380 likes | 543 Views
SİGARA BIRAKMA SÜRECİ. Dr Pınar Pazarlı Göğüs Hastalıkları ve TB uzmanı Sakarya Üniversitesi. SAÜ SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİĞİ 2006. SAÜ TÜTÜN KONTROLÜ KOORDİNASYON KURULU 14 Şubat 2008. Sigara Bırakma Süreci. Sigarayı bırakmak = Davranış değişikliği Transtheoretical Model
E N D
SİGARA BIRAKMA SÜRECİ Dr Pınar Pazarlı Göğüs Hastalıkları ve TB uzmanı Sakarya Üniversitesi
SAÜ SİGARA BIRAKMA POLİKLİNİĞİ 2006
SAÜ TÜTÜN KONTROLÜ KOORDİNASYON KURULU 14 Şubat 2008
Sigara Bırakma Süreci • Sigarayı bırakmak = Davranış değişikliği • Transtheoretical Model • Sigara bırakma tedavisine uyum ile ilgili davranış değişikliği evrelerini tanımlar. Prochaska ve DiClemente
Sigara Bırakma Süreci Davranış Değişikliği Evreleri • Bırakmayı düşünmeme (pre-contemplation) • Bırakmayı düşünme (contemplation) • Bırakmaya hazırlanma (preparation for action) • Bırakmayı deneme (action) • Bırakmayı sürdürme (maintenance)
Sigara Bırakma Sürecini doğru yönetmek içinDeğişim evrelerine göre yaklaşım Hekimin başarısı; - Birey hangi evrede? - Evreler arası geçişi sağlamak için ne yapılabilir?
Sigara Bırakma Süreci Davranış Değişikliği Evreleri Sürdürme Deneme Hazırlanma Düşünme AKTİF İÇİCİ Düşünmeme BIRAKMA GÜNÜ
Bırakmayı düşünmeme evresi • Gelecekte (en az 6 aylık sürede) sigara ile ilgili davranış değişikliği düşünmez. • Hastalık riskleri ve alışkanlığının sonuçları hakkında bilgileri yetersizdir. • Davranışını değiştirmeye yardım edecek bilgiyi almaktan kaçar.
Orhan Bey 1950 doğumlu – fakülte sekreteri 38 yıl X 3 paket/gün sigara anamnezi mevcut ~ 2 yıldır sigara içmiyor
Bırakma denemesi için isteksiz bireyler 5R UYGULAMASI Relevance (ilgilen) Risks (riskler) Rewards (kazançlar) Roadblocks (engeller) Repetition (tekrarla)
Bırakma denemesi için isteksiz bireyler Relevance (ilgilen) Bireye özel durumu ele al Risks (riskler) Sigara içmenin sonuçlarını vurgula Rewards (kazançlar) Sigara içmemenin sonuçlarını vurgula Roadblocks (engeller) Sigarayı bırakmayı engelleyen sorunları belirle Repetition (tekrarla) Bireyin her başvurusunda motivasyonu tekrarla
Sigara Bırakma Süreci Davranış Değişikliği Evreleri Sürdürme Deneme Hazırlanma Düşünme AKTİF İÇİCİ Düşünmeme BIRAKMA GÜNÜ
Bırakmayı düşünme evresi • Gelecek 6 ay içinde bırakmayı düşünmektedir • Bırakmak için gün belirleme eğilimi yoktur, bırakmayı erteleten gerekçeleri hep ön plandadır • Sigarayla ilgili zıt düşünceler neredeyse eşittir • Düşünme evresinde sıkışmış kalmıştır
İsmail Bey 1973 doğumlu – Güvenlik Şube Müdürü 17 X 1 paket/gün sigara anamnezi mevcut ~ 2 yıldır sigara içmiyor
Bırakma denemesi için istekli bireyler 5A UYGULAMASI Ask (sor) Advice (öner) Assess (değerlendir) Asist (destekle) Arrange (izle)
1 Ask (sor) Bireyin sigara içme durumunu sorgula, kaydet - Günde kaç tane içiyorsunuz? - Ne kadar süredir içiyorsunuz? - Bırakma konusunda ne düşünüyorsunuz?
2 Advice (öner) Motivasyonunu artırıcı önerilerde bulun • Net: “şu anda sigarayı bırakmanızın önemli olduğunu düşünüyorum, size yardım edebilirim” • Güçlü: “sağlığınızı korumak için yapabileceğiniz en iyi şey sigarayı bırakmanızdır” • Kişiye özel:şimdiki sağlık, hastalık durumu, sosyal, ekonomik yönü, çocuklar, torunlar, hasta eş, vs
3 Assess (değerlendir) - Şu anda bırakma isteğini sorgula - Bırakmak istiyorsa kararlılığını sorgula - Nikotin bağımlılığını ölç - Geçmiş bırakma deneyimlerini değerlendir
4 Asist (destekle) Bırakma planı hazırla - BIRAKMA GÜNÜ + YÖNTEM BELİRLE - HAZIRLIK ÇALIŞMALARI
Sigara Bırakma Süreci Davranış Değişikliği Evreleri Sürdürme Deneme Hazırlanma İÇMEYEN Düşünme Düşünmeme AKTİF İÇİCİ BIRAKMA GÜNÜ
Sigara Bırakma Süreci Davranış Değişikliği Evreleri Sürdürme Deneme Hazırlanma İÇMEYEN Düşünme Düşünmeme AKTİF İÇİCİ BIRAKMA GÜNÜ
Bırakmayı deneme evresi • Sigarayı bırakma adımını atmıştır. Henüz 6 aylık süre dolmamıştır. • Bu evre nükslerin en sık yaşandığı dönemdir. • Nüks, %50 oranında ilk 2-3 haftada görülür. • Nüks riski azalarak devam eder.
5 Arrange (izle) - İlk 1 hafta içinde mutlaka görüş - Yeni kontrol tarihleri belirle.
Bırakmayı sürdürme evresi • 6 aydan daha uzun süredir sigara içmiyordur. • Nükslerden kaçınmaya çalışmaktadır. • Kendine güveni artmıştır. • Nüks riski devam etmektedir.
Davranış değişikliği evreleri Deneme Kalıcı değişiklik Hazırlanma Sürdürme Düşünme Nüks Düşünmeme
Pratik Yaklaşım • Bırakma denemesi için isteksiz bireyler • Bırakma denemesi için istekli bireyler • Sigarayı yeni bırakmış bireyler Tütün Kullanımı ve Bağımlılığın Tedavisi Rehberi
Sigarayı yeni bırakmış bireyler • Tebrik et. • Bırakmaktan kaynaklanan sorunları çözmeye yardım et. • Nüks riskini artıran faktörlere karşı yardımcı olmak üzere açık sorular yönelt. • Motivasyondaki dalgalanmaları önlemeye çalış.
Murat ve Enis Mühendislik fakültesi - öğrenci
Sigara bırakma süreci, sigara içen kadar ona yardım etmeye çalışan hekim için de zorlu bir süreçtir. Zeynep Aytemur İstek, sabır, özveri, inanç, kararlılık…