Okres zarodkowy i płodowy

1. Anna Dera Klinika Perinatologii i Ginekologii Okres zarodkowy i płodowy

2. Płód rozwija się stale, od zagnieżdżenia się jaja aż do urodzenia, w celu lepszego poznania życia wewnątrzmacicznego płodu można wyróżnić trzy okresy: 1) wczesny okres rozwojowy 2) okres zarodkowy 3) okres płodowy

3. Wczesny okres rozwojowy • Okres ten trwa tylko 2 tygodnie – od zapłodnienia do zagnieżdżenia. • W tym czasie obserwuje się już zapoczątkowane różnicowanie na elementy trofoblastu i embrioblastu.

4. Okres trwający od początku 2 tyg. (8. dnia) do końca 8 tyg. (56 dnia) rozwoju. W tym okresie wyróżnia się obraz zarodka (embryo) rozpoznawanego mikroskopowo. Zaczyna się od procesu gastrulacji, w której powstają 3 listki zarodkowe i kończy się z chwilą ukształtowania się układu krwionośnego (zachodzi to około 5 tygodnia) Następuje uszeregowanie warst komórek, określonych listkami zarodkowymi: 1) zewnętrzny- ektoderm 2) wewnętrzny – entoderma 3) środkowy - mezoderma Okres zarodkowy

6. Przekształcenie sie pierwotnych komórek embrioblastu w proste, a nastepnie w wyspecjalizowane tkanki i narządy, a w końcu w płód zdolny do samodzielnego życia jest procesem bardzo złożonym i długotrwałym. Okres ten charakteryzuje się bardzo intensywną organogenezą

7. Okres płodowy • Okres płodowy trwa od 9 tygodnia ciąży do jej zakończenia. • Czas trwania ciąży według ostatniej miesiączki wnosi 281 dni, 40 tygodni lub 10 miesięcy księżycowych • Reguła Naegelego : pierwszy dzień ostatniego prawidłowego krwawienia miesiączkowego + 7dni – 3 miesiące + 1 rok (+/- X dni)

8. Kobieta zgłosiła się do lekarza 12 czerwca 1993r z dodatnim wynikiem testu ciążowego. W wywiadzie podała, że miesiączki miała co 32 dni i że ostatnia miesiączka trwała od 1 kwietnia 1993 do 4 kwietnia 1993. Ustalona data porodu to: Reguła Naegelego : pierwszy dzień ostatniego prawidłowego krwawienia miesiączkowego + 7dni – 3 miesiące + 1 rok (+/- X dni)

9. Ciąża • I Trimester – od 1 do 12 tygodnia ciąży • II Trimester – od 13 do 28 tygodnia ciąży • III Trimester – od 29 do 40 tygodnia ciżąży

10. Pierwszy Trimestr (1-12 t.c.) • Czas intensywnej organogenezy • Na początku wzrost i rozwój płodu odbywa się w kierunku głowowo-ogonowym. • W miarę wzrostu płodu rozwijają się narządy wewnętrzne. Powstają one ze specyficznych warstw tkankowych określonych listkami zarodkowymi.

11. Ektoderm – wartwa zewnętrzna z której powstają układ nerwowy, skóra, włosy, paznokcie, gruczoły łojowe,błona śluzowa nosa, jamy ustnej i odbytu, gruczoły sutkowe i narządy zmysłów. • Mezoderm -warstwa z której powstaną: układ kostny, mięśnie, tkanka łączna, górna część układu moczowego, układ płciowy oraz naczynia krwionośne i chłonne • Endoderm – warstwa wewnętrzna z której rozwiną się poszczególne narządy wewnętrzne – układ pokarmowy, oddechowy, migdałki, tarczyca , dolny odcinek układu moczowego

13. Płuca • Płuca zaczynają rozwijać się z uchyłku prajelita u 26-dniowego zarodka. • Okres rzekomogruczołowy trwa do 16 tc ( tworzenie się szerokich rozgałęzień oskrzelowych) • Gronisty typ (stadium) płuc- podział i różnicowanie się oskrzelików oraz tworzenie się podobnych do gron wypustek • Typ pęcherzykowy (ok. 25-27 tc)- rozrost tkanki podporowej, rozrost płucnych naczyń włosowatych oraz dojrzewanie pneumocytów typu II i I (ich różnicowanie może rozpocząć się około 22 tc)

14. Surfaktant – kompleks lipoproteinowy, skladnikiem tłuszczowym jest letycyna • Biosynteza lecytyny- wczesna synteza (od 22 do 35 tc), późna synteza (od 35 tc.)

15. Układ krążenia • Układ sercowo-naczyniowy jest jednym z pierwszych systemów które podejmują swoją funkcję w życiu wewnątrzmacicznym. • Pojedyńczy przewód sercowy tworzy się w 16 dniu życia i podejmuje swoją prace w 24 dniu. • Między 6-7 tc rozwija się przegroda która dzieli komorę na dwie jamy, przedsionki rozwijają się w 7 tc. • Po 28 tc częstotliwość uderzeń serca wynosi 120-160 na minute (80% saturacji) • W 3 tc rozpoczyna się wymiana substancji odżywczych i tlenu między krwią plodu i krążeniem matki, donoszony płód ma około 300 ml krwi

16. Piąty tydzień ciąży • W 5 tygodniu rozwoju zarodka rozpoczyna się formowanie rynienki nerwowej, która powstaje z ektodermalnej grzbietowej płytki nerwowej. Z przedniej części powstaje głowa zarodka z zaznaczonymi związkami twarzy. Pojawiają się również pączki kończyn górnych i dolnych

17. Szósty tydzień ciąży • Dalszy rozwój kończyn • Rozwój mózgu, trzustki • Tworzenie się soczewki • Kształtowanie się jelit

18. Siódmy tydzień ciąży • Długośc około 6 mm, a waga 1g • Glowa powiększa się i tworzy się przysadka. • Wykształcają się pęcherzyki płucne i powstają dwa przedsionki i dwie komory serca • Na związkach kończyn są widoczne dłonie i stopy • Rozpoznać można związki gruczolów płciowych płodu

19. Ósmy tydzień ciąży • Płód ma długość ok 15 mm • Wątroba wytwarza komórki krwionośne • Powstają związki zębów, barwnik w związku oka oraz związki palców dłoni i stóp • Już na tym etapie można zaobserwować bijące serce i spontaniczne ruchy płodu

22. Dziewiąty tydzień ciąży • Długość ok. 2 cm • Głowa się powiększa i można zaobserwować małą szyję • Rozwój soczewki oka dobiega końca • Płód zaczyna wykazywać wrażliwość • Formujące się paluszki są jeszcze połączone cieńką błoną

24. Dziesiąty tydzień ciąży • Długość ok. 4 cm • Zewnętrzne narządy płciowe są już zróżnicowane • Kształtują się powieki dziecka, rysy twarzy oraz przegrody zewnętrzne nosa • Małżowiny uszne są określonego kształtu • Gałki oczne z boków głowy przesuwają się do przodu • FHR 40-80

25. Jedynasty tydzień ciąży • Długość około 5 cm i waga 4,5 g • Na skórze pojawia się meszek płodowy • Plecy się prostują • Na oczch pojawiają się powieki i tęczówka • Rozwija się zmysł dotyku • Kształtują się związki paznokci a skóra i mięśnie grubieją

26. Dwunasty tydzień ciąży • Długość 6 cm, waga 7 g • Dobiega końca kształtowanie się płuc, trzustki i tarczycy • Zarasta się podniebienie płodu, a jego warz ma proporcje dziecięce • Najważniejsze części mózgu są ukształtowane, powstają nowe połączenia nerwowe • Można zauważyc zewnętrzne narządy płciowe płodu • Zaczyna funkcjonować system odpornościowy płodu

28. Drugi Trimester • Okres od 13 tygodnia do 28 tygodnia ciąży

29. Trzeci miesiąc ciąży • W tym okresie większość narządów jest już ukształtowana. • Długość ok. 87 mm a masa ciała 45g • Głowa stanowi połowę wielkości płodu. • Oczy płodu są szeroko rozstawione, powieki zamknięte, a uszy osadzone nisko • W okolicy płytek paznokciowych pojawiają się zagłębienia • Rozpoczyna się wydalanie moczu i aktywność ruchowa, wrażliwość na dotyk • Można rozróżnić płeć

30. 12 tydzień ciąży

31. Czwarty miesiąc ciąży • Długość wynosi około 140 mm, a masa ciała 200g. • Tułów i kończyny rosną znacznie szybciej niż głowa • Postępuje proces kostnienia • Następuje dośrodkowe przesunięcie się oczu, małżowiny uszne przesuwają się ku górze, zaznaczają się rysy twarzy • Pojawiają się brwi i rzęsy • W 16 tygodniu rozwoju u płodów żeńskich różnicują się jajniki. • Wyraźne ruchy płodu odczuwane przez matkę

32. 16 tydzień ciąży

33. Piąty miesiąc ciąży • Długość wynnosi 190 mm, a masa ciała około 460g. • W 18 tygodniu rozwoju ostatecznie wykształca się u płodów żenskich macica i rozpoczna proces udrażniania pochwy • 20 tydzień ciąży rozpoczyna się proces zstępowania jąder u płci męskiej. • 20 tydzień skóra pokrywa się mazią płodową i pojawia się owłosienie płodowe. • Powstają zawiązki zębów • W okolicy zamostkowej, okołonerkowej i karkowej rozwija się tkanka tłuszczowa brunatna

34. 20 tydzień ciąży

35. Szósty miesiąc ciąży • Długość wynosi ok. 200 mm, a masa ciała 820-1000g (znaczny wzrost masy płodu) • Proporcje ciała zbliżają się do proporcji noworodka, postawa wyprostowana dzięki powiększeniu się narządów trzewnych. • W naczyniach pojawia się krew. • Skóra jest cienka, przezroczysta różowoczerwona i pomarszczona, całkowicie pokryta przez meszek płodowy i maź • Płód zaczyna słyszeć, oczy całkowicie ukształtowane, powieki otwierają się i zamykają.

36. 24 tydzień ciąży • Znacznie wzrasta aktywność ruchowa płodu • Smółka gromadzi się w jelitach

37. Trzeci Trymestr: Powstawanie intelektu i osobowości • Końcowy etap rozwoju zarodka od 28 t.c do 40 t.c. czyli 7, 8, 9, miesiąc ciąży. • Zasadniczą cechą tego okresu jest prawdopodobieństwo przeżycia poza organizmem matki, zwiększające się z każdym dniem trwania ciąży. • Podczas tego trimestru waga płodu podwaja się (podczas ostatnich 6 tyg. ciąży – ok. 2250 g) i osiąga długość ok.50 cm.

38. Płód staje się mniej ruchliwy • Płód wytrwale wchłania i magazynuje wapń i żelazo. • Skóra stopniowo wygładza się i ciało staje się prawie okrągłe.

39. Siódmy miesiąc • Siedmiomiesięczny płód ma przeciętnie 30 cm i waży 900-1350g. • Jest to pierwszy moment w rozwoju płodu, w którym możliwe jest utrzymanie go przy życiu po urodzeniu. • Intensywny rozwój układu nerwowego (a szczególnie mózgu) – (oddech,połykanie, temp.) • Rozwój ośrodków słuchu, wzroku, powonienia, mowy i ruchu (nadwrażliwość smakowa)

40. Różnicowanie osobowośći płodu oparta na strukturze i czynności jego układu nerwowego. • Powstaje: odruch ssania, odruch poszukiwania pokarmu, odruch Moro, odruch chwytny oraz odruch wykonywania ruchów chodu • Puszysty meszek (lanugo), który miesiąc wcześniej pokrywał całą skórę jest teraz ograniczony do pleców i ramion. • Płód potrafi się wyprostowac, płakać, ssać kciuk i miewa czkawkę. • W siódmym miesiącu jądra zstępują do moszny u większości płodów płci męskiej.

43. Ósmy miesiąc • Płod waży od 1800g do 2200g i ma przeciętnie ok. 33 cm długości. • Powstanie podściółki tłuszczowej pod skórą płodu • Matowoczerwona skóra nabiera odcienia różowego. • Problem – oddychanie, temperatura • Płód nie jest jeszcze przygotowany do przyswajania pokarmu z zewnątrz

44. Ośmiomiesięczny płód jest bardziej podatny na wszelkie zakażenia. • Na tym etapie niewiele jest róznic pomiędzy 8-miesięcznym płodem a noworodkiem.

45. Dziewiaty miesiąc • W dziewiątym miesiącu płód waży od 2700g do 3600g i jego długość wynosi ok. 48-51 cm. • Płuca są calkowicie rozwinięte i gotowe do pełnienia swojej funkcji • Płód jest mniej ruchliwy • Masa smółki przesuwa się z jelita cienkiego do grubego. • Płod nabywa odporności • Wzrost paznokci, nabrzmiałe piersi,

46. Wytworzenie się barwnika oczu, którego ostateczny odcień powstanie po zetknięciu ze światłem po urodzeniu

48. Matka • Macica obniża się • Skurcze przepowiadające • Zachodzą zmiany w łożysku • Spowalnia się wzrost dziecka

49. Wady Wrodzone • STORCH (syphilis, toksoplazmoza, inne, różyczka, cytomegalia, herpes simplex (opryszczka) • Różyczka – Pierwszy trimester Katarakta,wady serca, głuchota, mikrocecefalia, opóźnienie rozwoju umysłowego i somatycznego, zapalenie mózgu, wątroby i płuc • Toksoplazmoza – zakażenie pierwotne

50. Trzeci trimester - gorączke, wstrząsy, microcephaly, powiększenie wątroby i śledziony oraz żółtaczkę • Cytomegalia Pierwszy, drugi i trzeci trimester upośledzenie rozwoju psychofizycznego oraz głuchota