EDEBİYAT BİLGİLERİ

1. EDEBİYAT BİLGİLERİ HAZIRLAYAN:Fatma Nur AYMAN 7/B 326

2. EDEBİYAT Tanım:Edebiyat,insanda güzellik duygusu uyandıran bir söz sanatıdır.Sözlü veya yazılı olabilir. İnsanlar,daima kendilerini ve çevrelerini anlatma ihtiyacı duymuştur.Bu ihtiyacını kimi zaman resimle,kimi zaman müzikle,kimi zaman maddeye çeşitli şekiller vermek suretiyle karşılamış,kimi zaman da sözle açığa vurmuştur.Sözün etkili olabilmesi için de,dili özel bir şekilde kullanma yolları denenmiştir.Böylece edebi eserler ve edebiyat ortaya çıkmıştır.

3. EDEBİYATTA İFADE TARZLARI a.Sözlü ifade b.Yazılı ifade

4. a.Sözlü İfade Bu ifade şekli sanatkarın duygu,düşünce,fikir ve hayallerini başka kişi veya topluluğa sözlü olarak anlatmasıdır.Sözlü ifade daha tabiidir ve yazılı ifadeden önce gelir.Sözlü ifade de bir söyleyen,bir de dinleyen veya dinleyenler vardır.Bu iki taraf bir aradadır. Bütün atasözleri,destanlar,masallar,halk hikayeleri,bilmeceler,fıkralar,türküler ve maniler sözlü ifade arasında yer alır.Bunlardan birçoğu bugün yazıya çevrilmiştir.

5. ÖRNEK Yemen Türküsü Havada bulut yok bu ne dumandır Köyde bir ölüm yok bu ne figandır Şu Yemen illeri ne de yamandır Ah o Yemen’dir,gülü çemendir Giden gelmiyor,acep nedendir

6. b.Yazılı İfade Duygu,düşünce,fikir ve hayallerinin başka kişilere yazı ile anlatılmasıdır.Yazılı ifadelerde yazarlar hitap edilen kişi veya kişileri görmezler.Bütün etki yazının gücüne bağlıdır.Bunun için yazar eserini,dilin kurallarına uygun olarak,kelimelerini ve cümle şekillerini anlatılan konuya göre dikkatle seçerek kaleme alır. Sözlü ve yazılı anlatımın ortak noktası,ikisinin de malzemesinin dil oluşudur.En büyük farkları da birinin konuşmaya,birinin de yazmaya dayanmasıdır.

7. NESİR Sözlü ve yazılı ifade içinde verilen eserler iki grupta toplanır:Nesir ve Nazım. Nesir:Olay,fikir,duygu,düşünce ve hayallerin dilin kurallarına uygun olarak,cümle ve paragraflar halinde anlatma biçimidir.Nazmın zıddı olan ifade şeklidir.Düz yazı ve mensur eser de denir. Nesir tarzındaki yazılar paragraflardan,paragraflar cümlelerden,cümlelerde kelimelerden meydana gelir.Duygu,düşünce ve fikirlerimizi kelimelerle ifade ederiz.Ne kadar çok kelime öğrenir ve onları kullanabilirsek ,duygu,düşünce ve fikirlerimizi o kadar doğru,sağlam ve güzel anlatabiliriz.

8. NESİR TÜRLERİ 10.Anı(Hatıra) 11.Günce(Günlük) 12.Biyografi(Yaşam Öyküsü) 13.Gezi Yazısı(Seyahatname) 14.Röportaj 15.Mektup 1.Hikaye(Öykü) 2.Roman 3.Makale 4.Masal 5.Tiyatro 6.Deneme 7.Fıkra 8.Söyleşi(Sohbet) 9.Eleştiri(Tenkit)

9. Hikaye Olmuş ya da olması mümkün olayları anlatan nesir türüdür.Hikayede olaylar,kahramanların hayatı uzun uzun anlatılmaz.Kişiler az,çevre dardır.Olayların ve kişilerin belli bir yönü üzerinde durulur.Genellikle geçmiş zaman kipi kullanılır.

10. Roman Gerçek ya da gerçeğe yakın olayların ve durumların genişçe anlatıldığı düz yazı türüdür.Olaylar hikayeye göre daha ayrıntılı anlatılır.Kişi sayısı fazladır. Çevre geniştir,olaylar geniş bir zaman çerçevesinde ortaya çıkar.Roman da bir ana olay ve bu ana olay etrafında birçok yan olaylar gelişim gösterir.

11. Makale Herhangi bir konuda bir düşünceyi,Bir bilgiyi savunan ve örneklerle kanıtlayan bilimsel yazılardır.Gazete ve dergilerde yayımlanır.Her konuda makale yazılabilir.Ancak savunulan düşüncenin gerçeklere ve delillere dayandırılması gerekir.Makale yazıları ciddi ve anlaşılır bir üslupla yazılır.

12. Masal Kahramanları olağanüstü varlıklar olan, bilinmeyen bir yerde geçen,tamamen hayal ürünü olayların anlatıldığı sözlü edebiyat ürünüdür. Şahıslar,zaman,yer ve olaylar sıra dışı özelliklere sahiptir.

13. Tiyatro Hayatta ki olayları konu edinen,sahnede oynanmak amacıyla yazılan edebi bir türdür.Konularına göre 3’e ayrılır: a.Trajedi:Seyircide korku ve acıma duygularını uyandırmak amacıyla yazılır. b.Komedi:İnsanların gülünç yanlarını,toplumun çarpık ve düzensiz yanlarını göstererek toplumu eğitmeyi amaçlar. c.Dram:Her iki türünde özelliğini gösterir.Hayatın acıklı ve gülünç yanlarını birlikte işler.

14. Deneme Bir yazarın herhangi bir konuda kişisel görüşlerini kanıtlama amacı gütmeden yazdığı nesir türüdür. Sanatçı görüşlerini konuşma vasıtası içinde,incelikle okuyucuya aktarmaya çalışır.Söylediklerini doğrulama ihtiyacı gütmez.Dergi ve gazetelerde deneme türünde yazılara rastlanır.

15. Fıkra Gazete köşelerinde çıkan yazılardır.Yazarın günlük olaylar hakkında ki düşüncelerini ayrıntıya inmeden anlattığı nesir türüdür.Yorum yazılarıdır.Makaleden ayıran en önemli yanı öne sürülen düşüncelerin kanıtlanmaya gidilmemesidir.Fıkra yazılarında dil,günlük konuşma dilidir.Yalın,sanatsız bir dil kullanılır.Fıkra yazarı nükteli sözlerden ve atasözlerinden yararlanır.

16. Söyleşi Bir sanatçının bir konu hakkında ki düşüncelerini derine inmeden,okuyucuyla konuşuyormuş gibi anlattığı yazılara denir.Gazete ve dergilerde yazılan söyleşilerin dili oldukça sade ve anlaşılırdır.Samimilik ,söyleşide aranan bir özelliktir.

17. Eleştiri Bir sanat ya da düşünce yapıtını,kişileri tanıtmak ve değerlendirmek amacıyla yazılan yazılardır.Ele alınan yapıt ya da kişinin hem olumlu hem olumsuz tarafları anlatılmalıdır.Başarılı bir eleştirmenin en önemli özelliği nesnel olmasıdır.

18. Anı Bir yazarın yaşadıklarını,yaşadıklarıyla birlikte çağını,çevresinde olup bitenleri de anlattığı yazı türüdür.Anılar,yazıldığı dönem hakkında bilgi vermesi yönüyle önem taşır.

19. Günce Bir kimsenin yaşadıklarını,duyduklarını,düşüncelerini günü gününe tarih belirterek yazdığı yazılardır.Günlüğü anıdan ayıran en önemli özelliği günü gününe yazılmasıdır.Günlüklerde içtenlik önemlidir.

20. Biyografi Tanınmış kişilerin hayatını anlatan yazılara denir.Bu kişilerin hayatları başkası tarafından kaleme alınır.Eğer kişi kendi hayatını kaleme alırsa, bu yazıya da otobiyografi (öz yaşam öyküsü) denir.

21. Gezi Yazısı Gezilip görülen yerlerin ve oralarla ilgili izlenimlerin anlatıldığı nesir türüdür.Yazar gördüklerini olduğu gibi anlatır.Gezilen yerlerin tarihi,kültürel ve coğrafi özellikleri tanıtılır.Edebiyatımızda Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi bu türün en güzel örneğidir.

22. Röportaj Tanınmış bir kişi ya da kuruluşu, bir yer veya olayı tanıtmak amacıyla yazılan, belgelere dayalı nesnel yazılardır.

23. Mektup İnsanların haberleşmek ve anlaşmak amacıyla karşılıklı yazdıkları yazılardır.Özel mektuplar, iş mektupları gibi çeşitleri vardır.

24. Teşbih Anlatıma kuvvet vermek için,aralarında benzerlik bulunan iki şeyden zayıfını kuvvetli olana benzetmeye denir.Günlük dilde yaygın bir şekilde kullanılan teşbih,yazarların pek çok başvurdukları bir söz sanatıdır.Teşbihin 4 unsuru vardır: 1.Benzeyen 2.Kendisine benzetilen 3.Benzetme yönü 4.Benzetme edatı

25. Mecazı Mürsel Bir kelimeyi kendi anlamı dışında benzetme amacı gütmeden iç-dış,özel-genel,parça-bütün,yazar-eser ilişkisi kurarak yapılan sanata denir. ÖRNEK: Necip Fazıl okudun mu? Sobayı yak.

26. SORULAR 1.Ünlü kişilerin hayat hikayelerini anlatan yazı türü aşağıdakilerden hangisidir? a.röportaj b.otobiyografi c.biyografi d.bibliyografi Cevap: c

27. 2.Aşağıdakilerden hangisi makalenin özelliklerinden biri değildir? a.Gazete ile doğmuş ve gelişmiş bir yazı türüdür. b.Görüş ve düşünceler kanıtlara dayandırılır. c.Öğretme amacı güden planlı yazılardır. d.Ele aldığı konuda kesin sonuca gitmeyebilir. Cevap:d

28. 3.Aşağıdaki nesir türlerinden hangisi olayların anlatımı bakımından daha uzundur? a.roman b.hikaye c.fıkra d.söyleşi Cevap:a

29. 4.Aşağıdakilerden hangisi duygu ve düşünceleri anlatmada baş vurulacak bir nesir türü değildir? a.makale b.anı c.deneme d.söyleşi Cevap:b

30. 5.Aşağıdaki nesir türlerinden hangisi Tanzimat’la edebiyatımıza girmiş bir tür değildir? a.makale b.deneme c.gezi yazısı d.günlük Cevap: c

31. 6.Aşağıdakilerden hangisi anı için söylenemez? a.Geçmişte meydana gelen olaylarla ilgilidir. b.Tarihi belge niteliği taşır. c.Yaşantılar günü gününe yazılar. d.Olayların anlatımında objektif davranılır. Cevap:c

32. 7Aşağıdakilerin hangisinde benzetme kullanılmıştır? a.Günün erken saatinde kalkıyorum. b.Bizim gemi martı gibi pek oynak. c.Ağaran ufku gördük,parlayan alnı. d.Bakamam,gözlerinin içine bakamam. Cevap:b

33. 8.Aşağıdakilerden hangisinde benzetme yapılmıştır? a.Acı duymak ruhun fiyakasıdır. b.Sular öyle temiz ki annemin yüzü gibi. c.O mavi gözleri görmüş olmalıyım. d.Yoksa uyardılar mı sevdamızdan. Cevap:b

34. 9.”Beklenmedik anlarda çalar kapını Zamansız açan bir çiçek gibidir sevgi.” Bu dizelerde birbirine benzetilen kavramlardan hangisi nitelik yönünden zayıftır? a.çiçek b.sevgi c.zaman d.kapı Cevap: b

35. 10.Aşağıdakilerden hangisinde anlamca karşıt sözler bir arada kullanılmamıştır? a.İyi kötü bu meydanda bilinir. b.Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz. c.Kederimin artması için sevinmek isterim. d.Acı çekiyorum elimden alınmışsın gibi. Cevap: d

36. 11.Aşağıdakilerden hangisi masalları özelliklerinden biri değildir? a.Eğiticilik ve öğreticilik esastır. b.Olaylar gerçeğe uymaz. c.Kahramanlar sıradandır. d.Yer ve zaman belirsizdir. Cevap:c

37. 12.Aşağıdakilerden hangisi denemenin özelliklerinden biri değildir? a.Yazar kendisiyle konuşuyormuşçasına yazar. b.Denemede kesin bir sonuca ulaşmak amaçlanmaz. c.Denemede kişisellik ağır basar. d.Denemede öğreticilik esastır. Cevap:d

38. 13.Aşağıdakilerden hangisinde kişileştirme yapılmamıştır? a.Yeşil camlar altında uyuyor şimdi ada Şimdi kımıldamıyor zaman bile yerinden b.Dağlara yaslanıp yatan güneşi Yaralı,hastadır,yorgundur sandım c.Zihnim bu şehirden,bu devirden çok uzakta Tamburi Cemil Bey çalıyor eski plakta d.Sonu gelmeyen bir rüyaya dalar Akşam,odalarda fersiz aynalar Cevap:c

39. 14.Şimdi bomboş sebilden serviler bir şey sorar Hatırlatır uzayan dem çekişleri,rüzgar Mermer basamaklarda uçuşur beyaz tüyler Bu şiirde kişileştirilen varlıklar aşağıdakilerden hangileridir? a.serviler-mermer b.serviler-rüzgar c.rüzgar-tüyler d.basamaklar-tüyler Cevap:b

40. 15.Aşağıdakilerden hangisi bir fikir yazısı değildir? a.Makale b.Biyografi c.Sohbet d.Deneme Cevap:b

41. 16.”....yazarı,yazılarında okuyucusunu karşısına değil yanına alan,onunla bir dostmuş gibi samimi olup,her çeşit konuyu birlikte araştıran kişidir.”cümlesinde boş bırakılan yere hangisi getirilmelidir? a.Deneme b.Makale c.Roman d.Fıkra Cevap:a

42. 17.Aşağıdaki edebi eserlerin hangisinde duygu ve hayal unsurlarına yer verilmez? a.Tiyatro b.Şiir c.Mektup d.Makale Cevap:d

43. 18.Arzın akıncılara dar geldiği zamanda Ovalar geçit verdi,boynunu eğdi dağlar... Beyitte geçen aşağıdaki varlıkların hangisinde kişileştirme yapılmıştır? a.Arz b.Geçit c.Dağlar d.Ovalar Cevap:c

44. 19.Bu türde alınan kişiler,çoğu zaman hayatlarının belli ve kısa bir anı içinde izlenir.Karakterlerin yalnız bir yüzü üzerinde durulur;ayrıntılara girmekten sakınılır. Yukarıda bazı özellikleri verilen tür,aşağıdakilerden hangisidir? a.Masal b.Hikaye c.Roman d.Tiyatro Cevap:b

45. 20.Bir yazarın herhangi bir konuda görüş ve düşüncelerini kanıtlara dayalı olarak anlattığı düz yazı türüdür.Bu yazılarda bilimsel veriler sık sık kullanılır.Öznelliğe hiç yer verilmez. Yukarıda tanıtılan düz yazı türü,aşağıdakilerden hangisidir? a.Anı b.Deneme c.Makale d.Fıkra Cevap:c

46. SON