlüğe konulduğu görülmektedir.

8. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER Örneğin, Türkiye’de sivil havacılık 1925 yılında başlamış olmakla beraber, 2920 sayılı Sivil Havacılık Kanunu 1984 yılında yürürlüğe girmiştir. Türkiye’de ticari karayolu taşımacılığı 1950 yılında başlamış olmakla birlikte, 4925 sayılı Karayolu Taşıma Kanunu 2003 yılında yürürlüğe girmiştir. Karayolu ile tehlikeli madde taşımacılığı 1952 yılında başlamış olmakla beraber, 1957 yılında imzalanmış bulunan ve bu alanı düzenleyen ADR Konvansiyonuna Türkiye 2005 yılında 5434 sayılı Kanunu kabul ederek taraf olmuştur.

9. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER Yasal düzenlemeler lojistik faaliyetlerini çeşitli şekillerde etkilemektedir. Bunlardan en önemlileri şunlardır: Bürokratik işlemlerin yarattığı maliyetler ve zaman kayıpları Gereksiz ayrıntılı düzenlemeler nedeniyle operasyonların aksaması Yasal düzenlemeleri hazırlayanlar ile uygulayanlar arasındaki anlayış farkları Yasal düzenlemelerin tarife dışı engel olarak kullanılması

10. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER BÜROKRATİK İŞLEMLERİN YARATTIĞI MALİYETLER VE ZAMAN KAYIPLARI Bürokratik işlemler, kağıt maliyetleri dışında imza atacak kimselerin bulunması, veri girişi yapılacak personelin işlemlerini zamanında yapmaması, kamu personelinin tümünün aynı mekanda olmaması gibi birçok nedenle lojistik operasyonların en önemli baş ağrılarından biridir.

11. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER BÜROKRATİK İŞLEMLERİN YARATTIĞI MALİYETLER VE ZAMAN KAYIPLARI Kağıt hazır olduğunda, doldurulacak bilgileri içeren belgeler hazır olmaz. Kağıt doldurulduğunda, buna onay verecek personel yenide bulunmaz. Personel bulunduğunda amir yerinde değildir. Hepsi bulunduğunda veri girişi ya da elektronik ortamda onay verecek personel doktora gitmiştir. Tüm görevliler yerinde olduğunda, yoğun şehir trafiği elinizi kolunuzu bağlar. Trafiği aştığınızda mesai saati bitmiştir. Bu kısır döngü devam eder gider.

12. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER BÜROKRATİK İŞLEMLERİN YARATTIĞI MALİYETLER VE ZAMAN KAYIPLARI Bu nedenle; Sorumluluğun bilgisayar sistemlerine yüklenmesi Elektronik ortamda kağıtsız işlem yapılması Memur inisiyatifinin minimize edilmesi Tekrar işlemlerden kaçınılması Lojistik operasyonlar için hayati önem taşır.

13. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER GEREKSİZ AYRINTILI DÜZENLEMELER NEDENİYLE OPERASYONLARIN AKSAMASI Gereksiz ayrıntılı düzenlemeler, bir düzen kurmaktan öte düzensizlik yaratır. Hele hele, bu düzenlemeleri izleyecek ve denetleyecek bir teşkilat yapısı yoksa, pazarda kaotik bir ortam yaşanması ve haksız rekabet ile karşı karşıya kalınması kaçınılmazdır. Örneğin Karayolu Taşıma Yönetmeliği taşımacılık mesleğinin alt açılımlarını gereksiz yere ayrıntılı düzenlemiştir.

14. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER GEREKSİZ AYRINTILI DÜZENLEMELER NEDENİYLE OPERASYONLARIN AKSAMASI 37 ADET KARAYOLU TAŞIMACILIĞI YETKİ BELGESİ A1 Yetki Belgesi: Otomobille yurtiçi tarifesiz yolcu taşımacılığı A2 Yetki Belgesi: Otomobille uluslararası tarifesiz yolcu taşımacılığı B1 yetki belgesi: Otobüsle tarifeli uluslararası ve şehirlerarası ticari yolcu taşımacılığı B2 yetki belgesi: Otobüsle tarifesiz uluslararası ve yurtiçi ticari yolcu taşımacılığı B3 Yetki belgesi: Otobüsle sadece kendi esas iştigal konusu ile ilgili personelini taşımak üzere uluslararası ve yurtiçi yolcu taşımacılığı C1 yetki belgesi: Sadece kendi esas iştigal konusu ile ilgili uluslararası ve yurtiçi eşya taşımacılığı C2 yetki belgesi: Ticari amaçla uluslararası ve yurtiçi eşya taşımacılığı C3 yetki belgesi: Ticari amaçla uluslararası ve yurtiçi ev ve büro eşyası taşımacılığı

15. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER GEREKSİZ AYRINTILI DÜZENLEMELER NEDENİYLE OPERASYONLARIN AKSAMASI 37 ADET KARAYOLU TAŞIMACILIĞI YETKİ BELGESİ D1 yetki belgesi: Otobüsle tarifeli şehirlerarası ticari yolcu taşımacılığı D2 yetki belgesi: Otobüsle tarifesiz yurtiçi ticari yolcu taşımacılığı D3 yetki belgesi: Otobüsle sadece kendi esas iştigal konusu ile ilgili personelin taşınması D4 yetki belgesi: Otobüsle il içi ve 100 kilometreye kadar olan şehirlerarası tarifeli ve tarifesiz ticari yolcu taşımacılığı F1 yetki belgesi: Yurtiçi yolcu taşımacılığı alanında acentelik F2 yetki belgesi: Uluslararası ve yurtiçi yolcu taşımacılığı alanında acentelik G1 yetki belgesi: Yurtiçi eşya taşımacılığı alanında acentelik G2 yetki belgesi: Uluslararası ve yurtiçi eşya taşımacılığı alanında acentelik

16. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER GEREKSİZ AYRINTILI DÜZENLEMELER NEDENİYLE OPERASYONLARIN AKSAMASI 37 ADET KARAYOLU TAŞIMACILIĞI YETKİ BELGESİ G3 yetki belgesi: Yurtiçi kargo taşımacılığı alanında acentelik G4 yetki belgesi: Uluslararası ve yurtiçi kargo taşımacılığı alanında H1 yetki belgesi: Yurtiçi eşya taşımacılığı alanında komisyonculuk H2 yetki belgesi: Uluslararası ve yurtiçi eşya taşımacılığı alanında komisyonculuk K1 yetki belgesi: Ticari amaçla yurtiçi eşya taşımacılığı K2 yetki belgesi: Sadece kendi esas iştigal konusu ile ilgili yurtiçi eşya taşımacılığı K3 yetki belgesi: Ticari amaçla yurtiçi ev ve büro eşyası taşımacılığı L1 yetki belgesi: Yurtiçi lojistik işletmeciliği L2 yetki belgesi: Uluslararası ve yurtiçi lojistik işletmeciliği

17. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER GEREKSİZ AYRINTILI DÜZENLEMELER NEDENİYLE OPERASYONLARIN AKSAMASI 37 ADET KARAYOLU TAŞIMACILIĞI YETKİ BELGESİ M1 yetki belgesi: İl içi kargo işletmeciliği M2 yetki belgesi: Yurtiçi kargo işletmeciliği M3 yetki belgesi: Uluslararası ve yurtiçi kargo işletmeciliği N1 yetki belgesi: İl içi nakliyat ambarı işletmeciliği N2 yetki belgesi: Yurtiçi nakliyat ambarı işletmeciliği P1 yetki belgesi: İl içi dağıtım işletmeciliği P2 yetki belgesi: Yurtiçi dağıtım işletmeciliği

18. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER GEREKSİZ AYRINTILI DÜZENLEMELER NEDENİYLE OPERASYONLARIN AKSAMASI 37 ADET KARAYOLU TAŞIMACILIĞI YETKİ BELGESİ R1 yetki belgesi: Yurtiçi eşya taşımacılığı alanında taşıma işleri organizatörlüğü R2 yetki belgesi: Uluslararası ve yurtiçi eşya taşımacılığı alanında taşıma işleri organizatörlüğü T1 yetki belgesi: Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde yolcu terminali işletmeciliği T2 yetki belgesi: Büyükşehir Belediyesi sınırları dışında kalan yerleşim birimlerinde yolcu terminali işletmeciliği T3 yetki belgesi: Eşya terminali işletmeciliği

19. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER GEREKSİZ AYRINTILI DÜZENLEMELER NEDENİYLE OPERASYONLARIN AKSAMASI Türkiye’de bugün itibariyle karayolu taşımacılığında ciddi yetki karmaşası yaşanmakta ve her belge sahibi diğer belge sahibini “kendi yetki alanına girdiği” yönünde suçlamaktadır. İlgili Bakanlık yürürlüğe koyduğu yasal düzenlemeleri denetleyememektedir. Yetki belgeleri için devlete ödenen “belge ücreti” “harç” kavramını aşmış bir çeşit haraca dönmüş durumdadır.

20. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER YASAL DÜZENLEMELERİ HAZIRLAYANLAR İLE UYGULAYANLAR ARASINDAKİ ANLAYIŞ FARKLARI Merkez idaresi kamu yararını düşünür, taşra idaresi yerel yararı. Merkez idaresi kamu çıkarına uygun düzenleme yaptığını sanır, taşra idaresindeki olumsuz personel bunu kendi yararına değerlendirir. Merkez idaresi kamu yararını bertaraf etmeden yükümlü yararına esneklik gösterir, taşra idaresindeki olumsuz personel yükümlü yararına esneklik gösterir. Merkez idaresi performans değerlendirmesine önem verir, taşra idaresi performans ölçümünden rahatsız olur.

21. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER YASAL DÜZENLEMELERİN “TARİFE DIŞI ENGEL” OLARAK KULLANILMASI Bazı ülkeler yasal düzenlemeleri bir “tarife dışı engel” olarak kullanmakta; bu durum, Türkiye’de yerleşik işletmelerin uluslararası ölçekte haksız rekabetle karşı karşıya kalmasına neden olmaktadır. Hemen hemen her taşıma modunda karşılaşılan bu uygulama özellikle karayolu taşımacılığında daha sık rastlanılan bir engel olarak ortaya çıkmaktadır.

22. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER YASAL DÜZENLEMELERİN “TARİFE DIŞI ENGEL” OLARAK KULLANILMASI Örneğin; Bulgaristan yetkilileri olur olmaz her konuda Türk plakalı araçlarda bir kusur bulmakta ve bu araçlara fahiş para cezaları kesmektedir. Avusturya “çevre kirliliği artar endişesiyle” TIR kamyonlarının RO-LA trenleri ile ülkesi üzerinden transit geçmesi yönünde düzenleme yapmakta; daha sonra, “o ülkeler AB üyesi, onlara böyle tahdit koyamam” diyerek, sadece Türk plakalı araçlara bu zorunluluğu dayatmakta; daha da önemlisi 12 saat bekleyen kamyonlarımıza tren sağlayamamaktadır. Türkmenistan gibi bazı ülkeler TIR kamyonu şoförlerine vize verirken kendi ülkelerinde yerleşik bir firmadan “davet mektubu” talep etmektedir.

23. LOJİSTİK VE YASAL DÜZENLEMELER SON SÖZ Türkiye “2023 yılında 500 milyar dolar ihracat” hedefinden vazgeçmediyse, “Lojistik Master Planı”nı bir an önce yapmalı, hayati öneme haiz “Lojistik Merkezleri”ni derhal kurmalı, uluslararası taşımacılık ve gümrük kolaylıkları konvansiyonlarına taraf olmalı ve kamu kuruluşlarını bu hedefleri benimsemiş çalışanlarla donatmalıdır. Bunlar gerçekleştirilmeden, Türkiye’nin 30 – 40 ıncı sıralarda yer aldığı “Küresel Lojistik Performans Endeksi”ndeki yeri hiçbir zaman ilk 10’ların içinde olmayacaktır.

24. İzlediğiniz için teşekkür ederim. H. Cahit SOYSAL cahit.soysal@gmail.com.