Persoonsvolgende financiering en VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap

1. Persoonsvolgende financiering en VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap Het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap: doorwerking in de verschillende rechtstakken. Nieuwe uitdagingen, nieuwe perspectieven ? Leuven Institute for Human Rights and Critical Studies, KULeuveN Leuven, 13 februari 2014 Convergeren of divergeren ? Gianni Loosveldt

2. Inhoud Persoonsvolgende financiering (PVF): ontwerp van decreet PVF en gelijkheidsbeginsel PVF en ‘vermaatschappelijking van de zorg’ PVF en wijze van ondersteuning van pmh PVF en aard van de aanspraken van pmh Slotbeschouwingen ?

3. I. PVF: ontwerp van decreet • parlementaire behandeling start op 18/2 (http://docs.vlaamsparlement.be/docs/stukken/2013-2014/g2429-1_origineel.pdf): IWT 1/1/2015 • getrapt ondersteuningssysteem (minder- en meerderjarigen) • ‘Trap 1’: basisondersteuningsbudget(BOB): handicap/”duidelijk vast te stellen behoefte aan zorg en ondersteuning” (art. 2, 2°) • vast (geen differentiatie) • forfaitair bedrag, “verstrekt in het kader van de zorgverzekering” (art. 2, 2°) • > 130 EUR/maand ? “Door een grote bestedingsvrijheid van het basisbudget toe te kennen aan de persoon met een handicap, kan hij zelf een op maat georganiseerde mix, vanuit de verschillende ondersteuningsbronnen, samenstellen” (toelichting) • quid verhoging verhoogde kinderbijslag voor kinderen met een handicap of aandoening ? Cf. ‘standstill’ art. 23 Grondwet

4. I. PVF: ontwerp van decreet • ‘Trap 2’: budget voor niet-rechtstreeks toegankelijke zorg en ondersteuning (niet-RTZO): • geobjectiveerdenood aan ZO die de duur, intensiteit en frequentie van RTZO overschrijdt (zorgzwaarte) • uitgedrukt in ‘budgetcategorieën’ 3 mogelijke formules: • cash-budget • “vorm van financiering van niet-RTZO” (persoonlijke assistentie ?) • op eigen bankrekening, maximumbudget per kalenderjaar • pmh staat zélf in voor het bekostigen van niet-RTZO • voucher: (zorg- en organisatiegebonden) personeelspunten • bij een door VAPH vergunde aanbieder van niet-RTZO -> wie ? • bij een door VAPH vergunde organisatie voor ondersteuning bij aanwending van voucher en organisatie van ZO • combinatie van cash-budget en voucher

5. II. PVF en gelijkheidsbeginsel • op handicap staat geen leeftijd ? Grens 65 jaar voor BOB (art. 4, 1ste lid, 1°) en T2 • advies SAR WGG • Cf. Arbitragehofnr. 18/2001, 14 februari 2001 & Arbitragehof nr. 51/2001, 18 april 2001 => Quid BOB “in het kader van de zorgverzekering”? • (mogelijks) geleidelijke toekenning van het BOB t.e.m. 2020: “aanvullende voorwaarden” (art.4, 3e lid) • “Het lijkt hierbij evident te starten met de personen die (een bepaalde periode) geregistreerd staan op de CRZ (Centrale Registratie Zorgvragen) en die dus bij het VAPH gekend zijn als personen met erkende handicap en ondersteuningsnood” (toelichting): redelijk verantwoord ? Art. 1, 2e lid (Purpose): “Persons withdisabilitiesincludethosewho have long-term physical, mental, intellectual or sensoryimpairmentswhich in interactionwithvariousbarriersmay hinder their full andeffectiveparticipation in society on anequal basis withothers”. Art. 5.1 (Equalityand non-discrimination): “equalbeforeandunder the lawand are entitled without anydiscriminationto the equalprotectionandequal benefit of the law”

6. II. PVF en gelijkheidsbeginsel • M.b.t. T2: • R.v.St.: verschillende ondersteuning van pmh met eenzelfde handicap steunt op objectieve en redelijke verantwoording • Zorgregie: “De Vlaamse Regering bepaalt de verdeling van het totale beschikbare budget tussen […] de provincies” (art. 18, 2e lid): redelijk verantwoord ? • opschorting (28%) uitbetaling integratietegemoetkoming (IT) bij opname (dag én nacht) in een instelling, geheel of gedeeltelijk “op kosten van de overheid” (art. 12, § 1 Wet 27/2/1987) • GwH. nr. 145/2007, 22 november 2007: géén schending =-beginsel door uitbetaling IT niet voor 1/3 op te schorten bij pmh “die niet in een dergelijke instelling verblijven en die zelf hun opvang organiseren met een [PAB]”

7. III. PVF en ‘vermaatschappelijking van de zorg’ Rechtsvraag: is de aan- of afwezigheid van of het potentieel aan informele zorg relevant voor de toekenning van het persoonsvolgend budget (T2) ? Vermaatschappelijk van de zorg als beleidsdoelstelling: “De vermaatschappelijking van de zorg wil het enorme maatschappelijke kapitaal dat Vlaanderen rijk is, mobiliseren. […] De overheid zou hiermee een mentaliteit van ‘ieder voor zich’ installeren. Gezinnen en ouders zouden met onmogelijke verwachtingen worden opgezadeld. Die kritiek is ongegrond. […] bij uitstek een positieve keuze. Een keuze vanuit de overtuiging dat net in het appel op het sociaal kapitaal en op de gemeenschap een belangrijke kwaliteit van zorg en hulp zit. Meer zorg in en door de maatschappij is ook betere zorg en een betere kwaliteit van leven” (http://jovandeurzen.be/sites/jvandeurzen/files/Kracht_van_het_engagement_dec_2013_0.pdfdecember 2013).

8. III. PVF en ‘vermaatschappelijking van de zorg’ Preambule, x: “Convinced that the family is the natural and fundamental group unit of society and is entitled to protection by society and the State, and that persons with disabilities and their family members should receive the necessary protection and assistance to enable families to contribute towards the full and equal enjoyment of the rights of persons with disabilities” Art. 28.1 (Adequate standard of living and social protection): “States Parties recognize the right of persons with disabilities to an adequate standard of living for themselves and their families[…]”

9. III. PVF en ‘vermaatschappelijking van de zorg’ Art.3.a (General principles): “The principles of the present Convention shall be: Respect for inherent dignity, individual autonomy including the freedom to make one’s own choices, and independence of persons” Art. 19.a (Living independently and being included in the community): “Persons with disabilities have the opportunity to choose their place of residence and where and with whom they live on an equal basis with others and are not obliged to live in a particular living arrangement” Art. 22. 1 (Respect for privacy): “No person with disabilities, regardless of place of residence or living arrangements, shall be subjected to arbitrary or unlawful interference with his or her privacy, family, home […]” Art. 23.5 (Respect for home and the family): “States Parties shall, where the immediate family is unable to care for a child with disabilities, undertake every effort to provide alternative care within the wider family, and failing that, within the community in a family setting”

10. III. PVF en ‘vermaatschappelijking van de zorg’ • ΔVAPH-decreet: • “streeft bij het verwezenlijken van zijn missie de vermaatschappelijking van de zorg na door personen met een handicap een eigen zinvolle plek in de samenleving te laten innemen en ondersteunt hen waar nodig bij het uitoefenen van hun keuzevrijheid” (art. 22) • ”de toeleiding van meerderjarige [pmh] naar [niet-RTZO] waarbij de kloof tussen de ondersteuning die geboden kan worden door zelfzorg, mantelzorg, het sociaal netwerk en reguliere zorg, en de ondersteuningsnood van de persoon met een handicap determinerend is” (art. 23) • ‘ondersteuningsplan’ vereist voor T2 (meerderjarigen) (art. 8, 1ste lid, 1°): • “beschrijving van het geheel van ondersteuning waarop de [pmh] een beroep kan doen, met inbegrip van de welzijns- en gezondheidsvoorzieningen, het sociale netwerk, materiële ondersteuning en ondersteuning, geleverd door voorzieningen die vergund zijn door het [VAPH]” (art. 2, 8°): • ‘een beroep kan doen’ = feitelijkheid of potentieel ? • procedure (art. 31) • pmh stelt zélf op, “al dan niet onder begeleiding” • goedkeuring door VAPH: “minimale procesmatige vereisten” (≠ inhoudelijke) • VAPH kent op basis van het plan (eventueel ook op basis inschaling zorgzwaarte) budget toe dat wordt uitgedrukt in budgetcategorieën

11. IV. PVF en wijze van ondersteuning van pmh Art. 19 (Living independently and being included in the community): “States Parties to this Convention recognize the equal right of all persons with disabilities to live in the community, with choices equal to others, and shall take effective and appropriate measures to facilitate full enjoyment by persons with disabilities of this right and their full inclusion and participation in the community, including by ensuring that: a. Persons with disabilities have the opportunity to choose their place of residence and where and with whom they live on an equal basis with others and are not obliged to live in a particular living arrangement; b. Persons with disabilities have access to a range of in-home, residential and other community support services, including personal assistance necessary to support living and inclusion in the community, and to prevent isolation or segregation from the community; c. Community services and facilities for the general population are available on an equal basis to persons with disabilities and are responsive to their needs”.

12. IV. PVF en wijze van ondersteuning van pmh • De-institutionalisering ? Einde van ‘de instelling’ ?

13. IV. PVF en wijze van ondersteuning van pmh • Minder inzet op residentiële all-in formules (VAPH): gemiddelde kostprijs per pmh: 30.600 EUR t.o.v. uitbreidingsbeleid 2009-2013: 23.000 EUR • inzetten op ‘community services and facilities for the general population’ (‘vermaatschappelijking’) ‘responsive to their needs’ • dienstenvoorgezinszorg en aanvullendethuiszorg • 2012: hoofdredenopgestarte dossiers • 3,8%: ‘persoon met een handicap’ • 4,1%: ‘psychiatrischprobleem’ • extra urencontingent gezinszorg ter beschikking van pmh die beschikken over een ondersteuningsplan van een DOP (hogere subsidie voor ‘DOP-uur’ – inzet gedurende 3 maanden)

14. IV. PVF en wijze van ondersteuning van pmh • Comité van Ministers van de Raad van Europa (2013): “Selonl’expertise issue de la sociétécivile et de l’Assemblée parlementaire du Conseil de l’Europe dans sa Recommandation 1592 (2003), ilrésulte que l’institution de centresd’accueil de jour et d’hébergement de nuit est la méthode la plus appropriée pour ces personnesdont la gravité des déficiences de leur santé les expose à unmanquetotal de maîtrise de leur vie. […] les placesexistantes dans ces institutionssontinférieures à la demande, cequientrainel’exclusiond’un grand nombre de ces personnes de cetteméthode de service social, censéeêtre la plus adaptée à leursbesoins”. • Behouden en selectief toekennen van infrastructuursubsidies ?

15. IV. PVF en wijze van ondersteuning van pmh • PVF brengt dichter bij de realisatie van art. 19 en principes VN-Verdrag • VAPH/TP “kunnen op basis van de individuele situatie, onder de door de Vlaamse Regering bepaalde voorwaarden begeleidende maatregelen opleggen voor de besteding en beheer van het cashbudget en kunnen op basis van de individuele situatie, in de door de Vlaamse Regering bepaalde gevallen, het cashbudget omzetten in een voucher” (art. 10, 3e lid) • rechterlijke beschermingsmaatregel (cf. wet 17 maart 2013) ? Art. 12.3 (Equalrecognitionbefore the law): “StatesPartiesshall take appropriatemeasurestoprovideaccessby persons withdisabilitiesto the support theymayrequire in exercisingtheirlegalcapacity”.

16. V. PVF en de aard van de aanspraken van pmh Europees Sociaal Handvest: art. 14.1 (the right to benefit from social welfare services): “With a view to ensuring the effective exercise of the right to benefit from social welfare services, the Parties undertake: to promote or provide services which, by using methods of social work, would contribute to the welfare and development of both individuals and groups in the community, and to their adjustment to the social environment” Comité van Ministers van de Raad van Europa (2013): “[…] conclut que le gouvernement n’a pas remplisesobligationspositivesquirésultent de l’article 14§1 de prévoiruneoffre de places dans les institutions en rapport avec la demande. […] Aucunejustificationavancée par le Gouvernement belge à propos de sa carenced’assurersuffisamment de places dans des centresd’accueil et d’hébergement […] n’estsusceptibled’êtreretenue”.

17. V. PVF en de aard van de aanspraken van pmh • Subjectief recht op zorg en ondersteuning ? • niet uit VN-Verdrag (geen directe werking): art. 4.2 (General obligations): “Withregardtoeconomic, socialandculturalrights, each State Party undertakesto take measuresto the maximum of itsavailable resources […] with a view toachievingprogressively the full realization of these rights, without prejudicetothoseobligationscontained in the present Conventionthat are immediatelyapplicableaccordingtointernationallaw”. Vgl. “Op basis van een analyse van de niet ingevulde nood aan zorg en ondersteuning voorziet de Vlaamse Regering, binnen de beschikbare budgetten, in een groeipad voor de financiering van de niet rechtstreeks toegankelijke zorg en ondersteuning” (art. 3, 3e lid): • annaliteitvan de begroting

18. V. PVF en de aard van de aanspraken van pmh • in intern recht: • “De Vlaamse Regering stelt, […] jaarlijks het beschikbare budget vast dat voor de uitvoering van het decreet beschikbaar is” (art. 3, 4e lid)  komt aan Vlaams Parlement toe om beschikbare middelen te bepalen • BOB • ‘verzekeringslogica’ (<-> aanvullende voorwaarden t.e.m. 2020) • residuair karakter van ‘de aanspraak’ op een BOB (geen inkomen) (art. 6, 2e lid): verhouding met integratietegemoetkoming ? • T2 => geen subjectief recht • disclaimer: “Binnen de beschikbare begrotingskredieten[…] kan het [VAPH] aan personen met een handicap een budget toekennen om niet rechtstreeks toegankelijke zorg en ondersteuning te bekostigen” (art. 15, eerste lid) • “De Vlaamse Regering bepaalt de minimale inhoudelijke en procesmatige criteria voor de prioritering van de dossiers en houdt hierbij rekening met de resultaten van een analyse van de niet ingevulde nood aan zorg en ondersteuning” (art. 16, 3e lid) • “De Vlaamse Regering kan in elke provincie een regionale prioriteitencommissie oprichten die tot taak heeft om een zorgvraag, overeenkomstig de richtlijnen die door het [VAPH] zijn vastgesteld, te erkennen als prioritair te bemiddelen”(art. 16, 4e lid) • Recht op zorg en ondersteuning als profetie… (‘zorggarantie’)

19. V. PVF en de aard van de aanspraken van pmh • marginale toetsing door de rechter op discretionaire uitoefening bevoegdheid blijft overeind • meer nog, discretionaire bevoegdheid van de overheid kan NIET worden ingeroepen om een discriminatie te rechtvaardigen • Decr. 10 juli 2008 • discriminatie = weigering redelijke aanpassingen • “aanpassingen die geen onevenredige belasting betekenen, of waarvan de belasting in voldoende mate wordt gecompenseerd door bestaande maatregelen. Als aanpassing wordt beschouwd, elke concrete maatregel, van materiële of immateriële aard, die de beperkende invloed van een onaangepaste omgeving op de participatie van een persoon met een handicap neutraliseert”. • Toepassingsgebied: “Binnen de grenzen van de aan de Vlaamse Gemeenschap […] toegewezen bevoegdheden […], zowel in de overheidssector, als in de particuliere sector, met inbegrip van overheidsinstanties, met betrekking tot […] 7° de sociale voordelen;” • Gent 20 januari 2011, TJK 2011, 313

20. Slotbeschouwingen • Spreekt VN-Verdrag zich uit voor één model van financiering van zorg en ondersteuning ? • Δ VAPH-decreet: “Het agentschap geeft mee uitvoering aan het VN verdrag inzake de rechten van personen met een handicap, aangenomen in New York op 13 december 2006 en respecteert op elk moment de rechten van personen met een handicap die daarin geconcretiseerd zijn” (art. 22) • beterepublieke monitoring VN-Verdragi.v.m. inclusie => landenrapportagebijComitévoorRechten van Personen met een Handicap Vb. art. 28.2.d): “measures […] [t]o ensure access by persons with disabilities to public housing programmes” => aantalpmh in ‘doelgroepenprojecten’ socialehuisvesting ? • grenzen aan wetgeving als instrument om sociale doelstellingen te realiseren: “An incorrect understanding of the right to live in the community risks replacing one type of exclusion with another” (Hammarberg, 2012)

21. Dank voor uw aandacht ! Contact: gianni.loosveldt@hubkaho.be