Wprowadzenie w problem samobójstw

1. Wprowadzenie w problem samobójstw Kret Ewa Zawada Agnieszka Głaszczka Agnieszka Tomasz Rękawek

2. Podstawowe terminy spotykane przy analizie problemów samobójczych: • samobójstwo, • zachowania suicydalne ( samobójcze), • depresja, • destrukcja.

3. Historia samobójstw Argumenty przeciw samobójstwu wg.: Józefa Flawiusza: • życie jest darem Bożym, • dusza została dana prze Boga jako depozyt, • samobójstwo jest grzechem, • za samobójstwo czeka nas kara.

4. Historia samobójstw Św. Augustyn – dekalog „ Nie zabijaj”, Tomasz z Akwinu wysuwa trzy dowody przeciw samobójstwu: • samobójstwo jest sprzeczne z naturalnymi dążeniami, • jest czynem aspołecznym, • jest znieważeniem Boga.

5. Samobójstwa- skala problemu • w ciągu roku samobójstwo popełni prawdopodobnie milion ludzi na całym świecie, • co 40 sekund gdzieś na świecie ktoś popełnia samobójstwo, • co 3 sekundy ktoś próbuje odebrać sobie życie,

6. Samobójstwa – skala problemu • samobójstwo należy do dwóch najczęstszych przyczyn śmierci młodych ludzi w wieku od 15 do 35 lat, • każde samobójstwo ma poważny wpływ na co najmniej sześć innych osób, • psychologiczny, społeczny i finansowy wpływ samobójstwa na rodzinę i społeczeństwo jest niezmierny, • jeśli samobójstwo wydarzy się w szkole czy miejscu pracy oddziaływa na setki ludzi.

7. Mity o samobójstwie • samobójstwo przychodzi bez ostrzeżenia, • samobójcy chcą umrzeć za wszelką cenę (51-65%) • samobójcy nie chcą umrzeć, pragną jedynie manipulować (34-48%) • poprawa nastroju po kryzysie samobójczym oznacza koniec zagrożenia • ludzie, którzy mówią o samobójstwie nie odbierają sobie życia (80-85%)

8. Mity o samobójstwie • osoba o skłonnościach samobójczych będzie mieć je już zawsze, • próby samobójcze rzadko bywają ponawiane, • wszyscy samobójcy są umysłowo chorzy, • samobójstwa popełniają ludzie określonego typu.

9. Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków Wzorce rodzinne i negatywne zdarzenia życiowe: • rozwód, separacja lub śmierć rodziców/opiekunów, • przemoc w rodzinie (pomiędzy rodzicami lub w stosunku do dziecka) • niedostateczna opieka ze strony rodziców/opiekunów • częste kłótnie między rodzicami/ opiekunami i towarzyszącym napięciem oraz agresją

10. Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. • częste przeprowadzki do innego miejsca zamieszkania • przypadki samobójstw lub prób samobójczych w rodzinie • brak harmonii w wychowaniu • bardzo wygórowane lub bardzo zaniżone oczekiwania ze strony rodziców/opiekunów • brak czasu rodziców/opiekunów, by zauważyć problemy emocjonalne dziecka i zająć się nimi

11. Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. • Brak autorytetu rodziców/opiekunów • Przesadne ograniczenia swobody i surowe nakazy • Nadużywanie alkoholu i innych substancji chemicznych przez rodziców/opiekunów • Sieroctwo powstałe w wyniku jednego lub obojga rodziców- rodziny adopcyjne lub zastępcze

12. Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. Niepowodzenia szkolne oraz rodzące się na tym tle problemy emocjonalne jako główny czynnik wpływający na zachowania samobójcze młodszych dzieci w wieku od 9 do 13 lat Cechy osobowości związane z ryzykiem próby samobójczej lub samobójstwa: - Niskie poczucie własnej wartości, brak wiary we własne możliwości - Zmienny nastrój

13. Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. • Demonstrowanie złości lub zachowania agresywne • Zachowania antyspołeczne • Drażliwość • Mała zdolność rozwiązywania problemów, kiedy pojawiają się trudności • Skłonność do doznawania rozczarowań • Lęk, szczególnie jako reakcja na niewielkie dolegliwości somatyczne lub rozczarowania

14. Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. Kryzysy rozwojowe związane z okresem dojrzewania Zaburzenia psychiczne: • Nadużywanie alkoholu i narkotyków ( w grupie dzieci i młodzieży o skłonnościach samobójczych 1 na 4 pacjentów używało alkoholu lub narkotyków przed popełnieniem tego aktu)

15. Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. • Zaburzenia odżywiania się( ryzyko samobójstwa wśród dziewcząt z anoreksją i towarzyszącą im depresją jest dwudziestokrotnie wyższe niż w ogólnej populacji młodych ludzi) • Depresja • Zaburzenia lękowe • Zaburzenia psychotyczne

16. Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. Obecne negatywne zdarzenia życiowe jako czynniki wyzwalające zachowania samobójcze • Problemy rodzinne • Rozstanie z przyjaciółmi, sympatią, zawód miłosny • Śmierć kogoś kochanego lub innej znaczącej osoby • Konflikty z prawem lub problemy dyscyplinarne

17. Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. • Niechciana ciąża, aborcja • Zakażenie wirusem HIV lub inną chorobą przekazywaną drogą płciową • Poważna choroba • Brak pracy i zła sytuacja finansowa • Wysoki poziom wymagań w szkole w okresie egzaminów • Rozczarowanie wynikami w nauce oraz niepowodzenie na studiach

18. Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. - Złe funkcjonowanie społeczne (powtarzanie klas, przerwy w nauce, ucieczki z domu) • Mass-media

19. Motywy zamachów samobójczych wśród nastolatków cd. Chęć umierania jako akt zemsty, wyrzutu, albo demonstracyjne wołanie o pomoc, zwłaszcza w stosunku do rodziców i innych osób, których postrzegają jako krzywdzicieli czy sprawców doznanego poniżenia w okresie dzieciństwa lub dojrzewania. Tylko dziecko, które nie doświadczyło miłości, doznało krzywdy, poniżenia i którego pozbawiono nadziei, że może być kochane, odbiera sobie życie- twierdzi prof. Z. Płużek i prof. B. Pilecka.

20. Samobójstwa-przyczyny psychiatryczne • Schizofrenia katatoniczna (stan hiperkinetyczny) • Depresja (szczególnie z silnym lękiem, urojeniami, omamami imperatywnymi) • Zaburzenia osobowości (dyssocjalna, borderline) • Intoksykacje niektórymi substancjami psychoaktywnymi (halucynoza alkoholowa, narkotyki halucynogenne) • Ostre psychozy przebiegające z poczuciem zagrożenia, głosami imperatywnymi

21. Depresja młodzieńcza wg Kępińskiego • Postać buntownicza ( bunt przerysowany, poczucie niskiej wartości, pesymizm) • Postać rezygnacyjna (brak wiary, planów, poczucie oczywistości) • Postać apatyczno-abuliczna (bierność, smutek, pustka, nuda, brak sensu) • Postać labilna (zmienność nastrojów, tendencje suicydalne w okresie obniżenia)

22. Osobowość chwiejna emocjonalnie Cechuje się wyraźną tendencją do działań impulsywnych bez przewidywania konsekwencji tych działań; nastrój zmienny i nie dający się przewidzieć. Występuje też skłonność do wybuchów emocjonalnych, niezdolność do kontrolowania działań impulsywnych, tendencja do zachowań zaczepnych i konfliktów z innymi, szczególnie wtedy, gdy te zachowania są potępiane lub kończą się niepowodzeniem.

23. Osobowość chwiejna emocjonalnie c.d. Wyodrębniono dwa rodzaje tych zaburzeń: • typ impulsywny, którego cechą dominującą jest niestabilność emocjonalna i brak kontroli działań impulsywnych • typ "borderline" (z pogranicza),w którym dodatkowo zaburzony jest obraz samego siebie, swoich celów i preferencji, stałe uczucie pustki wewnętrznej, skłonność do wchodzenia w intensywne i nietrwałe związki z innymi oraz tendencja do działań samouszkadzających, w tym do gróźb i prób samobójczych.

24. Schizofrenia katatoniczna W schizofrenii katatonicznej dominują nasilone zaburzenia psychomotoryczne, oscylujące między takimi skrajnościami jak pobudzenie i osłupienie lub automatyczna uległość i negatywizm. Nienaturalne postawy i pozycje ciała mogą utrzymywać się przez długie okresy. Uderzającą cechą tego stanu mogą być epizody gwałtownego pobudzenia. Objawy katatoniczne mogą łączyć się ze stanami podobnymi do snu (oneroidalnymi) - z wyrazistymi omamami scenicznymi.

25. Wczesne oznaki tendencji „S” • Wypowiedzi samobójcze • Przesadne zainteresowanie śmiercią (życie po śmierci, reinkarnacja) • Symptomy depresji • Nietypowe zmiany w zachowaniu • Problemy z apetytem i snem • Zachowania ryzykowne (samookaleczenia)

26. Wczesne oznaki cd. • Brak dbałości o higienę, wygląd • Doświadczenie traumy • Oddawanie rzeczy o specjalnym znaczeniu • Fascynacja znanymi osobami , które popełniły „S” • Izolacja, ograniczenie kontaktów • Sygnalizacja poczucia beznadziejności i bezradności

27. Postępowanie w sytuacji zagrożenia Wg. M. Anthony istnieją procedury według których należy postępować w sytuacji zagrożenia: • zbuduj pomiędzy sobą a pacjentem tzw. most, • otwórz drzwi i słuchaj, • oceń rzeczywistość, • oceń natężenie, • traktuj rozmówcę poważnie,

28. Postępowanie w sytuacji zagrożenia • zadaj właściwe pytania, • znajdź i zmobilizuj system oparcia, • podejmij działania, • utrzymaj cel, • przekaż pałeczkę.

29. Interwencja po próbie samobójczej ucznia Jeżeli zawiodą metody profilaktyczne i dowiemy się o podjęciu przez ucznia próby samobójczej, po bezwzględnie zalecanej konsultacji psychiatrycznej należy pamiętać o sprawdzonych wskazówkach w trakcie pierwszych z nim kontaktów: • Wsparcie, dawanie bliskości, okazanie zrozumienia, akceptacja

30. Interwencja po próbie samobójczej ucznia cd. • braku dobrego kontaktu z uczniem Szczerość kontaktu, empatia, zaufanie (uwaga nie obiecywać zachowania tajemnicy odnośnie aktualnych tendencji samobójczych) • Czytelność intencji, przekazów • Świadomość własnych ograniczeń • Umiejętność zaakceptowania

31. Interwencja po próbie samobójczej ucznia cd. • Uznanie próby samobójstwa za fakt historyczny (pozwala na obniżenie poziomu ekspresji emocji, utrzymanie dystansu do tego, co się stało) • Adekwatna do możliwości deklaracja własnej dostępności i dyspozycyjności • Dzielenie z innymi odpowiedzialności za kontakt z uczniem

32. Interwencja po próbie samobójczej ucznia cd. • Wzajemne zobowiązania, w tym ,,niesamobójczy’ kontrakt z uczniem (umowa co do potrzebnego czasu na załatwienie akceptowanych rozwiązań i sygnalizowania wszelkich trudności przez ucznia. Dokładne poznanie faktów, rozpoznanie przyczyn tendencji samobójczych • Koncentracja na głównych problemach ucznia i ich pozytywne przeformułowanie, jeżeli jest to możliwe

33. Interwencja po próbie samobójczej ucznia cd. -Wskazanie różnych systemów oparcia/ zasobów (wewnętrznych i zewnętrznych), podjęcie konkretnych działań (np. telefon interwencyjny do opiekunów) - Zadbanie o maksymalne bezpieczeństwo ucznia (gdy ryzyko samobójstwa – wezwanie pogotowia ratunkowego i przymusowe umieszczenie w szpitalu psychiatrycznym)

34. Interwencyjna rozmowa z uczniem Podczas interwencyjnej rozmowy z uczniem należy unikać: • Podtrzymywania wyobrażeń ucznia o naszej wszechmocy • Zaprzeczania temu, co mówi uczeń, osądzania go • Koncentracji na instrumentalnym (,,na pokaz”) aspekcie próby samobójczej (niedocenianie zagrożenia)

35. Interwencyjna rozmowa z uczniem cd. • Blokowaniu tematu śmierci i samobójstwa (stwierdzeń:,, nie mówmy o śmierci”) • Ujawnianiu bezradności i / lub rezygnacji z udzielania pomocy, często samo wysłuchanie jest skuteczne

36. Kontakt z mediami w sytuacji kryzysowej • Należy wyznaczyć jedną komunikatywną i dobrze merytorycznie przygotowaną osobę do kontaktu z mediami • Jasno należy określić, kto, w jaki sposób i gdzie będzie przekazywał dziennikarzom informacje • Na pytania mediów należy odpowiadać natychmiast, przekazując jedynie konkretne informacje, należy rozmawiać o faktach, nie snuć domysłów

37. Kontakty z mediami cd. • W sytuacji dużego zainteresowania mediów warto zorganizować konferencję prasową i przygotować komunikaty prasowe • Konferencję prasową powinien prowadzić dyrektor szkoły, choć istotne informacje może przekazywać ktoś inny spośród personelu lub osoba ze współpracującej ze szkołą w przezwyciężeniu kryzysu instytucji czy organizacji

38. Kontakt z mediami cd. • W trakcie konferencji należy w jak najpełniejszy sposób odpowiadać na pytania dziennikarzy, powinna to robić osoba kompetentna, komunikatywna, posiadająca wiedzę merytoryczną

39. Dziękujemy za uwagę Garwolin, 15 stycznia 2008