DETERMINANTY JAKOŚCI ŻYCIA W MIEŚCIE

DETERMINANTY JAKOŚCI ŻYCIA W MIEŚCIE ZBIGNIEW J. KAMIŃSKI Konferencja: „OD MIASTA DO METROPOLII – DROGI ROZWOJU EUROPY” - JAKOŚĆ ŻYCIA W METROPOLII - KATOWICE, 18-19 LISTOPADA 2010

ZAGADNIENIA: • „JAKOŚĆ ŻYCIA W MIEŚCIE”: – NIEJASNE DEFINICJE 2. „JAKOŚĆ ŻYCIA W MIEŚCIE”: - SENS PRAKTYCZNY • „JAKOŚĆ ŻYCIA W MIEŚCIE”: - DETERMINANTY I WYZWANIA

1. NIEJASNE DEFINICJE

„JAKOŚĆ ŻYCIA”- ? - • KAŻDY WIE CO TO JEST „JAKOŚĆ ŻYCIA”, ALE TEŻ DLA RÓŻNYCH LUDZI ZNACZY TO RÓŻNE RZECZY • WSPÓLNE PRAGNIENIE - „JAKOŚĆ ŻYCIA”: • INDYWIDUALNE POSZUKIWANIE • PUBLICZNA POLITYKA ZAPEWNIĆ „JAKOŚĆ ŻYCIA”! –TO ZNACZY CO ???

„JAKOŚĆ ŻYCIA”- IDEA WSPÓLNA DLA WIĘKSZOŚCI LUDZI - „JAKOŚĆ ŻYCIA” JEST WTEDY GDY LUDZIE MOGĄ WIEŚĆ ŻYCIE ZDROWE, PRZYJEMNE I BEZPIECZNE : MOGĄ BYĆ TYMI, KTÓRYMI CHCĄ BYĆ I ROBIĆ TO CO CHCĄ: • ZARABIAĆ NA ŻYCIE I MIEĆ DOCHÓD • CIESZYĆ SIĘ UDANYM ŻYCIEM RODZINNYM • BYĆ W DOBREJ KONDYCJI ZDROWOTNEJ

„JAKOŚĆ ŻYCIA W MIEŚCIE”- PREFEROWANE SKŁADNIKI - • USŁUGI PUBLICZNE • MIEJSCA PRACY • HANDEL • TRANSPORT • OTWARTE PRZESTRZENIE ZIELENI • URZĄDZENIA SPORTU I KULTURY • „PRZESTRZEŃ DO ŻYCIA” ATRAKCYJNOŚĆ MIASTA JAKOŚĆ ŚRODOWISKA ? = CENA ZA KORZYŚCI ŻYCIA W MIEŚCIE

„JAKOŚĆ ŻYCIA W MIEŚCIE”- W POSZUKIWANIU OBIEKTYWIZACJI OCEN - CZYNNIKI OBIEKTYWNE: CZYNNIKI SUBIEKTYWNE: INDYWIDUALNE ODCZUCIA STANDARDU I LUKSUSU • POZIOM DOCHODÓW • WARUNKI MIESZKANIOWE • SYTUACJA PRACY • CZYNNIKI OBIEKTYWNE I SUBIEKTYWNE: • JAKOŚĆ MIEJSC • - Stan zewnętrznego środowiska • - Wymagania jakości życia

NAJLEPSZE MIASTA DO ŻYCIA W POLSCE - RANKING MIAST - • BEZROBOCIE • ZAROBKI: proporcjonalne do średniej krajowej • DROGI: l. km dróg /1 km kwadratowy powierzchni • TRANSPORT: l. pasażerów / l. mieszkańców • GĘSTOŚĆ ZALUDNIENIA • ŻŁOBKI: l. dzieci / 1 miejsce • PRZEDSZKOLA: l. dzieci / 1 miejsce • EDUKACJA: wyniki testów gimnazjalnych i matur • PRZESTĘPCZOŚĆ: l. przestępstw kryminanlych/tyś. M • SĄDY KARNE: wsk. opanowania wpływu spraw (2009) • SĄDY CYWILNE: wsk. opanowania wpływu spraw (2009) • GINEKOLOG: czas oczekiwania • SZPITAL: liczba miejsc szpitalnych/10 tyś. M • ENDOPROTEZOPLASTYKA: czas oczekiwania na zabieg • M3 WODY: cena • M2 MIESZKANIA: cena 2 –pokojowego mieszkania • ŚRODKI UNIJNE: Kwota wykorzystanych środ. UE (2009) • INTERNET: %pow. miasta z darmowym Internetem • BASENY: liczba mieszkańców [tyś.]/1 basen • ŚCIEŻKI ROWEROWE: dł. ścieżek [m]/tyś. M • KINA: liczba mieszkańców [tyś.]/1 miejsce w sali kinowej • TEATRY: l. mieszkańców [tyś.]/1 teatr, operę, filharmonię • ZIELEŃ: % pow. zielonych miasta (bez pow. rolnych) • POWIETRZE: czystość powietrza • DODATKOWE DZIAŁANIA

„JAKOŚĆ ŻYCIA W MIEŚCIE”- RANGINGI MIAST - „NAJLEPSZE MIASTA DO ŻYCIA W POLSCE” • ZROZUMIEĆ RÓŻNICE MIĘDZY MIEJSCAMI • WSPIERAĆ DEFINIOWANIE MIEJSC LEPSZYCH • SKUTECZNIEJ WDRAŻAĆ POLITYKI PROMUJĄCE „JAKOŚĆ ŻYCIA W MIASTACH” • NAJLEPSZY WYNIK: • PRZEDSZKOLA • INTERNET • TEATRY • DODATKOWE • NAJGORSZY WYNIK: • PRZESTĘPCZOŚĆ

Juliusz Kolipiński, Systemy przestrzenne jako środowisko człowieka. PWN, Warszawa 1980, s. 66: „Jakość życia to możliwość spełniania głównych pragnień ludzkich naszych czasów. Zaliczam do nich: • Zaspokajanie potrzeb egzystencjalnych, fizjologicznych oraz warunki rozwoju zdolności fizycznych i duchowych, • Pragnienie ładu, w którym jednostka może współdziałać z innymi dla dobra ogólnego i przewidywać skutki własnych poczynań, • Warunki życia, sprzyjające samorealizacji rozwoju człowieka, • Zapewnienie udziału jednostek w oddziaływaniu na sprawy ogólne, na wyznaczanie celów ogólnospołecznych i środków ich realizacji”.

TERMIN: „JAKOŚĆ ŻYCIA” • ODNOSI SIĘ DO DOBROBYTU CZŁOWIEKA LUB GRUPY • OBEJMUJE SUBIEKTYWNE I OBIEKTYWNE STRONY ZAGADNIENIA • DOTYCZY GŁÓWNIE TYCH WARUNKÓW ŻYCIA LUDZKIEGO, KTÓRE TEMU ŻYCIU NADAJĄ SENS - CZŁOWIEK MUSI WIEDZIEĆ, ŻE ŻYCIE NIE JEST NONSENSEM !!!

„JAKOŚĆ ŻYCIA”- IDEA HUMANISTYCZNA I RELACJE CZŁOWIEKA Z OTOCZENIEM CZŁOWIEK – ŚRODOWISKO SPOŁECZEŃSTWO – PRZESTRZEŃ WSZYSTKIE ISTOTY LUDZKIE WYSTĘPUJĄ „GDZIEŚ” I TO MA ZNACZENIE ISTNIEJEMY POPRZEZ PRZESTRZEŃ: DOMY – ŚWIAT PRYWATNY I PUBLICZNY OSIEDLA - MIASTA, SUBURBIA, WIEŚ, … TERYTORIA – IDENTYFIKUJEMY SIĘ - JAKOŚĆ MIEJSC – (WARTOŚĆ I TOŻSAMOŚĆ) - ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ - TO JAK ŻYJEMY NA PLANECIE ZIEMIA ZAPEWNIA NAM PRZYRODA I ŚRODOWISKA ODDZIAŁUJĄCE NA NAS, A MY NA NIE ISTNIEJEMY JAKO CZĘŚĆ PRZYRODY: • GLOBALNE ZMIANY KLIMATU • … …. … • LOKALNE ŚRODOWISKA I HABITATY -JAKOŚĆ ŚRODOWISKA – (WARUNKI WSPIERAJĄCE ŻYCIE ) - ZDROWIE CZŁOWIEKA -

2. SENS PRAKTYCZNY

„JAKOŚĆ ŻYCIA W MIEŚCIE”- KSZTAŁTOWANIE PRZESTRZENI MIEJSKIEJ - WSZYSTKIE MIASTA PODLEGAJĄ CIĄGŁYM ZMIANOM I JEŻELI UTRACĄ DYNAMIKĘ, TO ZAGRAŻA IM DEGRADACJA LUB ŚMIERĆ IMPERATYW: • ZAPEWNIĆ ROZWÓJ SPOŁECZNO-EKONOMICZNY: • PRZYCIĄGNĄĆ DO SIEBIE EKONOMICZNE DZIAŁALNOŚCI, • MIEJSCA PRACY, • INFRASTRUKTURĘ • ITP.

„JAKOŚĆ ŻYCIA W MIEŚCIE”- KSZTAŁTOWANIE PRZESTRZENI MIEJSKIEJ -  NEGATYWNE EFEKTY ZEWNĘTRZNE ROZWOJU: • NIEPRZYSTAWALNOŚĆ TERENÓW SĄSIEDNICH • NIEPEWNOŚĆ CHARAKTERU ZAGOSPODAROWANIA I WARTOŚCI TERENU • ZATŁOCZENIE DRÓG I ZANIECZYSZCZENIA KOMUNIKACYJNE • ITP. W DOBIE GLOBALIZACJI NISKA JAKOŚĆ ŚRODOWISKA ZAGRAŻA ŻYWOTNOŚCI MIAST

„JAKOŚĆ ŻYCIA W MIEŚCIE”- KSZTAŁTOWANIE PRZESTRZENI MIEJSKIEJ - • MIASTA MUSZĄ BYĆ ATRAKCYJNE • JAKOŚĆ ŚRODOWISKA CZYNNIKIEM KRYTYCZNYM ABY ZAPEWNIĆ JAKOŚĆ ŻYCIA W MIASTACH, MIASTA MUSZĄ PLANOWAĆ SWÓJ PRZYSZŁY ROZWÓJ I KONTROLOWAĆ : • UŻYTKOWANIE TERENU • GĘSTOŚĆ ZAGOSPODAROWANIA TERENU • POWIĄZANIA TRANSPORTOWE • OTWARTE PRZESTRZENIE

„JAKOŚĆ ŻYCIA W MIEŚCIE”- PROCESY I ZJAWISKA - KONTROLOWANE BEZPOŚREDNIO PRZEZ MIASTO NIEKONTROLOWANE BEZPOŚREDNIO PRZEZ MIASTO: ZMIANA DEMOGRAFICZNA ZMIANA WZORÓW KONSUMPCJI URBANIZACJA DETERMINANTY JAKOŚĆ ŚRODOWISKA ---------------------------------- JAKOŚĆ MIEJSC

3. DETERMINANTY I WYZWANIA

ZMIANA DEMOGRAFICZNA- ZMIANA STRUKTURY SPOŁECZNEJ MIASTA - TRENDY: • NISKIE TEMPO URODZIN  ZMNIEJSZANIE SIĘ LICZBY LUDNOŚCI • WZROST PRZECIĘTNEGO WIEKU  STARZENIE SIĘ LUDNOŚCI • ZMNIEJSZANIE SIĘ GOSPODARSTW  WZROST LICZBY GOSPODARSTW • MIGRACJE  WZROST / WYLUDNIANIE SIĘ MIAST I REGIONÓW

ZMIANA DEMOGRAFICZNA- PROBLEMY „KURCZĄCYCH SIĘ MIAST” - • MNIEJSZA AKTYWNOŚĆ EKONOMICZNA I SPOŁECZNA  WZROST BEZROBOCIA • MNIEJSZA KONSUMPCJA  NIEEFEKTYWNOŚĆ INFRASTRUKTURY I WYKLUCZENIE SPOŁECZNE SŁABSZYCH GRUP • MNIEJSZA PRESJA NA ŚRODOWISKO  KONTYNUACJA URBAN SPRAWL I MNIEJ EFEKTYWNE WYKORZYSTANIE ZASOBÓW

ZMIANA DEMOGRAFICZNA WYZWANIE: PRZYCIĄGNĄĆ LUDZI DO MIASTA !!! JAKOŚĆ ŻYCIA W MIEŚCIE DETERMINUJĄ LUDZIE, KTÓRYCH MIASTU UDA SIĘ LUB NIE UDA SIĘ PRZYCIĄGNĄĆ DO SIEBIE – POTRZEBNE OSIEDLA MAJĄCE KRYTYCZNĄ MASĘ LUDZI OBSZARY POLITYKI „JAKOŚCI ŻYCIA W MIEŚCIE”: • ROZWÓJ SPOŁECZNO-EKONOMICZNY • KULTURA • PLANOWANIE I PROJEKTOWANIE PRZESTRZENNE • DOSTĘPNE BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE • ŚRODOWISKO: JAKOŚĆ POWIETRZA, WODY I DOSTĘP DO OTWARTYCH I ZIELONYCH PRZESTRZENI

„KURCZENIE SIĘ” MIAST GZM

ZMIANA WZORÓW KONSUMPCJI- ZMIANY STYLÓW ŻYCIA I NADMIERNA KONSUMPCJA - TRENDY: • MOBILNOŚĆ PRACY  WZROST INDYWIDUALNEGO DOBROBYTU • ZWIĘKSZONE OCZEKIWANIA ŻYCIOWE  NOWE WYBORY ŻYCIOWE (MIESZKANIE, WYPOCZYNEK…) • KONSUMPCJA DÓBR I USŁUG  MIERNIK OCENY ZAAWANSOWANIA ROZWOJU I DOBROBYTU

ZMIANA WZORÓW KONSUMPCJI- PROBLEMY STYLU ŻYCIA I KONSUMPCJI - • PROBLEMY ZDROWOTNE • ALERGIE • CHOROBY UKŁADU KRĄŻENIA, … • STRATY EKONOMICZNE • WYCZERPYWANIE SIĘ ZASOBÓW NIEODNAWIALNYCH ZIEMI, ENERGII, WODY • TWORZENIE ODPADÓW I EMISJI, … • SPOŁECZNE NIERÓWNOŚCI • WYKLUCZENIE GRUP SŁABSZYCH Z DOSTĘPU DO DÓBR I USŁUG

ZMIANA WZORÓW KONSUMPCJI WYZWANIE: ROBIĆ LEPSZE POLITYKI !!! STYLE ŻYCIA SĄ DZIEDZINĄ INDYWIDYUALNYCH WYBORÓW, NA KTÓRE W WYSOKIM STOPNIU WPŁYW MAJĄ PRZEDSIĘWZIĘCIA POLITYKI OBSZARY POLITYKI „JAKOŚCI ŻYCIA W MIEŚCIE”: • TWORZENIE MOŻLIWOŚCI WYBORU KONSUMPCJI BARDZIEJ ZRÓWNOWAŻONEJ I STYMULOWANIE ZMIANY ZACHOWAŃ: • Strefy ruchu pieszego i rowerowego • Zintegrowane bilety transportu publicznego • Opłaty parkingowe według stref zatłoczenia miejskiego • PROMOWANIE ENERGII ODNAWIALNEJ I POSZANOWANIA ENERGII • WDRAŻANIE SELEKTYWNEJ ZBIÓRKI ODPADÓW

URBANIZACJA - ZMIANA STRUKTURY FUNKCJONALNO-PRZESTRZENNEJ - TRENDY: • EKSPANSJA EKSTENSYWNEGO MIEJSKIEGO UŻYTKOWANIA ZIEMI, URBAN SPRAWL, NIE PLANOWANA URBANIZACJA PERYFERII • ROZPAD MIASTA MODELU EUROPEJSKIEGO • ZMIANA RELACJI HIERARCHICZNYCH I FUNKCJONALNYCH – METROPOLIZACJA PRZESTRZENI

URBANIZACJA - SPRZECZNOŚCI WSPÓŁCZESNEJ URBANIZACJI - MIASTO ZALEŻNE OD SAMOCHODU X ZMIANY KLIMATU WYZWANIEM XXI W. SZYBKI WZROST NOWYCH OSIEDLI I MIAST X „KURCZENIE SIĘ” MIAST STARYCH WZRASTAJĄCE OCZEKIWANIA ŚRODOWISKOWE X EROZJA PRZESTRZENI OTWARTYCH I ZIELONYCH REALIZOWANE PRYWATNE POTRZEBY I ASPIRACJE X POMIJANE SZERSZE WYMAGANIA SPOŁECZNE, EKONOMICZNE I ŚRODOWISKOWE

URBANIZACJA WYZWANIE: ZRÓWNOWAŻONY ROZWÓJ ! OSIĄGANIE W PRZYSZŁOŚCI WYSOKIEJ JAKOŚCI ŻYCIA W MIASTACH WYMAGA ZAPEWNIENIA IM ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU, KTÓREGO PODSTAWĄ JEST WYSOKA JAKOŚĆ ŚRODOWISKA OBSZARY POLITYKI „JAKOŚCI ŻYCIA W MIEŚCIE”: • MIASTO ZWARTE I STEROWANIE MIEJSKĄ EKSPANSJĄ • WYSOKA JAKOŚĆ PRZESTRZENI MIEJSKIEJ: • MIEJSCA PIĘKNE • MIEJSCA SPOŁECZNIE SPÓJNE • MIEJSCA PROMUJĄCE RÓWNOŚĆ I SPOŁECZNĄ SOLIDARNOŚĆ.

CZY METROPOLIA „SILESIA” TWORZY WARUNKI, KTÓRE NADAJĄ ŻYCIU LUDZKIEMU SENS ? GLOBALIZACJA JEST WYZWANIEM DLA POLITYKI I PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO: - METROPOLIE BUDUJE SIĘ NA TLE KONKURENCYJNEGO OTOCZENIA.

ZBIGNIEW J. KAMIŃSKI prof. PŚ dr hab. inż. arch. Politechnika Śląska, Wydział Architekturytel. 32-2371210; 32-2371318zbigniew.kaminski@polsl.pl

DETERMINANTY JAKOŚCI ŻYCIA W MIEŚCIE