2. DÜNYA SAVAŞI

1. 2. DÜNYA SAVAŞI Yrd. Doç. Dr. Yüksel Nizamoğlu Siyasi Tarih 2 YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

2. İki Dünya Savaşının Farkları ve Benzerlikleri • 1. Dünya Savaşı Avrupa ağırlıklı yapılmasına karşılık 2. Dünya Savaşı daha geniş bir alanda yapılmıştır. • 1. Dünya Savaşı genellikle aynı yöntemlerle devam etmesine karşılık, 2. Dünya Savaşı’nda silah teknolojisi sürekli değişti. Büyük zırhlılar, uçak gemileri, çıkarma araçları, G.M.S. (cemse), Jeep kullanıldı. Savaşın sonunda da atom bombası kullanıldı. • 1. Dünya Savaşı daha çok cephede olurken, 2. Dünya Savaşı’nda herkes hedef oldu ve havadan bombalamalar yapıldı. • 2. Dünya Savaşı’nın nedenleri bile çok tartışılmışken, 2. Dünya Savaşı’nın nedenleri daha da karmaşıktır. Japonya, Almanya, İtalya ve SSCB’nin yeni topraklar elde etme istekleri 2. Dünya Savaşı’nın başlamasında etkili oldu. • 1929 Ekonomik buhranının bütün dünyayı etkilemesi ve ABD Başkanı Roosevelt'in diğer ülkeleri dikkate almayan ekonomik politikaları savaşın çıkmasında etkili oldu. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

3. İki Dünya Savaşının Farkları ve Benzerlikleri • Nazizm, Faşizm ve Bolşeviklik ideolojileri 2. Dünya Savaşı’nın bir nedenini oluşturdu. • 2. Dünya Savaşı da 1. Dünya Savaşı gibi «egemen devletler» arasında oldu. • 2. Dünya Savaşı’nın liderleri Hitler ve Mussolini 1. Dünya Savaşı’nda cephede görev yapmışlar; Churchill ve Roosevelt de yetkili görevler üstlenmişler, Stalin de komuta kademesinde görev yapmıştır. Dolayısıyla bütün lider kadrosu savaştan anlıyordu ve savaş esnasında bu birikimlerine göre yönlendirme yapmışlardır. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

4. İki Dünya Savaşının Farkları ve Benzerlikleri • Liderlerin kendi ülkelerinde müthiş bir güçleri vardı. • Her iki savaş da Avrupa merkezli çıkmış, ikisinin de çok kısa sürede biteceği düşünülmüştür. • İki savaş da genel niteliklidir ve devletler her şeylerini seferber etmişledir. • Her iki savaşın merkezinde Almanya ve ona karşı İngiltere-Fransa ittifakı yer almıştır. • Politikacılar, her iki savaşın engellenmesi için de yeterince aktif olamamışlar, «çaresizlik içinde sürüklenmişlerdir" YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

5. Polonya’nın İşgali • Savaş, Almanya‘nın 1 Eylül 1939 sabahında Polonya’ya saldırısıyla başladı. Bu işgali hızlandıran temel etkenlerden biri Polonya’nın Almanya’nın isteklerine karşı çıkması oldu. Almanya, Milletler Cemiyeti’nin garantisi altına sokulan Danzing serbest şehrinin kendisine verilmesini istedi. • Polonya 25 Ekim 1938’de Danzing’instatüsünün Milletler Cemiyeti’nin garantisinden çıkarılıp Almanya-Polonya garantisi altına sokulabileceğini belirtti. Polonya taviz vermedi ve Almanya'nın önerisini geri çevirdi. Polonya, böylece Almanya'nın olası bir müttefikinden uzaklaştı ve hedef haline geldi. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

6. Polonya’nın İşgali • Almanya’nın Polonya’yı işgaline karşı İngiltere bu ülkeye yardım sözü verdi. Bu durum Hitler’i Sovyetlere yöneltti. Hitler, 23 Ağustos 1939 tarihinde Sovyetlerle bir antlaşma imzaladığında bütün dünya buna şaşkınlıkla baktı. Antlaşma çıkar alanları konusundaki maddelerin yanında Polonya'nın iki devlet arasında nasıl paylaşılacağını kapsamaktaydı. Antlaşmaya göre Baltık Devletleri ve Finlandiya da Sovyetlerin olacaktı. • Antlaşmadan iki gün sonra İngiltere-Polonya ittifakı resmen ilan edildi. Bu ilan, işgal tarihini beş gün uzatmakla birlikte, Almanlar harekâtı bir an önce yapmak istediler. Bu düşüncenin arkasında sonbahar yağmurlarına yakalanmamak ve Fransızların batıdan daha önce saldırmasınıbeklememek yatıyordu. Böylece 1 Eylül’de dünya tarihinin en büyük savaşı başlamış oldu. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

7. Polonya’nın İşgali • Polonyalı komutanlar, Almanlara yönelik batıdan bir Fransız saldırısına kadar işgale direnebileceklerini düşünüyorlardı. • İngiliz ve Fransız komutanlar da aynı düşünceye sahiptiler. Ancak işgal sırasında Almanlar, her bakımdan üstündü. • 17 Eylül 1939’da Sovyetler, Sovyet-Polonya Saldırmazlık Antlaşması’nın geçerli olmadığını belirterek savaş ilan etti. SSCB Nazi-Sovyet Paktı gereğince 17 Eylül 1939 tarihinde Doğu Polonya topraklarına ilerleyerek savaşa katıldı. Polonya kısa sürede Alman ve Sovyet birlikleri tarafından işgal edildi. • Stalin, Hitler’e batıda tam serbestlik tanıdı ve üstelik Sovyet maden ve hammadde desteğinin Almanya’ya aktarılacağı sözünü verdi. • Polonya birlikleri dağınık bir şekilde 6 Ekim’e kadar çatışmaları sürdürdüler. Ülke böylece işgal edildi. Batılı devletler Polonya'nın işgale 6 ay dayanabileceğini varsaymışlardı. Ancak ülke yalnızca 1 ay dayanabildi. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

8. İngiltere’nin Savaşa Girmesi • İngiltere, Almanların Polonya’ya saldırmasından sonra 3 Eylül’de Almanya’ya savaş açtı. Almanlar, İngilizlere karşı yetersiz bir donanmaya sahip olmalarına rağmen denizlerde de savaşa başladılar. • İngiltere’nin eski Commonwealth üyeleri (eski sömürgeleri) de Eylül ayının ilk günlerinde Almanya’ya savaş ilan ettiler. Ancak her ilanın özel şartları vardı. Örneğin Avustralya, savaş ilanına karşılık bunun sadece vatanınısavunmakla sınırlı kalacağınıbelirtti. Kanada parlamento görüşmelerinin ardından savaş ilan etti ancak zorunlu askerliği kaldırarak bunu gönüllülüğe bıraktı. ABD, başlangıçta tarafsızlığını ilan etmesine rağmen, John F. Kennedy gibi önemli simalar Avrupa demokrasilerinden yanaydı. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

9. İngiltere’nin Savaşa Girmesi • Bütün ülkeler Polonya’nın işgaline karşı birlik olamadılar. Almanya'nın 1940 yılındaki batı cephesi taarruzuna kadar yapılan saldırı harekâtları ya etkisiz kaldı ya da ertelendi. Örneğin Fransa SarreHarekâtı denilen irili ufaklı saldırılarıyla Almanya'nın yönünü batıya çevirmesine çalıştı. Ancak Polonya düştükten sonra bu harekâtları durdurdu. Bu yüzden bu döneme sahte, garip ya da komik savaş denildi. İngiltere AndersonSığınakları’nı ve Fransa da MaginotHattı’nı inşa etmeye başladı. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

10. Sovyetler Birliği’nin Baltık Ülkelerini Ele Geçirmesi • Polonya’nın işgalinin ardından Sovyetler Birliği, I. Dünya Savaşı sonunda kaybettiği Baltık topraklarınıtekrar ele geçirmek için bu bölgeye yöneldi. Bununla birlikte bu ülkeler (Estonya, Letonya, Litvanya) Polonya işgal edilene kadar komünizm karşıtı bir politika izliyorlardı. Ancak Polonya‘nın Sovyetler tarafından paylaşılması ve Fransa'nın da yardıma gelmemesi üzerine bölgede yalnız kaldılar. • Sovyetler Birliği 27 Eylül 1939 tarihinde Estonya’dan deniz ve hava üsleri kurma isteğinde bulundu. Aksi taktirde ülkenin işgal edileceğini bildirdi. • Tehdit karşısında çaresiz kalan Estonya, bu ülke ile 28 Eylül 1939 tarihinde deniz ve hava üslerinin kurulmasını içeren bir antlaşma imzalamak zorunda kaldı. Ardından Sovyetler Birliği tehdit sahasını genişleterek 5 Ekim’de Letonya ile 12 Ekim 1939 tarihinde de Litvanya ile benzer antlaşmalar yaptı. Burada üsler kuran Sovyetler, zamanla ordularını göndererek bu ülkeleri işgal etti. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

11. Sovyetler Birliği’nin Baltık Ülkelerini Ele Geçirmesi • Stalin, Ekim 1939’da Polonya’nın işgali öncesinde saldırgan bir siyaset izleyen Finlandiya’ya yöneldi. Nazi-Sovyet Paktı gereğince nüfuzu altında olan bu ülkeye bazı talepler iletti. • Finlandiya Hükümeti’nin bu istekleri reddetmesi üzerine Sovyetler, 30 Kasım 1939 tarihinde kara, hava ve denizden ülkeye saldırdı. Üstün Sovyet kuvvetlerine karşı Finliler olağanüstü bir direniş gösterdilerse de uluslararası yardım da alamadıklarından yenilgiyi kabul etmek zorunda kaldılar. • 12 Mart 1940 tarihinde Finlandiya, Sovyetler Birliği ile barış antlaşması imzalamak zorunda kaldı. Finlandiya bu antlaşmayla bağımsızlığını korusa da Sovyet taleplerini kabul etmek zorunda kaldı. En önemlisi de Sovyetlerin üs kurma isteğini yerine getirdi. Milletler Cemiyeti Fin-Sovyet savaşı nedeniyle Sovyetler Birliği’ni üyelikten çıkardı. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

12. Danimarka ve Norveç’in İşgali • İngiltere, Finlandiya'nın işgalinin ardından Almanya’ya giden demir cevheri taşıyıcılarının kullandıklarıyolu kapatmak için Norveç karasularına mayın döşeme kararı aldı. Bunun üzerine Hitler, bir istila hareketiyle İngiltere’den önce davranmaya karar verdi. • Almanlar 9 Nisan sabahı önce Danimarka ardından da Norveç’e girecekti. Nitekim Alman kuvvetleri 9 Nisan günü karadan Danimarka’ya girdiler. Danimarka güçlü bir askeri güce sahip olmadığından ülke bir kaç saat içinde düştü. Hitler daha sonra Norveç’e yöneldi. • Norveç’in işgali 2 ay sürdü. Savaşta Almanya, denizdeki İngiliz üstünlüğünü hava kuvvetleriyle dengeledi. Bu cepheyle birlikte batı cephesinin açılmış olması sebebiyle son İngiliz birlikleri ülkeyi Almanya’ya bırakarak geri çekildi. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

13. Almanlara Karşı Batı Cephesinin Kurulması • Almanya, Versailles Antlaşması’nın öngördüğü düzenin intikamını almak için yönünü Fransa’ya çevirdi. Mayıs 1940’a kadar bu cephede önemli çarpışmalar yapılmamıştı. • Almanya'nın batıya yönelik olası bir saldırısında hedef bölgenin Belçika, Lüksemburg ve Hollanda (Beneluks ülkeleri) olacağıbilinmekteydi. • Almanya 10 Mayıs 1940 tarihinde 2. Dünya Savaşı’nın en önemli hamlelerinden birini yapmak üzere Hollanda, Belçika ve Fransa’ya karşı havadan ve karadan saldırılara başladı. • 15 Mayıs’ta Hollanda teslim olduğunu açıkladı. 28 Mayıs 1940 tarihindede Belçika teslim oldu. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

14. Almanlara Karşı Batı Cephesinin Kurulması • 10 Haziran’da İtalya güneyden Fransa’ya saldırmaya başladı. Buna rağmen İtalya, Fransa teslim olana kadar herhangi bir başarı elde edemedi. • Almanların ilerleyişi “Yıldırım Savaşı” esasına göre yapıldığından oldukça hızlı oldu. Almanlar 14 Haziran günü Paris’e ulaşmayı başardılar. • Fransız Başbakanı Paul Reynaud, bu başarısızlık üzerine 16 Haziran 1940 tarihinde başbakanlıktan ayrıldı ve yerine General PhilippePétain yeni hükûmeti kurarak başbakan oldu. Yeni başbakan, o tarihte İngiltere’de bulunan Fransız General Charles de Gaulle’ündirenilmesine dair söylemlerine rağmen Almanlardan barış antlaşması talebinde bulundu. Böylece Fransa teslim olarak Almanya ile 22 Haziran’da barış antlaşması imzaladı. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

15. Almanlara Karşı Batı Cephesinin Kurulması • Pétain 1 Temmuz’da adını, kurulduğu küçük kaplıca kasabası Vichy’den alan yeni hükümetini kurdu.Vichy Hükümeti, Alman yanlısı bir politika izledi. Sosyalistler, komünistler ve Yahudiler Fransa’daki yenilgiden sorumlu tutuldular ve onlara karşı bir cadı avı başlatıldı. VichyHükümeti, “Nazi Yeni Dünya Düzeni’ne” bağlı kalınarak Fransız egemenliğinin yeniden sağlanabileceğine inanmaktaydı. • Fransa'nın Almanya’yla ateşkes imzalamadan önce gıyabında ölüme mahkûm edilmiş bulunan General Charles de Gaulle, VichyHükümeti’ni tanımadığını belirterek, anavatan toprakları dışında bir direniş gücü oluşturmaya çalıştı. İngilizler de de Gaulle’ü“Özgür Fransa'nın Lideri” olarak kabul etti ve onunla iş birliğine gitti. Almanya Fransa’yı savaş dışında bıraktığından İngiltere tek başına kaldı. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

16. Manş Cephesi • Hitler 2 Temmuz’da İngiltere’nin istilasına yönelik bir planın hazırlanmasınıistedi. Teslim olmaya niyeti olmayan İngiltere, Fransızlara ait 4 tam donanımlı savaş gemisinden üçünü 10 dakikadan daha kısa bir sürede Almanlar tarafından kullanılacağı düşüncesiyle bombardımana tutarak batırdı. Diğer kruvazör ise Strasbourg’akaçtı. • Ağustos ayında savaş başladı. İngilizlerin amacı, Alman Avcı Uçakları Komutanlığı’nı yok etmek ve böylece Manş üzerindeki hava üstünlüğünü ele geçirmekti. Nitekim bu hareketler gündüz yapılıyordu. Ancak Almanlar gece bombardımanları ile Ağustos sonuna kadar birçok İngiliz şehri neredeyse her gece bombalandı. Ardından 7 Eylül’den itibaren hedef Londra idi ve gece-gündüz saldırıya uğradı. Almanlar üstünlüğü ele geçirmiş olmalarına rağmen Londra’da panik havası yaşanmadı. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

17. Manş Cephesi • 17 Eylül’de Hitler işgal planlarını erteledi. Böylece İngiltere’ye ölümcül darbe vurulamadı. Nitekim Kasım ayıyla birlikte hava saldırısı diğer İngiliz sanayi kentlerine yönlendirildi. • İngiltere’ye yapılan bu hava saldırıları Mayıs 1941 tarihine kadar düzensiz bir şekilde devam etti. Bu tarihte Alman Hava Kuvvetleri’nin büyük bölümünün Doğu Avrupa’ya kaydırılmasıyla saldırılar sona erdi. Saldırılar geride 43.000 ölü, en az 50.000 yaralı ve on binlerce evsiz insan bıraktı. • Buna rağmen İngilizler direncini kaybetmedi ve savaşma azimlerini artırdılar. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

18. Atlantik Cephesi • İngiltere’nin savaş ekonomisi çoğunlukla ithalata dayanıyordu. Bu ithalatın içerisinde gıda maddeleri ve akaryakıt önemli bir yer tutuyordu. • İngiltere, buradaki ticaret gemilerini korumak için “konvoy sistemini” geliştirdi. Alman denizaltılarına karşı Atlantik Savaşı’nda kimin başarılı olacağı şifrelerin çözülüp çözülmemesine bağlıydı. Konvoylar yavaş ilerliyordu. Bu seferlerde emirler radyo sinyalleriyle veriliyordu ve bu sinyaller engellenebilirdi. 1941 yılı ilkbaharından itibaren işler değişmiş, İngilizler U-Boat’larınAlman karasuları şifrelerini çözmeye başladılar. • ABD, tarafsız kalmakla birlikte Temmuz 1941’de İzlanda’yı işgal ettiğinde, İzlanda-ABD arasındaki mesafede bütün ticaret gemileri ABD Donanması tarafından korunmaya başlanacaktı. Bununla birlikte ABD, Kasım 1941’de Atlantik’te artık İngiltere tarafında yer aldı. İngiltere Atlantik Savaşı’nda avantajlı hâle geldi. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

19. Kuzey Afrika Cephesi • 10 Haziran 1940 tarihinde paylaşımdan geride kalmak istemeyen İtalya Fransa’ya savaş ilan ederek II. Dünya Savaşı’na katıldı ve İngiltere’yi zor durumda bıraktı. Bunun temel nedeni, İtalya’nın Habeşistan’da olduğu gibi Kuzey Afrika’daki kolonisi Libya’da da büyük kuvvetlerinin olması, Akdeniz’de önemli bir donanma bulundurması ve bu güçleriyle İngiltere’nin ticaret yollarını kesmesinin söz konusu olmasaydı. • İtalya, Ağustos 1940’ta Habeşistan’daki birlikleriyle Somali’deki İngiliz ve Fransız bölgesini işgal etti. Ardından 13 Eylül 1940’ta bütün Kuzey Afrika’yı ele geçirmek için Libya’da topladığı 200.000 kişilik ordusuyla Mısır’a saldırdı. Ancak İtalyan ordusu bu saldırıda fazla ileri gidemedi ve kısa bir ilerlemeden sonra İngilizler tarafından durduruldu. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

20. Kuzey Afrika Cephesi • Karşı saldırıya geçen İngiltere, Şubat 1941’de Bingazi’yi, Nisan 1941’de de İtalya’nın elinde bulunan Eritre ile Habeşistan’ı işgal etti. • Kuzey Afrika’daki mücadeleye Almanlar da dahil olarak İngiliz kuvvetlerini geri püskürtmeyi başardılar. Alman askerî güçleri 1941 yılında İngilizlerin Orta Doğu'daki en önemli üssü olan İskenderiye’ye kadar ilerledi. Ancak bu saldırılar kesin sonuç getirmedi. • Bundan sonraki süreç ileri gitme, geri gelme şeklindegerçekleşti. İngilizler 18 Kasım 1941 tarihinde Mısır’dan sınırı geçerek Libya’ya ulaştılar. Kasım ve Aralık aylarında tank ve manevra savaşları yaşandı. Ancak Alman birlikleri bitkin düştü. • Müttefik devletlerin İngilizlere yardımcı olmak üzere Kuzey Afrika’ya asker göndermesi savaşın gidişatını değiştirdi. Yapılan savaşlarda Mihver Devletleri yenildi ve 1943 yılının Mayıs ayında teslim olmak zorunda kaldılar. Böylece Müttefikler, Kuzey Afrika Savaşları’nda başarı kazanarak Akdeniz’in güney kıyılarına egemen oldu. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

21. Balkan Cephesi • Mussolini 28 Ekim 1940’da Yunanistan’a üç saat süreli bir ültimatom vererek; bazı limanların İtalya’ya bırakılmasını ve Yunanistan’ın İtalya’nın istediği anlamda tarafsız kalmasını talep etti. • Yunanistan olumlu cevap vermeyince İtalya işgale başladı. Yunanistan'ın Türkiye’den yardım talebi de Balkan Paktı gereğince karşılıksız kaldı. • Yunanlılar İtalyanlara karşı büyük bir mücadele vererek Adriyatik kıyılarına çekilmeye zorladılar. • Almanya, SSCB’ye saldırmadan önce Balkanları güvence altına almak amacıyla harekete geçerek önce Romanya’ya saldırdı. Romanya’dan Transilvanya bölgesinin bir kısmı Macarlara, Dobruca bölgesi de Bulgaristan’a verildi. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

22. Balkan Cephesi • Bulgaristan Almanya’nın savaşı kazanacağına inandığından Almanya ile bir antlaşma yaptı ve Alman askerleri Sofya’ya girdi. • Almanya bundan sonra 1941 Şubatında Yugoslavya’ya ittifak önerdi. Bu öneri kabul edilmeyince Almanlar Belgrat’ı bombalayarak ülkeyi işgale başladılar. Buna karşılık ülke halkı Mihailoviç ve Tito önderliğinde direniş örgütleri kurarak Almanlarla büyük bir mücadeleye başladı. • Yugoslavya’nın Alman işgaline girmesinden sonra Yunanistan da Alman işgaline uğradı ve Ege adaları ve Girit’te Almanların eline geçti. • Almanlar Balkan cephesinde çok kısa bir sürede kolayca büyük bir başarı kazandılar. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

23. Türkiye’nin Savaştaki Durumu • Türkiye 2. Dünya Savaşı’nda Cumhurbaşkanı İsmet İnönü başta olmak üzere takip edilen politika sonucunda savaşa girmedi. Bu sayede savaşın felaketlerinden kurtulma imkanı buldu. • Bu başarıda; 1. Dünya Savaşı’nda yaşanan felaketlerden ders alınması ve maceradan uzak, barış yanlısı bir politika izlenmesi etkili olmuştur. • Gerek müttefikler, gerekse Mihver devletleri Türkiye’yi savaşa sokmak üzere birçok defa girişimde bulundular. Ancak Türkiye savaş dışı kalarak savaşın Ortadoğu’ya yayılmasına karşı bir «kalkan» görevi yaptı. • Türkiye özellikle İtalya’nın savaşa girmesinden sonra savaşa girmesi için Müttefiklerin baskısına maruz kaldı. Türkiye ise özellikle kendisine söz verilen silahların verilmediğini ileri sürerek bu teklifleri reddetti. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

24. Türkiye’nin Savaştaki Durumu • Savaşın Balkanlara kadar yayılmasıyla Türkiye savaşın eşiğine geldi. 1941 yılında Almanların tüm Balkanlara egemen olması Türkiye için yeni problemler meydana getirdi. Alman ve Sovyetlerin Türkiye’yi işgal edecekleri söylentileri yayıldı. Hitler İnönü’ye bir mektup göndererek işgale niyetli olmadığını ve kuvvetlerinin sınırdan 60 km. uzakta kalacağını açıkladı. • Türkiye bu gelişmeler karşısında Bulgaristan ve Sovyetlerle de anlaşma yaparak sınırlarını güvenceye aldı. • Türkiye Alman işgaline karşı birliklerini Trakya sınırına yayınca Hitler, Türkiye’nin kendisine savaş açıp açmayacağını sordu. İnönü «Almanya nasıl davranırsa Türkiye de o şekilde karşılık verecektir» şeklinde cevap verdi. • Türkiye, İngiltere ile olan anlaşmayı tehlikeye atmayacak şekilde Almanlarla 18 Haziran 1941’de saldırmazlık anlaşması yaptı. Zaten 24 Haziran da Almanlar Sovyet sınırını geçtiler ve Türkiye rahat bir nefes aldı. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

25. Türkiye’nin Savaştaki Durumu • 1942 yılı Türkiye açısından daha da zor geçti. Silah takviyesi artmakla birlikte yine de ihtiyaca cevap vermede yetersiz kaldı. • Gittikçe gerginleşen ortamda savaş dışı tutumu sürdürmek iyice zorlaştı. • SSCB 1942 Kasımında Alman ilerleyişini durdurup karşı saldırıya geçince Türkiye’ye karşı sert bir politika izlemeye başladı. Sovyet basını tarafsızlığından dolayı Türkiye’ye çok ağır eleştiriler yöneltti. • Bundan sonra Türkiye üzerindeki Alman tehdidinin yerini Sovyet tehdidi aldı. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

26. Alman-Sovyet Savaşı • 2. Dünya Savaşı’nın gidişatını etkileyen en önemli olaylardan birisi Almanya’nın SSCB’ye saldırmasıdır. Almanya bu saldırıda başarılı olsaydı, savaşın sonucu tamamen Almanya’nın lehine olabilirdi. Almanların başarısızlığı ise Almanya’nın Avrupa’daki üstünlüğünün sona ermesi ve Hitler’in ideallerinin yok olmasına neden oldu. • Hitler’in SSCB’ye saldırmasının nedenleri: • Hitler’in dünyayı komünizmden kurtarma ideali. • Almanlar için yeni hayat alanları elde etme hedefi. • SSCB’nin silahlanarak güçlenmesinin ve Almanya için bir tehdit olmasının önüne geçmek. • İngiltere’nin SSCB’ye güvenerek teslim olmadığı düşüncesi. • Hitler’in SSCB’yi kısa zamanda yeneceğine olan inancı. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

27. Alman-Sovyet Savaşı • Hitler, Sovyetlerin paylaşmasında Japonlara pay vermemek için onları Singapur’a yönlendirdi ve Japonya Sovyetlerle savaş sonuna kadar devam edecek bir saldırmazlık anlaşması yaptı. Halbuki iki devlet birlikte hareket ederek Sovyetleri kısa zamanda teslim olmaya zorlayabilirdi. • Almanlar Sovyetlerin işgali için iyi bir hazırlık yapmadılar. Sovyetleri hafife aldıkları gibi, aynen Fransa’ya karşı hazırlanan planı uygulamaya çalıştılar. Halbuki Sovyetler’in şartları çok farklıydı. Tankların geçebileceği geniş yollar, yiyecek ve bol malzeme yoktu. • Hitler Alman saldırısının altı haftada başarılı olacağını ve altı ayda da Sovyetlerin teslim olacağını planlıyordu. Almanlar 22 Haziran 1941’de geniş bir cephe üzerinden SSCB’ye karşı saldırıya girişti. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

28. Alman-Sovyet Savaşı • Sovyetler Alman ilerleyişi karşısında geri çekildiler. Almanlar endüstri bölgelerini ele geçirmelerine rağmen, üslerinden çok uzaklaştılar. Kış savaşına hazır olmayan Almanlar çamur, kar ve soğukla mücadele etmeye başladılar. • Almanların başarısızlığında; • Mayıs’ta planlanan harekatın ancak Haziran sonunda başlaması sonucunda kış şartlarına maruz kalması. • Japon saldırısından çekinmeyen Sovyetlerin bütün kuvvetlerini batıya yığmaları. • Almanların çok dağınık bir cephede savaşmak zorunda kalmaları ve hedefler konusunda kararlı olmamaları. • Almanların Sovyetlerle ilgili net bilgilerinin olmaması. • Almanların işgal ettikleri yerlerde yerli halkın desteğini sağlamak yerine onlara da esir muamelesi yapmaları. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

29. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

30. ABD’nin Tarafsızlığı ve Savaşa Girmesi • ABD savaşın başında tarafsız tutumunu sürdürmekle birlikte kamuoyunda Almanlara karşı bir antipati mevcuttu. Özellikle Yahudilere karşı takip edilen politika ABD kamuoyunu rahatsız ediyordu. • Roosevelt savaşın başında halkın düşüncelerinde bile tarafsız olmasını istediyse de İngilizlerin zor durumda kalmaları üzerine tarafsızlıkla ilgili kanunlarda İngiltere lehine değişiklikler yapılarak savaş malzemesi satışı serbest hale getirildi. • Fransa’nın işgali ABD’nin İngiltere’ye açıktan destek vermesine neden oldu. 50 destroyerle deniz gücünü takviye ettiği gibi, zorunlu askerlik kanunu da çıkarıldı. • ABD önemli bir adım olarak da güvenliğini korumak isteyen her devlete yardım edeceğini ve geri ödeme şartlarının savaştan sonra belirleneceğini kabul eden bir kanun çıkardı. Bundan en çok 31 milyar ile İngiltere, 11 milyarla SSCB yararlandı. Fransa 3 milyar, Çin 1,5 milyar destek aldı. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

31. ABD’nin Tarafsızlığı ve Savaşa Girmesi • Atlantik demeci: Almanya'nın Rusya'ya saldırması üze­rine, 12 Temmuz'da, İngiltere, 1 Ağustos'ta da, A.B.D. Rusya ile birer anlaşma imzaladılar. Ağustos başlarında Atlantik'te bir savaş gemisinde buluşan Roosevelt ve ChurchîU, 14 Ağustos'ta, tarihe «Atlantik demeci» adı ile geçen önemli demeci imzaladılar. ABD henüz savaşa girmemiş olmakla birlikte, İngiltere'den yana olduğunu böylece açıklamış oldu. • 8 maddeden oluşan bu demece, Roosevelt'in 6 Ocak tari­hinde kongreye bildirmiş olduğu «Dört Özgürlük» de alındı. Atlantik demeci sonradan, 1 Ocak 1942'de Washington'da 26 devletçe imza edilmiş olan demecin de temeli sayılmaktadır. • 1) A. B. D. ve Büyük Britanya İmparator­luğu topraklarını genişletmek istememektedirler; • 2) İlgili ulus­ların açıkça belirttikleri isteklerine uymayan toprak değişiklikle­rinin yapılmasını arzu etmemektedirler; YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

32. ABD’nin Tarafsızlığı ve Savaşa Girmesi • 3) Her ulusun kendi is­tediği hükümet biçimini seçmek hakkına uyulacağını kabul etmektedirler. • 4) Var olan anlaşmalara uyulmakla birlikte, küçük olsun, büyük olsun, yenmiş olsun, yenilmiş olsun bütün devletle­rin aynı koşullar altında, dünya ticaretine katılmalarına ve kendi ekonomik gelişmeleri için gerekli olan ham maddeleri elde etme­lerine çalışacaklardır; • 5)Herkes için daha iyi çalışma koşulları, ekonomik yükselme ve sosyal güvenlik sağlamak amacıyla, bütün uluslar arasında ekonomi alanında tam bir işbirliği istemekte­dirler; • 6) Nazi istibdadının tam olarak yıkılmasından sonra, bü­tün uluslara sınırları içinde güvenle ve bütün memleketlerdeki insanlara, yaşadıkları sürece korku ve sıkıntısız yaşamak olanak­larını sağlayacak bir barışın yapıldığını görmek istemektedirler; • 7) Böyle bir barış bütün insanlara engelsiz olarak bütün deniz ve okyanuslarda dolaşmak olanağını sağlamalıdır; YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

33. ABD’nin Tarafsızlığı ve Savaşa Girmesi • 8) Her iki dev­let dünyadaki bütün ulusların hangi nedenlerle olursa olsun kuvvet kullanmaktan vazgeçme yolunu tutmaları gerekti­ğine inanmaktadırlar. • Savaş sonrası devletler hukuku gelişmelerinde büyük bir yer tutan bu demecin hükümlerinden Almanya'nın yararlanamayacağı hükmü de demece eklenmiş bu­lunuyordu. • ABD Japonya’nın Uzakdoğu’daki yayılmasına petrol ambargosu ile karşılık verdi. Böylece Japon dış ticaretinin ¾’ü ve petrol ihtiyacının 9/10’u kesildi. Bunun üzerine Japonya ABD’ye yeni teklifler sundu ise de olumsuz cevap üzerine 7 Aralık 1941’de PearlHarbor baskınını yaparak büyük zararlar verdi. ABD’nin Pasifik donanması ile hava filosunun büyük bir bölümünü kaybetti. • ABD 14 savaş gemisi ve 350 uçak kaybetti. Japonlar ise 29 uçak kaybettiler. • Yine de Japonların başarısı yeterli değildi. Hem ABD uçak gemilerini batıramadılar, Hawaii ’deki ABD petrol üssüne zarar vermediler. PearlHarbor üssünü de işgal etmediler. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

34. ABD’nin Tarafsızlığı ve Savaşa Girmesi • Hitler, PearlHarbor baskını sonrasında önce Japonya’yı tebrik etmiş, hukuki bir yükümlülüğü olmamasına rağmen dört gün sonra da ABD’ye savaş açmıştır. Ardından da İtalya ABD’ye savaş açtı. • Mihver devletleri böylece savaşın tamamen bir dünya savaşına dönüşmesine neden oldular. • Büyük bir bölümü işgal altında olan Avrupa’nın tek ümidi, dışarıdan bir destek alınmasıydı ve mihver devletleri buna zemin hazırladılar. • Bu destek de sadece ABD ve Sovyetlerden gelebilirdi. Bu durum Avrupa’ya SSCB ve ABD’nin siyasi, askeri ve ekonomik müdahalesine zemin hazırlamıştır. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

35. Birleşmiş Milletler İttifakının Kurulması • 1942 yılının Ocak ayında Churchill Amerika’ya gitti ve burada Birleşmiş Milletler İttifakını kurdu. ABD, İngiltere ve daha sonra Sovyetler Birliği’nden başka 22 devlet daha katıldı. • Bu devletler Mihver devletlerine karşı tüm güçleriyle savaşacaklar ve ayrı bir barış yapmayacaklardı. • İttifakta yer alan bazı hükümetler o sırada mülteci durumundaydı (Polonya, Hollanda, Belçika, Norveç, Yugoslavya vb). Buna rağmen sembolik de olsa bu ittifakına katıldılar. • Öncelikle Almanya’ya saldırılmasına karar verildi. İttifaka göre ayrıca; Almanya’nın ablukaya alınması, havadan bombalanması ve ABD’nin SSCB’ye yardım etmesi kararlaştırıldı. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU

36. Birleşmiş Milletler İttifakının Kurulması • ABD’nin savaşa katılmasıyla Amerikan halkının Sovyetlere bakışı değişmeye başladı. SSCB ise ABD’nin Almanlara karşı yeni bir cephe açmasını istiyordu. Nitekim 1942’de ABD ile SSCB arasında bir ittifak yapıldı. • İngiltere ile ABD arasında ise işbirliği zirve noktasına çıktı. İngiltere ABD yardımından en çok yararlanan ülke oldu. • SSCB de ulaşım vasıtalarının imkan verdiği her türlü Amerikan yardımını aldı. • İşbirliğine rağmen müttefikler ortak bir savaş stratejisi belirleyemediler. YRD. DOÇ. DR. YÜKSEL NİZAMOĞLU