Kimyasal Risk Etmenleri

1. Kimyasal Risk Etmenleri

2. Kimyasal Risk Etmenleri Amaç: İşyerindeki sağlığa zararlı kimyasal risk etmenleri hakkında bilgi vermek Hedefler: • İşyerlerinde çalışanların sağlığını olumsuz etkileyen kimyasal etmenler, • Kimyasal etmenlerin ortam ve kişiye yönelik ölçüm metotları, • Ulusal ve uluslar arası standartlarda müsaade edilen değerler, • Dünya’da ve Türkiye’de kimyasal risk etmenlerine maruziyetin yüksek olduğu işkolları, • Kimyasal risk etmenlerinin işyerinde kontrolü ve iş güvenliği uzmanına düşen görevler hakkında bilgi sahibi olmak. Konular: • Malzeme Güvenlik Bilgi Formları • Kimyasalların üretimi, taşınması, depolanması ve kontrolü • Kimyasalların üretiminde süreç kontrolü ve algılama donanımları • Kimyasalların isimlendirilmesi, etiketlendirilmesi ve sınıflandırılması • Kanserojen, mutajen ve toksik maddeler • Parlayıcı, Patlayıcı,tehlikeli ve zararlı kimyasal maddeler • Patlamadan korunma dokümanı ve patlayıcı ortamlarda kullanılacak makine ve teçhizat • Asbest ve diğer liftli kimyasal maddeler • İlgili Mevzuat

3. TANIMLAR • Tehlikeli kimyasal madde : a) Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeler, b) Yukarıda sözü edilen sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal, fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma veya işyerinde bulundurulma şekli nedeni ile işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeler, c) Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelerdir.

4. TANIMLAR • Patlayıcı madde : Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki maddelerdir.

5. EINECS : Kimyasal maddelerin Avrupa Envanteri. • CAS : Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası. • mg/m 3 : 20 0 C sıcaklıkta ve 101,3 Kpa. (760 mm civa basıncı) basınçtaki 1 m 3 havada bulunan maddenin miligram cinsinden miktarı

6. ppm : 1 m 3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı ( ml/ m 3 ) • STEL : Bir çalışma gününün herhangi bir anında aşılmaması gereken 15 dakikalık zaman ağırlıklı ortalama maruziyet sınırı. Maruziyetler 15 dakikadan uzun olmamalı ve bir günde 4 defadan fazla tekrarlanmamalıdır. Ardı ardına gelen maruziyetler arasındaki süre en az 60 dakika olmalıdır.

7.  MAK değer: Çeşitli kimyasal maddelerin kapalı işyeri havasında bulunmasına müsaade edilen ve orada günde sekiz saat çalışacak olanların sağlıklarını bozmayacak olan azami miktarı. • TWA : Günde 8, haftada 40 saat çalışma süresince uzun süreli ve tekrar edilebilen maruziyetlerde çalışanların sağlığını bozmayacak zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyonu.

8. Oksitleyici madde : Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddelerdir. • Toksik madde : Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

9. Zararlı madde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir. • Alevlenir madde : Parlama noktası 21 0C - 55 0C arasında olan sıvı haldeki maddelerdir.

10. Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan maddelerdir. • Aşındırıcı madde : Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddelerdir.

11. Çok kolay alevlenir madde : 0 °C’den düşük parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz haldeki maddelerdir. • LD 50(Öldürücü Doz) Deneyhayvanlarınabelirlikoşullardavedoğrudanuygulanantoksikmaddenin ,buhayvanpopülasyonunun %50’sini öldürendozolaraktanımlanır.

12. Alerjik madde : Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir. • Risk : Kimyasal maddenin zarar verme potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

13. Üreme için toksik madde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

14. Mutajen madde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin oluşumunu hızlandıran maddelerdir. • LC 50 (Öldürücü Konsantrasyon) Belirlibirsüreiçinde,çevredebulunankimyasalmaddeyemaruzkalandeneyhayvanlarının% 50’sini öldürenmaddederişimiolaraktanımlanır.

15. Çevre için tehlikeli madde : Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddelerdir. • Tehlike : Bir kimyasal maddenin yapısal özelliği nedeni ile zarar verme potansiyelidir.

16. Mesleki maruziyet sınır değeri : Başka şekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır. • İmmunotoksik Etki : Kimyasal bileşiğin bağışıklık sistemi üzerinde oluşturduğu etkidir

17. Solunum bölgesi : Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın ön kısmında kalan yarısıdır. • Kanserojen madde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna neden olan veya kanser oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

18. Biyolojik sınır değeri : Kimyasal maddenin, metabolitinin veya etkilenmeyi belirleyecek bir maddenin uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun üst sınırıdır. • Sağlık gözetimi : Çalışanların belirli bir kimyasal maddeye maruziyetleri ile ilgili olarak sağlık durumlarının belirlenmesi amacıyla yapılan değerlendirmelerdir.

19. Çok toksik madde : Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

20. Kimyasal Madde; Doğal halde bulunan,üretilen,herhangi bir işlem sırasında veya atık olarak ortaya çıkan, kazara oluşan, ürünün kalitesini artırmak için katkı maddesi olarak eklenen, işlem sırasında ortaya çıkan her türlü safsızlıkları içeren her türlü element, bileşik veya karışımlardır. • Müstahzar: En az iki veya daha çok maddeden oluşan karışım veya çözeltilerini,

21. Kolay alevlenir madde : a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen, b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki, c) Parlama noktası 21 0C 'nin altında olan sıvı haldeki, d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.

22. Kimyasalların İsimlendirilmesi

23. Kimyasalların İsimlendirilmesi

24. Kimyasalların Sınıflandırılması • Tehlikeli kimyasallar; Sağlığa, güvenliğe ve çevreye akut veya kronik zarar veya hasar verebilen kimyasallar olarak tanımlanabilir Bu zararlar da üç ana başlık altında toplanabilir:

25. Kimyasalların Sınıflandırılması A) Ani, tekrarlanan veya uzun süreli maruziyet sonunda sağlığa zararlı olan; B) Fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle fiziksel ve kimyasal zarar verme riski taşıyan; C) Çevreye zarar veren;

26. Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması AVRUPA BİRLİĞİ KOMİSYON KARARLARINA GÖRE TEHLİKELİ MADDELERİN VE MÜSTAHZARLARIN SINIFLANDIRILMASI, ETİKETLENMESİ VE AMBALAJLANMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

27. Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması • Patlayıcı • Oksitleyici • Çok kolay alevlenir • Kolay alevlenir • Alevlenir • Çok toksik • Toksik • Zararlı • Aşındırıcı • Tahriş edici • Hassaslaştırıcı • Kanserojen • Mutajen • Üremeye toksik • Çevre için tehlikeli

28. Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması Avrupa Birliği sınıflandırmasında: • Sıkıştırılmış gazlar, radyoaktif maddeler, enfeksiyona neden olanlar ve diğerleri bu sınıflandırmadan ayrı sınıflandırmalar içinde yer almaktadır. • Ayrıca bu sınıflandırmaya tıbbi ve hayvansal ilaç, kozmetik, patlayıcı (mühimmat) pestisit, kimyasal atık, insan ve hayvan gıdası da dahil değildir. • Bu ürünlerin ayrı sınıflandırılma ve etiketleme kuralları bulunmaktadır.

29. Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması • Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 1990 yılında kabul ettiği “Kimyasalların Kullanımında Güvenlik Hakkında 170 no’lu Sözleşme” ve “177 no’lu Tavsiye Kararı” ile kimyasalların üretimi, kullanımı, depolanması, taşınması kimyasal atıkların yok edilmesi ve işlenmesi, içerisinde kimyasal bulunan kapların bakım ve onarımında alınacak önlemleri sıralamıştır.

30. Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması 170 no’lu Sözleşme kimyasalların sınıflandırılmasında, kimyasalların özelliklerinin ve sebep olabilecekleri fiziksel ve sağlık zararlarının esas alınmasını, taşıma esnasında da Birleşmiş Milletler Teşkilatının Tehlikeli Maddelerin Taşınması ile ilgili Tavsiye Kararına (UNRTDG) uyulmasını öngörmektedir.

31. Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması 177 Sayılı Tavsiye Kararı: Bu tavsiye kararında kimyasalların; • Vücudun herhangi bir kısmında meydana getirecekleri akut ve kronik sağlık sorununa neden olabilecek toksik özellikleri • Parlama, patlama, oksitleme, tehlikeli reaksiyon verme gibi özelliklerin de içerecek şekilde fiziksel ve kimyasal karakteristikleri,

32. Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması 177 Sayılı Tavsiye Kararı: Aşındırıcı ve tahriş edici özellikleri, Alerjik ve hassasiyet oluşturma özellikleri Kansorejen etkileri, Teratojenik ve mutajenik etkileri Üreme sistemine etkileri gibi özellikleri göz önünde bulundurularak sınıflandırılması önerilmektedir

33. Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması • Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nun sınıflandırmasında; • Parlayıcı • Patlayıcı • Oksitleyici • Reaktif • Zehirli • Tahriş edici • Aşındırıcı • Hassasiyet oluşturucu

34. Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması • Kanserojen olan • Üremeyi etkileyen • Mutajenik etkileri olan kimyasallar yer almaktadır. Çevreye zarar verenler, sıkıştırılmış gazlar, radyoaktif maddeler, enfeksiyona neden olanlar ve diğerleri için bir düzenleme yoktur.

35. Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması Taşıma ile ilgili sınıflandırma da yaygın olarak kullanılmaktadır. • Bu sınıflandırmada zararlı yüklerin taşınması, ambalajı ve etiketlenmesi ile ilgili düzenlemeler yer almaktadır. • Bununla ilgili olarak BM tavsiye kararı, IMO tarafından geliştirilen zararlı kimyasalların gemilerde nakli ile ilgili sınıflandırması bulunmaktadır.

36. Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması Ulusal düzenlemelerin pek çoğu da söz konusu uluslararası düzenlemelerle uyumlu olarak yapılmaktadırlar BM tarafından hazırlanan tavsiye kararı; UNRTDG (The United Nations Committee for The Transport of Dangerous Goods) kimyasalları 9 sınıfa ayırmaktadır.

37. 1. Patlayıcı Maddeler • 2.1 Parlayıcı Gazlar • 2.2 Zehirli Gazlar • 2.3 Yanıcı olmayan Gazlar • 3. Parlayıcı Sıvı Maddeler

38. 4.1 Parlayıcı Katı Maddeler • 4.2 Kendiliğinden parlayıcı maddeler • 4.3 Su ile temas ettiğinde parlayıcı • gazlar oluşturan maddeler

39. 5. Oksitleyici maddeler ve • organik peroksitler • 6.1 Zehirli Maddeler • 6.2 Bulaşıcı maddeler

40. 7. Radyoaktif maddeler • 8. Aşındırıcı maddeler • 9. Farklı tehlikeleri olan maddeler

41. Difenilamin 100 kg T EC No: 204-539-4 - Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda toksiktir Toksik • - Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde muhafaza edin. • Çalışırken uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven kullanın • Kaza halinde veya kendinizi iyi hissetmiyorsanız hemen bir doktora başvurun (mümkünse bu etiketi gösterin) Çevre için tehlikeli N ABC Kimya Sanayi A.Ş., söğütözü cad...Tel:0312... ETİKETLEME Maddenin ismi ve miktarı EC No R cümlecikleri R 23/24/25 Tehlike sembolleri S cümlecikleri (1/2) 36/37-45 Firmanın adı, adresi, tel,.....

42. CLP Tüzüğü gereğince, piyasaya arz edilen tehlikeli kimyasalların Sınıflandırılması, ambalajlanması ve etiketlenmesi gerekmektedir.

43. MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI

44. Tehlikeli Madde / Müstahzar • Fiziko-kimyasal özellikler ; Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, • İnsan Sağlığı üzerine etkiler; Çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, hassaslaştırıcı, kanserojen, mutajen, üreme için toksik , • Çevre için tehlikeli özellikler; Su ortamında tehlikeli - Karasal ortamda tehlikeli En az birine sahip madde / müstahzar.

45. Güvenlik Bilgi Formu ( GBF ) Tehlikeli madde / müstahzarların ( Tehlikeli kimyasallar ); • Risklerini • Güvenli taşınım ve kullanımını • Kaza halinde alınması gerekli önlemleri içeren belge.

46. Yasal Düzenleme İlk düzenleme ; • Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği ( 11 Temmuz 1993 ) • Güvenlik Bilgi Formlarının Düzenlenmesine ilişkin Usül ve Esaslar Tebliği ( 11 Mart 2002 ) GBF larının hazırlanması ve dağıtılması için usül esaslar 11 Mart 2003 yılından itibaren uygulanmaktadır.

47. Yasal Düzenleme İkinci düzenleme ; • Tehlikeli Maddeler Ve Müstahzarlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması Ve Dağıtılması Hakkında Yönetmelik ( 26 Aralık 2008 ; 27092 RG , 5. mükerrer ) 26 Aralık 2009 itibari ile yürürlüğe girdi. TKY ve GBF Tebliği yürürlükten kalktı.

48. GBF hazırlanacak kimyasallar • Tehlikeli olarak sınıflandırılmış , ‘’Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik ‘’ ( 26 Aralık 2008 ; 27092 RG , 5. mükerrer ) • piyasaya arz edilmesi hedeflenen / arz edilen madde / müstahzarlar ; - sanayi kimyasalı - bitki koruma ürünü - biyosidal

49. GBF hazırlanması • Hazırlanmasından sorumlular ( piyasaya arz edenler ) ; - Üretici ( kendi ürünleri ) - İthalatçı ( ithal ettiği ürünler ) • Hazırlayacaklar ; Güvenlik bilgi formlarının hazırlanmasına ilişkin personel belgelendirmesi konusunda akredite olmuş kuruluş tarafından belgelendirilmiş kişiler. • Güncellenmesi ; Teknik gelişmelere bağlı olarak

50. GBF hazırlanması • GBF de yer alacak bilgiler ; İki bölüm halinde , örnek formatı yönetmeliğin Ek-1’inde • GBF ,1.Bölüm ; - hangi mevzuata göre hazırlandığı, - madde/müstahzarın adı, - hazırlanma tarihi, - güncellenmişse tarihi ve kaçıncı düzenleme olduğu, - sayfa ve form numarası