Düzenleyici Etki Analizi ve Sivil Toplum Kuruluşları

1. tepav türkiye ekonomi politikaları araştırma vakfı Düzenleyici Etki AnaliziveSivil Toplum Kuruluşları Bengisu Vural 2 Ekim 2009, İstanbul

2. DEA ve STKlar İçerik • Etki Analizi: Genel Çerçeve • Türkiye’de DEA İhtiyacı • TEPAV’ın Genel Amaçları • TEPAV Etki Analizi Çalışmaları

3. DEA ve STKlar Etki Analizi: Genel Çerçeve • Daha iyi düzenleme • Etkili: planlanan hedefe ulaşmalı • Etkin: hedeflere en az maliyetle ulaşmalı • Etkili ve etkin düzenleme için etkiler sistematik olarak değerlendirilmeli • Düzenleyici Etki Analizi (DEA): • Yeni bir kanun veya mevzuat değişikliği gibi uygulanması düşünülen tedbirlerin/politikaların • Olumlu ve olumsuz muhtemel etkilerini • Bu etkilerin toplum kesimleri arasında dağılmını Sistematik olarak değerlendiren mantıksal bir süreç • Karar verme aracı değil, daha iyi karar vermede yardımcı bir araç

4. DEA ve STKlar Etki Analizi Süreci Aşama 1: Sorunu tanımlama Düzenleme gerekli mi? Düzenleme red EVET HAYIR Düzenlemeden etkilenebilecek tüm kesimler müzakerelerde yer aldı mı? Aşama 2: Müzakere süreci Düzenleme geçersiz veya müzakere tekrar EVET HAYIR Düzenleme tüm değerlendirmeleri içeriyor mu, sorunun tarifi uygun mu? Aşama 3: Mevzuatın hazırlanması Düzenleme geçersiz veya taslak yeniden EVET HAYIR Aşama 4: Parlemento sürecinde mevzuatın yeniden değerlendirilmesi Düzenleme halen asli amaçlarına hizmet ediyor mu? Düzenleme geçersiz veya taslak yeniden EVET HAYIR Düzenleme halen beklenmedik etkileri olmadan sorunu çözebiliyor mu? Aşama 5: Düzenlemenin takip edilmesi Düzenleme uygun, ancak periyodik olarak değerlendirmeye devam et Düzenlemeyi kaldır veya değiştir EVET HAYIR Source: Kirkpatrick, 2007

5. DEA ve STKlar Türkiye’de DEA • Politika üretim süreçlerinde “daha iyi düzenleme” ilkelerinin öne çıkması • Hukuki zorunluluk: “Mevzuat Hazırlama Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” (Şubat 2007) • Türkiye’de dönüşüm süreci • İkinci nesil reformlar (Sağlık, Sosyal Güvenlik, İşgücü, Eğitim…) • AB müktesebatına uyum • Ve kriz: • Kriz sürecinin yönetimi • Kriz sonrasına ilişkin düzenlemeler

6. DEA ve STKlar TEPAV’ın Temel Amaçları • TEPAV’ın temel amacı: politika tasarımı sürecine katkı • Nasıl? • Alınacak politika kararlarının sektörel ve makro etkilerini analiz ederek • Uygulanması önerilen politikaları değerlendirerek • Politika seçeneklerinin fayda ve sakıncalarını ortaya koyarak • Politika oluşturma sürecinin iyileştirilmesine katkıda bulunarak • Kararların gerekçelerinin kamuoyuna daha iyi anlatılmasını sağlayarak

7. DEA ve STKlar Etki Analizi • Etki analizi ile • Politika tasarım amaçlarının netleştirilmesi • Uygulanabilecek politika seçeneklerinin belirlenmesi • Ekonomik, sosyal ve çevresel fayda ve sakıncaların tespiti • Toplumun hangi katmanlarının ne şekilde etkilendiğinin tespiti • Seçeneklerin değerlendirilmesi • Tedbirin gerekçelerinin kamuoyuna daha iyi anlatılması • Politika kararlarının kalitesinin arttırılması amaçlanmaktadır • TEPAV’ın temel amaçları ile etki analizinin işlevleri örtüşmektedir

8. DEA ve STKlar TEPAV Etki Analizi Çalışmaları • AB Müktesebatına Uyum Sürecinde Etki Analizi Kapasitesini Güçlendirerek, Çevre Başlığında Uygulama ve Farkındalık Yaratma Projesi • Eğitim • Pilot Uygulama: LCPD • REACH Tüzüğü’nün Türk Kimya Sektörüne Ekonomik Etkisinin Değerlendirilmesi Projesi (ERCIT) • Değer Zinciri Analizi • Firma Düzeyinde Strateji Geliştirilmesi • TEPAV|MOD Çalışmaları • Genel Denge Modeli çalışmaları • Eğitim Çalışmaları • Sektörel Politika Analiz ve Değerlendirme Modelleri Geliştirme Projesi • Seminerler

9. DEA ve STKlar LCPD Projesi • AB Müktesebatına Uyum Sürecinde Etki Analizi Kapasitesini Güçlendirerek, Çevre Başlığında Uygulama ve Farkındalık Yaratma Projesi • Büyük Yakma Tesisleri Direktifi (LCPD) • Termal girdisi 50 MW’a eşit ya da daha fazla olan yakma tesislerinden kaynaklanan PM, SO2 ve NOx emisyonlarına sınır değerler getirerek insan sağlığına ve ekosisteme verilen zararların önüne geçilmesi hedeflenmektedir.

10. DEA ve STKlar LCPD Projesi • Amaç: • Kamu kurum ve kuruluşlarında, özel sektörde, üniversitelerde ve düşünce kuruluşlarında, yerel idare ve sivil toplum örgütlerinde, bölgesel kalkınma ajanslarında ve medyada etki analizi konusunda farkındalık yaratılması • İlgili kurum ve kuruluşlardaki karar alıcıların etki analizi konusunda eğitilmesi • Çevre başlığında örnek bir uygulama ile ilgili kurum ve kuruluşlarda etki analizi yapabilecek kapasitenin geliştirilmesi

11. DEA ve STKlar LCPD Projesi • Projenin amacı doğrultusunda • Çeşitli seminer, çalıştay ve toplantılar yapıldı • Büyük Yakma Tesisleri Direktifi (LCPD) uyumlaştırılması konusunda pilot etki analizi çalışması yürütüldü • DEA konusunda eğitim verildi • LCPD’nin paydaş kuruluşlarının yönetici ve temsilcilerinden Danışma ve Çalışma Kurulları oluşturuldu • 4 örnek termik santral (Yatağan, Soma, Çan, Seyitömer) incelendi

12. DEA ve STKlar LCPD: Pilot Uygulama • Türkiye’de mevcut durum tespiti • Enerjide dışa bağımlılık, arz güvenliği, yerli kaynak kullanımı, mevcut santrallerin durumu • Sorunun tanımlanması • Kamu kurumlarının çelişen öncelikleri (Maliye Bakanlığı, Enerji Bakanlığı, Çevre ve Orman Bakanlığı) • Alternatiflerin belirlenmesi • Paydaşların belirlenmesi ve sürece katılımlarının sağlanması • ÇOB, ETKB, EÜAŞ, DPT, Hazine Müsteşarlığı, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, TKİ, TOBB, EMO’dan oluşan danışma kurulu ve teknik çalışma grupları • Fayda ve maliyetlerin belirlenerek kazanan ve kaybedenlerin tespiti • Seçilen alternatiflerin açıklanması

13. DEA ve STKlar ERCIT Projesi • REACH Tüzüğü’nün Türkiye Kimya Sanayiine Ekonomik Etkisinin Değerlendirilmesi Projesi • REACH nedir? • REACH, AB’de üretilen veya AB’ye ithal edilen kimyasalların • kayıt, • değerlendirme, • test • İzin • Kısıtlama prosedürlerini bir takvime bağlı olarak yeniden düzenleyen bir AB direktifidir.

14. DEA ve STKlar ERCIT Projesi • Projenin amacı: • Türk kimya sektörünün tedarik zincirinin incelenmesi • Sağlıklı bir değer zinciri analizi için gereken çerçevenin oluşturulması • Türk kimya sektörünün REACH’e uyumlu hale getirilmesi • REACH’in öngördüğü farklı maliyetlerin değerlendirileceği bir araştırma yapılması • Ekonomik etki analizi • Prototip firma bazında strateji geliştirilmesi • AB mevzuatına ve REACH tüzüğüne uyumlaşırken şirketlerimizin, özellikle KOBİ’lerimizin nesnel analizlerle bilgilendirilmesi

15. DEA ve STKlar ERCIT Projesi • Sorunun tanımı • Sadece ihracatçı firmalar etkilenmiyor • Sadece kimyasal üreticisi firmalar etkilenmiyor • Türkiye’de mevcut durum tespiti • Değer zinciri analizi • Mevcut verilerin yetersizliği: Anket çalışması ihtiyacı • Paydaşlarla ortak çalışma • Çevre ve Orman Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Sektör Dernekleri ve Firmalar

16. DEA ve STKlar TEPAV|MOD Çalışmaları • TEPAV’da sektörel etki analizi çalışmaları dışında makro değerlendirmelere olanak sağlayacak model çalışmaları da sürdürülmektedir. • Türkiye Hesaplanabilir Genel Denge Modeli • Ekonomideki tüm • Akımların • Piyasaların • Aktörlerin Davranışlarını modelleyen • çok sektörlü, • sağlam mikroekonomik temellere dayalı • dış dünyayla etkileşimli bir simülasyon modeli

17. DEA ve STKlar TEPAV|MOD Çalışmaları • Geliştirilen bu model • Politika kararlarının ya da dışsal şokların, sektörel üretim, istihdam, dış ticaret, tüketim, tasarruf vb. üzerindeki tüm etkilerini hem yön, hem de mertebe olarak hesaplayabilecek • Kısmi denge analizi ile öngörülemeyen etkileri, kazanan ve kaybeden aktörleri belirleyecek • Politik önermelerin farklı toplumsal katmanlara etkisinin ölçülmesine olanak sağlayacak

18. DEA ve STKlar Eğitim Çalışmaları • Sektörel Politika Analiz ve Değerlendirme Modelleri Geliştirme Projesi Kapsamında verilen Fayda-Maliyet analizi dersleri • Yürütücü: TOBB-Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi • Amaç: Kamu kurumlarında sektörel politika analizi modellerinin ve modelleri kullanabilecek kapasitenin geliştirilmesi • Katılımcı kurumlar: Maliye Bakanlığı, TBMM, Başbakanlık, Sağlık Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu, Hazine Müsteşarlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu • Seminerler

19. DEA ve STKlar DEADeneyiminden Öğrendiklerimiz • Kamuda ortak akılla sorunların çözülmesi fikri yaygınlaştırılmalıdır • Kurumlar arası iletişim geliştirilmeli • Kamu kurumları dışındaki paydaşların görüşlerinin de alınması gerektiği anlaşılmalıdır • Sivil toplum da karar alma süreçlerinde etkin olmak için müzakerelere katılmalıdır • Etki analizi iş yükü olarak görülmemeli, herkes sürece sahip çıkmalıdır • Aksi taktirde beklenmeyen etkiler, yanlış düzenlemeler ve kaybedenler dönüşüm sürecini ve hatta AB üyelik sürecini olumsuz bir şekilde etkileyecektir.

20. Need for RIA and Public Consultation in Turkey Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Söğütözü Cad. No:43 TOBB-ETÜ Yerleşkesi TEPAV Binası 06560 Söğütözü – Ankara Tel: 312 – 292 5500 Fax: 312 – 292 5555 www.tepav.org.tr Bengisu Vural - bengisu.vural@tepav.org.tr