SCALENIA GRUNTÓW W MAŁOPOLSCE

1. SCALENIA GRUNTÓW W MAŁOPOLSCE

2. SCALENIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM Małopolska w okresie zaborów WOJEWÓDZTWA ZACHODNIE (Poznańskie, Pomorskie, Śląskie) Niewielka ilość gospodarstw karłowatych, natomiast dużo średnich i większych, silną i dobrze prowadzoną własność folwarczną. Panowała wysoka kultura rolna, szachownica pól była uregulowana. Obszar województwa nie był wyniszczony przez działania wojenne. WOJEWÓDZTWA POŁUDNIOWE (Krakowskie, Lwowskie, Tarnopolskie, Stanisławowskie) Najgorsza struktura agrarna w całej Polsce – występowała tutaj ogromna przewaga gospodarstw karłowatych, mała liczba gospodarstw średnich i prawie nie występowały wielkie gospodarstwa. Szachownica była uciążliwa i całkowicie nieuregulowana, kultura rolna na bardzo niskim poziomie oraz największe w Polsce zniszczenia wojenne. Ziemie w szachownicy posiadało 77% gospodarstw w województwie. WOJEWÓDZTWA CENTRALNE (Warszawskie, Łódzkie, Kieleckie, Lubelskie, Białostockie) Na zachodzie i w centrum (warszawskie i łódzkie) zbliżały się do stosunków w poznańskim, zaś na południu (kieleckie i lubelskie) do stosunków w Małopolsce. Część województwa białostockiego i lubelskiego miała strukturę agrarną zbliżoną do województw wschodnich. WOJEWÓDZTWA WSCHODNIE (Wileńskie, Nowogrodzkie, Poleskie, Wołyńskie) Przeważały drobne i średnie gospodarstwa obok licznych, ale słabo zagospodarowanych gospodarstw folwarcznych. Nieuregulowana szachownica, niski poziom kultury rolnej oraz zniszczenia wojenne sprawiły, że na tych terenach struktura agrarna była niekorzystna.

3. SCALENIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM Okres 1918-1939 • W okresie międzywojennym Małopolska nie skorzystała na scaleniach prawie w ogóle ponieważ: • scalenia w tym okresie wykonywano odpłatnie • wieś galicyjska była biedna • szerzona była propaganda polityczna przeciw scaleniom • chłopi byli przywiązani do ziemi • scalenia trwały 4 – 7 lat • część chłopów i ich przedstawicieli w sejmie cechowało pieniactwo WOJEWÓDZTWA POŁUDNIOWE LEGENDA POWIERZCHNIA UŻYTKÓW ROLNYCH [ ha ] POWIERZCHNIA SCALONYCH UŻYTKÓW ROLNYCH w %

4. SCALENIA W UJĘCIU HISTORYCZNYM Okres powojenny • Małe zainteresowania pracami scaleniowymi związane było następującymi przyczynami: • • przyznanie przywilejów gospodarce uspołecznionej, scalenie podejmowane było z urzędu i wykonywane przez wiele lat w celu poprawy rozłogu gruntów jednostek gospodarki uspołecznionej; • • przyśpieszona industrializacja i masowa migracja ze wsi do miast; • • dyskryminacja większych gospodarstw indywidualnych, atrakcyjność małych gospodarstw umacniało rozpowszechnianie dwuzawodowości; • • utrudnienia w obrocie ziemią poprzez wprowadzenie norm obszarowych. • W okresie powojennym scalono w Małopolsce zaledwie 0,05% powierzchni użytków rolnych (w Polsce około 25%). Podobnie jak w Dwudziestoleciu Międzywojennym, w okresie powojennym, w Małopolsce scaleń w rzeczywistości nie wykonywano. • W latach 1999-2004 utrzymywała się tendencja spadkowa ilości przeprowadzanych scaleń. Wg badań ankietowych w starostwach, gminach i sołectwach spowodowane to było: • • brakiem środków finansowych na zagospodarowanie poscaleniowe, • • nieuporządkowanym stanem prawnym nieruchomości, • • brakiem dokumentów planistycznych (ożywienie planistyczne nastąpiło dopiero po akcesji Polski do UE), • • nieaktualną klasyfikacją gruntów, • • nieaktualną ewidencją gruntów, • • brakiem zainteresowania właścicieli .

5. SCALENIA DZIŚ SPO-ROL 2004-2006 Scalenia wykonywane w województwie małopolskim w latach 2004-2006 były finansowane głównie ze środków Sektorowego Programu Operacyjnego – Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, działanie 2.2 – Scalania gruntów (SPO-ROL). Były to następujące obiekty: Łętownia w powiecie suskim (gmina Jordanów) o powierzchni 206 ha, Marcinkowice i Przybysławice w powiecie tarnowskim (gmina Radłów) o powierzchni 1010 ha. W ramach programu SPO-ROL 2004-2006 wykonano prace scaleniowe za kwotę 5 463 977 zł na obszarze 1 216 ha (w tym 20% wkładu własnego z budżetu państwa oraz 1 559 349 zł w ramach realokacji środków). Województwo Małopolskie wykorzystało 140% przyznanych środków w ramach tego programu.

6. SCALENIA DZIŚ SPO-ROL 2004-2006

7. SCALENIA DZIŚ PROW 2007-2013 Scalenia gruntów w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich w latach 2007-2013

8. SCALENIA DZIŚ PROW 2007-2013 Podstawowym źródłem finansowania prac scaleniowych w okresie 2007-2013 są środki PROW

9. SCALENIA DZIŚ PROW 2007-2013 Obiekty projektowane do realizacji scaleń na lata 2011-2015 ze środków PROW

10. SCALENIA DZIŚ Małopolska jako pierwszy region w Polsce realizuje scalenia infrastrukturalne Scalenia infrastrukturalne porządkując przestrzeń w sąsiedztwie autostrady, przywracające ład rolniczej przestrzeni produkcyjnej Województwo Małopolskie realizuje swoje zadania ustawowe   w zakresie koordynacji i wykonywania scaleń gruntów w porozumieniu z GDDKiA, na odcinku autostrady A4, od powiatu wielickiego do wschodniej granicy województwa małopolskiego, w sumie na 41 obiektach. Dwa z nich (Kłaj i Brzezie) zostały pomyślnie zakończone, obecnie przystąpiono już do prac związanych z zagospodarowaniem poscaleniowym na tych obiektach. Jedenaście obiektów oczekuje na wydanie decyzji starosty, a na pozostałych 28 obiektach prace scaleniowe zostaną rozpoczęte w najbliższym czasie.

11. SCALENIA DZIŚ Małopolska jako pierwszy region w Polsce realizuje scalenia infrastrukturalne Obiekty znajdujące się w zasięgu oddziaływania autostrady A-4 na obszarze województwa małopolskiego, zakwalifikowane do prac scaleniowo - wymiennych:

12. POTRZEBY ZMIAN LEGISLACYJNYCH W ZAKRESIE SCALEŃ W POLSCE  Potrzeba ustawowego umocowania dla nowej formy prawnej rady scaleniowej – jako stowarzyszenia uczestników.  Obowiązujący system prawny kreuje nieadekwatny do struktury Państwa podział kompetencji w zakresie scaleń – jest on przy tym różny w przypadku scaleń finansowanych w 100% przez państwo oraz scaleń współfinansowanych ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2007-2013. Dotyczy to głównie skomplikowanych przepływów finansowych.  W Polsce występuje pilna potrzeba uproszczenia procedur prawnych związanych z postepowaniami odwoławczymi w ramach scaleń gruntów: - Sądy nie powinny mieć możliwości unieważnienia ostatecznej decyzji o scaleniu gruntów. Powinny móc jedynie zasądzić należne odszkodowanie. - Należy ewentualnie rozważyć „spec-rozwiązanie” w zakresie scaleń podobne do spec-ustawy drogowej (Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg krajowych (Dz. U. z 2003 r. , nr 80, poz. 721).

13. POTRZEBY ZMIAN W ZAKRESIE KOMPETENCYJNYM  Istnieje potrzeba przesunięcia kompetencji w zakresie scaleń gruntów ze szczebla powiatowego na szczebel wojewódzki.  Beneficjentem scaleń powinny być samorządy gminne.  Potrzeba ujednolicenia procedur scaleń finansowanych w 100% przez państwo oraz scaleń współfinansowanych ze środków PROW 2007-2013 – zwłaszcza pod kątem relacji pomiędzy: ● Samorządem Województwa, ● Administracją Rządową w Województwie, ● Samorządem Powiatowym, ● Agencją Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, ● Samorządem Gminnym.

14. NAJBLIŻSZE WYZWANIA  Sytuacja na obszarach wiejskich w Polsce w poważnym stopniu dojrzała do nowelizacji zapisów obowiązującej ustawy o scalaniu i wymianie gruntów.  Środowiska praktyków – geodetów-urządzeniowców oraz środowiska akademickie postulują jednak ‚pójście o krok dalej’ i zastąpienie tej ustawy nowym aktem prawnym o roboczej nazwie: „Ustawa o urządzaniu obszarów wiejskich”.  Zasadniczą przesłanką zdaje się być powszechnie już widoczna konieczność łączenia działań z zakresu SCALANIA GRUNTÓW, GOSPODAROWANIA ROLNICZYMI ZASOBAMI WODNYMI oraz ODNOWY WSI w ramach JEDNEGO PROCESU INWESTYCYJNEGO.  Podstawową przesłanką podjęcia działań legislacyjnych jest jednak aspekt pełnego wykorzystania funduszy strukturalnych Unii Europejskiej na rozwój obszarów wiejskich w Polsce zarówno w obecnym, jak i przyszłym okresie programowania.

15. NAJBLIŻSZE WYZWANIA Generalnie niepokojący jest stan realizacji działań Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2007-2013. Łącznie na 23 działania PROW realizacja aż dziesięciu nie przekracza 6,5%, w tym realizacja środków działania „Poprawianie i rozwijanie infrastruktury związanej z rozwojem i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa” (scalanie + gospodarowanie wodą) wynosi na dzień dzisiejszy jedynie 1,8%. Uwzględniając, iż minęła już ponad połowa bieżącego okresu programowania staje się prawie pewne, że nie zostaną one wykonane do 2015 roku (tj. w okresie 2007-2013 + 2 lata). Posiadane środki budżetowe na realizację scalania gruntów w ramach PROW 2007-2013 (160 mln PLN) oraz ich wielkość do wykorzystania w przeliczeniu na ha UR, pozwolą na wykonanie prac scaleniowych na powierzchni ok. 120 tys. ha UR. Zmniejszyło by to zapotrzebowanie na prace scaleniowe ustalone obecnie na poziomie ok. 4 mln ha zaledwie o ok. 3%. Istnieje możliwość zwiększenia powierzchni scalenia o ok. 20% powierzchni powyższego zakresu przewidzianego w PROW (ok. 25 tys. ha, za środki pochodzące z innych źródeł). Do 2013 roku może być scalonych łącznie 145 tys. ha, co odpowiada zaledwie ok. 3,6% potrzeb. Jako celowe zdaje się być zarezerwowanie w budżecie PROW 2014-2020 środków na kompleksowe scalenia gruntów (dotychczas scalenie oraz zagospodarowanie poscaleniowe) dla areału 100 000 ha rocznie.

16. ODNOWA I ROZWÓJ WSI Działanie Odnowa i rozwój wsi jest realizowane w ramach Osi III oraz Osi IV Leader Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 • BENEFICJENCI: • gminy, • instytucje kultury, dla których organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego, • kościoły lub inne związki wyznaniowe, • organizacje pozarządowe mające status organizacji pożytku publicznego (w rozumieniu ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie).

17. ODNOWA I ROZWÓJ WSI – OŚ III • Nabór wniosków: • I – 2.02.2009r. – 31.03.2009r. • II – 01.12.2010r. – 28.01.2011 r.

18. ODNOWA I ROZWÓJ WSI – OŚ III

19. ODNOWA I ROZWÓJ WSI – OŚ IV Nabory do działania są prowadzone zgodnie z harmonogramami przyjętymi przez Lokalne Grupy Działania