uzay giysisi - 1

1. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:1 Uzay Giysisi - 1 Ni�in giyiniriz? Kisin sokaga �ikarken ne giyeriz? Ni�in? Ni�in sualti dalislarinda �zel giysi giyilir? Ni�in uzay giysisine gereksinmemiz var? Olasi �l��de hafif... Dis etkilere karsi dayanikli... I�inde rahat hareket edilebilmemize olanak taniyan... Uzay giysilerinde buna ek olarak...

2. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:2 Uzay Giysisi - 2 Gerilme kuvvetine dayanikli olmasi gerekiyor. ��nk� bu elbiselerin i�inde gerekli tam hava basincini saglamak i�in gaz vardir. Bir diger �zelligi d�s�k sicakliklara duyarli olmamasi gerekiyor. ��nk� isisal salinim dolayisiyla uzay soguktur. Kolay kirilabilir, yirtilabilir olmamasi gerekir. Dogal olarak �zel bir materyalden yapilmasi beklenir.

3. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:3 Uzay Giysisi - 3 En zor sorun soguktan korunmaktir. Daha dogrusu isinim yoluyla isi kaybini belirli sinirlar i�inde tutmak gerekir. Bunun i�in giysinin olasi �l��de parlak cilalanmasi gerekir. Bunun da en iyi yolu giysiyi metalden yapmaktir. Bunun en iyi ��z�m olmasina karsin giysinin elastik olmasi da istenir. O nedenle elastik bir materyalden yapilir ve parlak beyaza boyanir.

4. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:4 Uzay Giysisi - 4 Hem i�erideki y�ksek basinca dayanacak hem de esnek olacak, tek ��z�m var; metal gibi kati bir materyal. Zirhli elbiseler tasariminda deneyim var... Esnek metal t�pler bile uzay giysisi olarak d�s�n�lm�st�r. �zel bir astar kullanilir, bu ise iyi bir isisal izolasyon saglar.

5. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:5 Uzay Giysisi � Kisa �zet Eger uzayda �alisirken giysiniz yoksa 1) 15 saniyede bilin�siz hale gelirsiniz (oksijen) 2) Kan ve t�m v�cud sivisi kaynar ve sonra donar 3) Deriniz, kalbiniz ve t�m diger organlariniz kaynayan sivilardan dolayi genisler 4) Korkun� bir sicaklik degisimi ile y�zy�zesiniz. G�nesli bir yerde 120C, g�lgede ise -100C. 5) �esitli radyasyonla (kozmik isin ve g�nesten kaynaklanan y�kl� par�aciklar) y�zy�zesiniz. 6) Y�ksek hizla hareket eden toz par�aciklari size �arpar

6. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:6 Uzay Giysisi � Kisa �zet Bu tehlikelerden korunmak i�in uzay giysisi Basin�li bir atmosfere sahip olmali Oksijen saglamali Sizden �ikan karbondioksiti yok etmeli Sicaklik a�isindan size bir konfor saglamali G�ktaslarindan sizi korumali Belirli bir limite kadar radyosyondan korumali Temiz iyi bir g�r�s saglamali Giysi i�inde kolayca hareket etmenizi saglamali Ana ara�taki komutan ile iletisimi saglamali Uzay aracinin disinda kolayca �alismanizi saglamali

7. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:7 Uzay Giysisi

8. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:8 Basin�li atmosfer Uzay giysisi bir balona da benzetilebilir. Neoprene denilen yapay lastik ile dokunmus su ge�irmez bir kumasla kaplanir. Disaridaki bir kaynaktan �zel bir pompa ile hava basilir. Normal atmosferik basincin (1 atm) altinda (0.29 atm) bir basin� uygulanir. Uzay mekiginin kabininde ise 1 atm basin� vardir. Airlock�daki basin� da d�s�kt�r. Astronotlarda da basin� degisikliginden dolayi vurgun yeme riski vardir. Uzay giysisi ve kabin...

9. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:9 Oksijen Uzay giysisi normal hava kullanmaz ��nk� d�s�k basin�ta akciger ve kanda d�s�k oksijen yogunluguna neden olur. Y�ksek daglara �ikarken bu belirtiler g�zlenir. O nedenle solumak i�in sadece oksijen verilir. Ya uzay aracindan bir hortumla veya yasam destegi saglayan bir sirt �antasiyla. Uzay mekigi ve uzay istasyonunda ise tam bizim soludugumuz hava verilir. Uzay y�r�y�s�ne �ikmadan �nce saf oksijen soluyan astronotlar vurgun yemekten kurtulur.

10. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:10 Karbon Dioksit Nefes aldigimizda karbon dioksit �ikaririz. Giysinin i�inde karbon dioksit yogunlugu �ld�r�c� seviyeye �ikar. Uzay giysisi atmosferindeki fazla karbon dioksit disari atilmalidir. Bunun i�in Lityum hidroksit kutusu kullanilir. Bu kutu ya uzay aracinin i�inde ya da sirt �antasinda bulunur.

11. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:11 Sicaklik... B�y�k sicaklik degisimlerinden korunmak i�in... Astronot yorucu isler yaptiginda isi �retir. Eger bu isi yokedilmezse astronot terler. Bunun sonucunda da kaskinin i�i bugulanir. Daha �nemlisi astronot bu durumda m�this su kaybeder. Gemini 9�un astronotu Eugene Cernan uzay y�r�y�s� sirasinda 3 kilo y�resinde su kaybetmisti. Bu isi fazlaligini almak i�in elbisenin i�ine kuru hava verilir veya fan kullanilir. �ogu zaman da su sogutmali giysi kullanilir.

12. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:12 G�ktasi ve radyosyon... Astronotlari k���k ama hizli toz par�aciklarindan korumak i�in uzay giysileri �ok katli, dayanikli sentetik kumastan yapilir. Giysinin �ok katli olusu onun yirtilmasini da �nler. Radyosyondan sinirli bir koruma saglar. Giysinin i�i Mylar denilen bir materyal ile kaplanir. Bu radyosyonun yansimasini saglar. G�nes patlamasi sonucu y�kl� par�aciklardan koruyacak bir sey olmadigi i�in uzay y�r�y�sleri g�nes etkinliginin olmadigi zamanlarda yapilir.

13. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:13 Kask ve Temiz G�r�s... Kask saf plastikten veya dayanikli polikarbonatdan yapilir. Isik yansitici bir kilif i�indedir. G�zl�k b�l�m� parildamalari �nlemek i�in hafif renklendirilmistir. G�nes g�zl�g� gibi. Uzay y�r�y�s�nden �nce bu g�zl�k kisminin i�ine bugulanmayi �nleyecek bir sprey sikilir. �agdas kasklarda lamba da vardir. Astronot g�lgede de g�rebilsin diye.

14. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:14 Uzay Giysisi I�inde Hareket... Sisirilmis uzay giysisinin i�inde hareket etmek �ok zordur. Sisirilmis lastik eldivenin i�indeki parmaginizi hareket ettirmeye �alistiginizi d�s�n�n. Bu durmun �stesinden gelmek i�in uzay giysisinde baglanti yerleri vardir. Astronot bundan yararlanarak elini, kolunu, ayagini, dizini ve bacagini kivirabilir.

15. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:15 Iletisim... Ana kumandadaki arkadaslari veya yerdeki kumanda merkezi ile konusmasi i�in iletisim kurmasi gerekir, bagirsa sesini duyuramaz. Telefon teli ile araca bagli olmasi gerekir. �agdas astronot giysileri artik radyo alici/verici barindirmaktadir. Bu radyo alici/vericiler ya sirt �antasinda ya da g�g�s �antalarinda bulunur. Iletisim i�in kulaklik ve mikrofon kullanirlar.

16. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:16 Mercury Mercury astronotlarinin giysileri daha �nce kullanilan giysiler gibi basin�li giysiler. Ama bu �zellik sadece kabin basinci bozulursa kullanilmak �zere tasrlanmis, ayni jet pilotlarinin elbiseleri gibi. Ilk kez yapay lastik dokuma �zerine Mylar al�minyum bir kat daha ilave edilmisti. Bu projede ilk ABD insanli u�usu ger�eklestirildi 1961.

17. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:17 Mercury Mercury astronotlarinin giysilerini bagcikli bir bot, yakadan halkali bir kask ve eldivenler tamamliyordu. Giysi astronotun tasidigi bir fun yardimiyla sogutuluyordu. Giysiye bagli bir hortum ile oksijeni ana ara�ta aliyordu.

18. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:18 Mercury Mercury uzay giysisi i�inde astronot Alan Shepard. Resimde g�r�len hortumlar oksijen ve elbiseyi sogutan sistem i�in kullanilmaktadir.

19. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:19 Gemini Mercury uzay giysileri uzay y�r�y�s� i�in yapilmamisti ve astronotlar �ok zorluk �ekmisti. Gemini projesinde ilk kez yapay lastik dokuma �zerine teflon kaplanarak astronotlar g�ktaslarindan korunmustur. Terden �ok �ekmislerdi. 1965

20. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:20 Kabin I�inde Hareket... �ekimsiz ortamda hareket etmek �ok zordur. �rnegin bir seyi iterseniz siz ters tarafa dogru savrulursunuz. Gemini astronotlari konumlarini korumak konusunda b�y�k zorluklar yasadiklarini dile getirdiler. Bir vidayi sikamadilar ��nk� kendileri ters tarafa dogru hareket ediyorlardi. O nedenle artik kabinlerde bol miktarda ayak ve el tutacak tutamaklar yapildi.

21. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:21 Kabin I�inde Hareket... Astronotlar uzaya �ikmadan �nce yerde b�y�k su tanklari i�inde uzay y�r�y�s� antremanlari yapiyorlar. Batmazlik saglayan sisirilmis uzay giysisi su i�inde bir anlamda �ekimsiz ortam olusturuyor. NASA ayrica uzay y�r�y�slerinde kullanmak �zere gaz ile �alisan rokete sahip manevra ara�lari gelistirdi. Bunlardan bir tanesi joystick ile kontrol edilen ve adina �insanli manevra birimi� denilen bir koltuktu.

22. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:22 Apollo 11

23. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:23 Ay Y�r�y�s�

24. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:24 Uzay Mekigi

25. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:25 Uzay Mekigi

26. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:26 Uzay Mekigi

27. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:27 Extravehicular Mobility Unit EMU, ara�disi devingen birim Tanesi 12 milyon dolara mal olan bu giysiler sadece yumusak degil ayni zamanda sert bilesenler de i�eriyordu. 13 kat materyalden olusuyordu. En i�teki iki kat sogutmayi, onun �zerindeki iki kat basinci, sonraki sekiz kat isisal yalitimi ve goktasi �arpmasini ve son kat ise dis kaplamayi sagliyordu. Dis katmanda kullanilan Kevlar adli materyal mermi ge�irmezligi ile biliniyordu. Daha �nce her astronotun boyuna g�re dikilen giysiler, EMU�lar ile yerine bir standarta birakmisti. Her kat �yle dikiliyor ve birbirine yapistiriliyordu ki herkese uyuyordu.

28. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:28 Extravehicular Mobility Unit EMU�lar asagidaki par�alardan olusuyordu. Maximum Absorption Garment(MAG), idrar torbasi. Liquid Cooling and Ventilation Garment(LCVG), uzay y�r�y�sleri sirasinda astronotun �rettigi fazla isiyi almak i�in EMU Electrical Harness(EEH), Iletisim kurmayi sagliyor. Communications Carrier Assembly(CCA), iletisim i�in mikrofon ve kulaklik. Lower Torso Assembly (LTA), EMU�nun alt yarisi, pantolon, diz ve bilek baglantilari, botlar ve bel alti. Hard Upper Torso (HUT), sert fiberglass kabuk omuzu, v�cudu, kaski, yasam destegi saglayan sirt �antasini ve kontrol mod�l�n� destekliyor.

29. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:29 Extravehicular Mobility Unit Extravehicular Visor Assembly (EVA), astronotu parlak g�nes isigindan koruyordu. In-suit Drink Bag (IDB), uzay y�r�y�s� sirasinda astronota i�me suyu sagliyordu. Primary Life Support Subsystem (PLSS), oksijen, elektrik, karbon dioksit giderme birimi, sogutma suyu, iletisim i�in radyo donatimi ve uyari sistemini barindiriyordu. Secondary Oxygen Pack (SOP), acil oksijen destegi sagliyor Display and Control Module (DCM), PLSS�nin �alismasini kontrol eden g�sterge.

30. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:30 Uzay giysisinin giyilmesi..... Mekik i�indeki basin� 0.7 atmosfer basincina d�s�r�l�r ve havadaki oksijen miktari artirilir Bir s�re sonra %100 oksijen solumaya baslanir bu ise yaklasik 30 dk. s�rer. Kan ve cigerlerdeki azot temizlenir MAG giyilir Ve Airlock odasina ge�ilir LCVG giyilir EEH birimi HUT�a baglanir DCM birimi HUT�a baglanir. (PLSS birimi �nceden HUT�a baglanmistir) Kollar HUT�a ge�irilir

31. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:31 Uzay giysisinin giyilmesi... Rub the helmet with anti-fog compound Place a wrist mirror and checklist on the sleeves Insert a food bar and water-filled IDB inside the HUT Check the lights and TV cameras on the EVA Place the EVA over the helmet Connect the CCA to the EEH Step into the LTA and pull it above their waist Plug the SCU into the DCM and into the shuttle Squirm into the upper torso portion of the suit

32. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:32 Extravehicular Mobility Unit Attach the cooling tubes of the LVCG to the PLSS Attach the EEH electrical connections to the PLSS LTA birimi HUT�a kitlenir CCA ve g�zl�kler takilir (Eger astronotlar onlari giymisse) Konforlu i� eldivenler giyilir HELMET ve Eva birbirine kitlenir Dis eldivenler giyilir Check the EMU for leaks by increasing the pressure to 0.20 atm above the airlock pressure

33. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:33 Extravehicular Mobility Unit Eger gaz ka�agi yoksa Airlock�da basin� d�s�r�l�r. Bu asamalardan sonra EMU otomatik olarak �alisma basincina d�s�r�l�r. Giysideki hortumlar Airlock�da bulunan ara� vanalarina baglanir. Oksijen, elektrik ve su i�in Airlock�un dis kapisi a�ilr. Hortumlar vanalardan ayrilir.. Astronot Airlock�dan disariya adimini atar ve kargo b�l�m�ne ge�er.

34. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:34 Hava Kilit Odasi

35. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:35 Extravehicular Mobility Unit

36. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:36 Gelecekteki Uzay Giysisi...

37. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:37 Gelecekteki Uzay Giysisi... ABD�de Kuzey Dakota �niversitesi ve yanlarinda 5 okulun daha �grencileri bir proje �er�evesinde yeni dizayn edilen astronot elbiselerini Nisan 2007 tarihinde UTAH ��l�nde test ederek Mars�da ne denli kolay kullanilacagini anlamaya �alisacaklar. NASA fon saglayarak �grencilerin bu t�r �alismalara katilmalarini sagliyor.

38. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:38 Gelecekteki Uzay Giysisi Uzay �alismalari konusunda y�ksek lisans �grenimi g�ren Fabio Sau,Mars�da kullanilacak astronot elbisesini Kuzey Dakota engebelerinde test ederken g�r�l�yor.

39. 03 Ekim 2011 Pazartesi Dr. Ethem Derman, Ankara �niversitesi Slayt No:39 Gelecekteki Uzay Giysisi KD� �grencileri tarafindan design edilen prototip Mars uzay elbiselerinden biri de parlak mavi renktedir. Bu model Mars y�zeyinde �alisan astronotlari tozdan koruyacak ve ayni zamanda isisal koruma saglayacak.