SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ KONU: SOSYAL BİLİMLERDE NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ

1. SOSYAL BİLİMLERDE ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİKONU: SOSYAL BİLİMLERDE NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ GRUP ÜYELERİ : OSMAN BULUT MAHMUT UYANIK ORHAN AKER ZAFER KARDEŞ Öğretim Üyesi:Doç. Dr. Tuğrul KANDEMİR

2. Aşağıdaki konuları Zafer KARDEŞ bizlere aktaracaktır. NİTEL ARAŞTIRMAYA GİRİŞ NİTEL-NİCEL ARAŞTIRMA KARŞILAŞTIRILMASI NİTEL ARAŞTIRMA ÖZELLİKLERİ NİTEL ARAŞTIRMA SÜRECİ

3. Aşağıdaki konuları Osman BULUT bizlere aktaracaktır. NİTEL ARAŞTIRMADA YÖNTEMLER • İz Sürme Çalışmaları • Paydaş Analizi • Örnek Olay Yöntemi • Sözlü Tarih • Odak Gruplar Yöntemi

4. Nitel araştırma yöntemlerinde sorular İnsanlar niçin böyle davranır?Yargılar ve davranışlar nasıl oluşur?İnsanlar çevrelerinde olup bitenlerden nasıl etkilenir ?Kültürler niçin ve nasıl gelişir ?Sosyal gruplar arasındaki farklar nelerdir?

5. 1-Tracer(İz Sürme)Yöntemi Tracer çalışmaları nitel araştırma yöntemlerinden biri olup hem veri toplama hem de örneklemenin güvenirliğini sağlamaya yönelik bir yöntemdir.Tracer çalışmaları şu şekilde tanımlanabilir;”bazı etiketlerin(örneğin dökümanlar)yardımıyla belirli bir zaman diliminde ve ilgili gruplar üzerinde örgütsel süreçlerin tanımlanması metodudur.

6. Araştırma sürecinin,mercek altına alınan kurumun üyeleri ile gözden geçirilmesi ve ileri aşamalarda yararlanılacak anahtar bilgi kaynaklarının ortaya çıkarılması,bu yaklaşımı nitel veri toplama sürecinin yardımcı bir araçı konumuna sokmaktadır.Bilgi ulaşmaya yardımcı olacak kaynakların belirlenmesinden sonra mülakatlar ve anketler gibi herhangi bir veri toplama yöntemi kullanılabilir

7. Tracer yaklaşımı ayrıca tesadüfü olmayan örneklemenin bir başka çeşidi olan kar topu örneklemeye de benzemektedir.Kartopu örnekleme de;araştırmacı bir bilgi verici ile başlar ve araştırma süreci devam ettikçe katılımcıların sayısı aynen bir kartopu gibi yuvarlanarak artar.Tracer çalışmaları ve kartopu örnekleme arasındaki en önemli fark tracer çalışmalarında katılımcılar tarafından önerilen yeni bilgi kaynakları diğer kaynaklar yardımıyla analizde kontrol edilir.Yani yeni kaynaklar her zaman kabul edilmeyebilir.

8. TRACER ÇALIŞMASININ ALTI BASAMAĞI • 1.Etiketlerin tanımlanması: İzlenecek olası etiketler listelenir. Açık ve mantıklı ölçütler kurulmak şartıyla herhangi bir şey yada sosyal aktör, potansiyel bir etiket olabilir. • 2.Örnekleme Ölçütü: Etiket oluşumunun devamında spesifik durumların örneklenmesi için ölçüt oluşturulmasıdır. • 3.Spesifik etiketlerin kontrolü: Tanımlanmış etiket ve örnek olaylara ulaştıktan sonra, bir sonraki aşamada seçilen spesifik etiketler gözden geçirilir. Etiketler bir kalıba oturtulur

9. 4.İlgili bilgi vericilerin ilk tanımlanması: Araştırmayla ilgili görüşülecek katılımcılar belirlenmek üzere etiketler incelenir ve bu tracer çalışmalarının ilk bilgi vericilerine ulaştığı aşamasıdır.

10. 5.Veri toplama ve sonraki bilgi kaynaklarının tanımlanması: Araştırmacılar kimlerle görüşülmesi gerektiğine karar vermek durumundadırlar. Mülakat ve gözlem notlarının içeriği araştırma sürecine göre değişecektir. İlk veri toplamada, araştırma konusu ile ilgili bütün katılımcıların dahil edilmesi amacıyla olası bilgi kaynakları aranmalıdır.

11. 6.Çalışmanın bitirilmesi: Durdurulması gereken zaman, araştırılan durumla ilgili ilk etiketten çıkarılan bütün katılımcıların araştırmaya dahil edildiği zamandır.

12. Paydaş Analizi Paydaş analizi örgütsel psikolojiye göre herhangi bir fenomenin çevresinde çok sayıda olan,fenomenin kendisini etkileyen ve/veya kendisinden etkilenen ve bir şekilde ilgisi olan ilgili partilerin grupların varlığı görüşüne dayanan bir araştırma yaklaşımıdır.

13. Paydaşlar Bir proje/programla bir ilgisi olan bireyler, insan grupları, kurum/kuruluşlar veya firmalar paydaş” olarak tanımlanmaktadır Proje veya programların faaliyet veya çıktılarından (sonuçlarından) doğrudan veya dolaylı olarak olumlu veya olumsuz yönde etkilenebilir veya proje sürecini etkileyebilirler. Genellikle farklı alt grupların dikkate alınması gerekmektedir.

14. Genel olarak paydaş analizindeki araştırma basamakları şunlardır. • İlgilenilen fenomenin tanımlanması • İlgili partilerin indirgenmesi • Daha ileri düzeyde veri toplanması • Araştırma sorularını cevaplamaya yönelik veri toplanması • Rapor yazılması,sunulması ve sonuçların gösterilmesi

15. Farklı paydaş türleri Yararlanıcılar (Beneficaries) : a) Hedef kitle (TargetGroup) :Proje faaliyetlerinden doğrudan ve olumlu etkilenecek kişi ve kurumlar (örn: eğitim katılımcıları) b) Nihai yararlanıcı(Final Beneficaries) :uzun vadede ve dolaylı olarak toplumsal ya da sektörel ölçekte olumlu etkilenecekler (örn:tarımsal üretimin gelişmesi---- tüketiciler)Proje ortakları (Project Partners):Projeyi uygulayan taraflar (hedef kitle grubundan da olabilir) Çıkar Çatışmalı Ortaklar (ConflictPartners)

16. Neden Paydaş Analizi? Farklı paydaşların tespit edilip dahil edilmesiFarklı bakış açıları ve bilgi kaynaklarının sürece dahil edilmesi; Bilgiye dayalı karar alma ; Çelişen ihtiyaçlar ve çıkar çatışmalarını ortaya koyar ve çözüm için fırsat; Projenin daha ilk aşamalarında bir görüş birliği (consensus) oluşturulması; Farklı paydaşların projeyi izleyebilmesi bakımından şeffaflığı sağlar

17. Örnek paydaş grupları • Yerel halk • Kullanıcılar, tüketiciler • STKlar • Kamu kurumları (örnek: bakanlıklar,valilikler, belediyeler) • Çıkar Grupları (örnek: birlikler, meslek odaları), • Özel Sektör • Uluslararası Kurumlar

18. ÖRNEK OLAY YÖNTEMİ Örnek olay yöntemi bir metottan çok bir araştırma stratejisini ifade eder.Bu yöntemde hem nitel hem de nicel yöntemler kullanılabilir. Örnek olayda veri toplama yöntemleri gözlem, mülakat ve anketler olabilir.

19. Case-work", "case-study", "case-method" da denilen bu metot, sık sık simülasyon oyunu, karar veya plan oyunu gibi teknikleri kullandığı için, bu tekniklerin adı ile de anılmaktadır. Örnek olaylar görsel, yazılı birçok kaynaktan derlenebilir. Öğrenciler veya öğretmen, bir trafik kazasını, bir çevre sorununu, bir spor kavgasını veya dostluğunu, tıbbî veya hukukî bir olayı sözel olarak veya resim, film gibi tekniklerle sınıfa getirirler. Kısa bir sunumdan sonra öğrenciler bu konu hakkındaki fikirlerini, yani olayın nedenlerini, gelişimini ve mümkün sonuçlarını ortaya koyup tartışırlar.

20. Seçilen olay iyi bir olay ise bunun geliştirilip yaygınlaştırılması yolları, kötü bir olay ise bunun engellenmesi ve düzeltilmesi yolları hep beraber ortaya konmaya çalışılır. Örnek olay metodu, belirli bir öğretim konusu ile ilgili gerçek hayatta karşılaşılan problemlerin sınıf ortamında neden, nasıl ve sonuç ilişkisine göre incelenerek çözümlenmesi yoluyla öğrencilerin o konu ile ilgili bilgi, beceri ve tutum kazanmasını sağlamak ve benzer olaylar karşısında daha hızlı ve etkin çözüm yolları bulmalarına yardımcı olmak için kullanılır. Bu yöntem daha çok kavrama ve üstündeki bilişsel davranışların kazandırılmasında kullanılır.

21. ÖRNEK OLAY ARAŞTIRMA SÜRECİ 1)Örnek Olay Seçimi: Çeşitli sorular sorularak örnek olay sınanmalı, en uygun örnek olay seçilmelidir. 2)Seçilen Organizasyonla Bağlantı Kurulması: Örnek olay çalışmasına konu olacak örgütlerin belirlenmesinden sonra, bunlarla bağlantı kurulması aşamasına gelinmiş olur. Daha önceden tanımadığımız bir organizasyonsa izin almak sorun olabilir. Bu durumda ya üst düzey bir yöneticinin referansını bulmak yada üst düzey yöneticileri mülakat ile ikna edebilmek gerekmektedir.

22. 3)Teorik Çerçevenin Çizilmesi: Çalışılan konunun araştırılabilir bir çerçevede ele alınması ve daha sonra araştırma sorusuna odaklanma başarılı bir örnek olayın ön şartıdır. • 4)Sistematik veri Toplanması: Doküman, gözlem, mülakatlar, toplantılara katılma gibi yöntemlerle veri toplanabilmekte ama asıl olan bunların sistematik olarak toplanabilmesidir.

23. 5)Verilerin Analizi: Elde edilen veriler nitel veya nicel yöntemlerle analiz edilebilir. Önemli olan nokta örnek olayların genellenip genellenemeyeceğidir. Örnek olay yönteminin nihai amacı, genelleştirmekten çok özelleştirmek problemin özüne ulaşmaktır. Amacı dünyayı açıklamak değil, belli bir örneği açıklamaktır.

24. Sözlü tarih • Sözlü tarih, özellikle toplumsal tarih alanında uzun yıllardan beri kullanılmakta olan araştırma yöntemlerinden biridir. • En önemli özelliği, tarihin nesnesi olan insan unsurunu kendine temel bilgi kaynağı olarak almasıdır. Kısaca araştırılmakta olan sosyal gerçekliğin oluşumunda yer almış insanlarla görüşmeye dayanır. • Hazırlık aşaması • Görüşmenin yapılması ve kaydedilmesi • Görüşmenin metin haline dönüştürülmesi

25. Odak (focus) yöntemi Davranış bilimlerinde önemli bir yere sahip olan focus grup teknikleri grupların davranışlarını araştıran bir yöntemdir. Bu yöntem belirlenmiş bir konu ile ilgili seçilmiş katılımcıların bilgi ve fikirlerini ayrıntılı olarak belirlemek amacıyla oluşturulmuş grup görüşme tekniğidir. İdeal grup sayısı 10-12 kişidir. Grup görüşmesi bir uzman tarafından yönlendirilir. Soru-cevap yöntemi kullanılır. Görüşme ardından elde edilen veriler incelenir ve sonuca varılır. Focus grup çalışmaları tek başına veya diğer teknikler de göz önünde bulundurularak belli konularda planlar yapılmasına, çalışmalara yön verilmesine yardımcı olur.

26. Focus grup teknikleri için araştırmacı kişi öncelikle araştıracağı konuyu belirler ve ön çerçeveyi çizer. Kişi seçimleri, kişi seçimlerinin nedenleri, seçilen kişilerin ortak özellikleri, görüşmede ele alınacak konular ve sorular belirlenir. Görüşme sırasında ortamda not alan bir de gözlemci olur. Görüşme sonunda gözlemcinin notları ve ses kayıtlarından bir rapor derlenir. Bu rapor araştırılan konu ile ilgili sonuçlara varılarak belli bir strateji oluşturulmasını sağlar.

27. Focus grup teknikleri özellikle son dönemlerde önem verilmeye başlanan bir araştırma yöntemidir. Bu teknik tıpta, ilaç sektöründe, eğitim ve halkla İlişkiler alanında, bankalarda kullanılan bir yöntemdir.  Şirketler piyasaya sundukları ürün ve hizmetlerin tüketici tarafından nasıl algılandığını ve değerlendirildiğini öğrenmek için bu yönteme başvururlar. Bu nedenle reklam sektöründe kullanımı yaygındır. Tüketicinin psikolojik ve davranışsal yapısını anlamak ve bu davranışı değiştirme yöntemleri üzerinde çalışmak için ideal bir tekniktir.

28. Aşağıdaki konuları Orhan AKER bizlere aktaracaktır. • NİTEL VERİ TOPLAMA YÖNTEMLERİ • GÖRÜŞME • GÖZLEM • ODAK GRUP • DOKÜMAN İNCELEMESİ • MECAZ YOLUYLA • NİTEL VERİ ANALİZİ ve YORUMLANMASI • BETİMSEL • İÇERİK

29. YARARLANILAN KAYNAKLAR Araştırma Yöntem ve Teknikleri, http://web.beun.edu.tr/gokcebey/files/2012/12/GIY-115-GHT-115-ARA%C5%9ETIRMA-Y%C3%96NTEM-VE-TEKN%C4%B0KLER%C4%B0.pptxbölge cevre merkezi REC TÜRKİYE (HANDE ÖZÜT)http://www.sosyalbilgiler.biz/forum/b114/ornek-olay-yontemi/NİTEL ARAŞTIRMA YÖNTEMLERİ(Doç. Dr. Alper AYTEKİN)http://www.reklamuzmani.com/focus-grup-teknikleri-odak-grup-teknikleri/nitel araştırma teknikleri( İlker ÖZTÜRK)