Razvoj kontenerskog transporta na unutra šnjim plovnim putevima: osvrt na mogućnosti Dunava

1. Razvoj kontenerskog transporta na unutrašnjim plovnim putevima: osvrt na mogućnosti Dunava Prof. dr Zoran Radmilović Saobraćajni fakultet Univerziteta u Beogradu e-mail: z.radmilovic@sf.bg.ac.rs Privredna komora Beograda, mart 2010

2. Mogućnosti razvoja kontenerskog transporta na Dunavu • Kontenerski linijski transport na unutrašnjim plovnim putevima treba da predstavlja segement onih transportnih lanaca kod kojih su pouzdanost prevoza tereta odnosno kontenera i niske cene transportnih usluga važnije nego brzina dopreme kontenera. • Isto tako, u skladu sa savremenim trendovima, potpuno ispravno se može tvrditi da se danas, u odnosu na prošla vremena, priroda zahteva za prevozom u znatnoj meri izmenila. Regularnost i pouzdanost održavanja određenih kontenerskih transportnih linija su karakteristike koje u znatno većoj meri utičnu na opredeljenje klijenta za načinom transporta svojih tereta nego što je to slučaj sa transportnim vremenima.

3. Mogućnosti razvoja kontenerskog transporta na Dunavu • S obzirom da, npr., mega kontenerski brodovi, na svojim transportnim linijama od Dalekog Istoka do Evrope provode oko 15 dana u plovidbi, dodatnih nekoliko dana potrebnih za transport kontenera unutrašnjim plovnim putevima neće u mnogome uticati na rezultate celokupnog transportnog lanca. • Svoju šansu, kontenerski transport na unutrašnjim plovnim putevima, naročito treba da traži kod onih transportnih lanaca kod kojih se dodatni troškovi lučkih usluga i pretovara kontenera, koji se javljaju kod kombinovanja morskog i unutrašnjeg vodnog transporta usled prekrcja kontenera sa rečnih na morske brodove i obratno, mogu prevazići najviše zahvaljujući znatno nižim transportnim troškovima.

4. Mogućnosti razvoja kontenerskog transporta na Dunavu • U ovim slučajevima naročito, ali i u većini drugih, korišćenje unutrašnjeg vodnog transporta za povezivanje pomorskog kontenerskog transporta sa procesima otpreme kontenera do krajnjih korisnika, predstavlja rešenje koje je prema mnogim pokazateljima znatno povoljnije u odnosu na sve druge varijante intermodalnog ili integralnog transporta. • Ovakve spone između pomorskog i rečnog transpota su već razvijene u lukama severne Evrope, poput Antverpena i Roterdama i imaju veoma važnu ulogu u realizaciji procesa uvoza i izvoza tereta zemalja ovog regiona. Slični trendovi se potpuno opravdano mogu očekivati i sa razvojem zemalja koje bi prirodno trebale da gravitiraju ka Luci Konstanca, što bi uslovilo i razvoj ovog vida transporta na Dunavu.

5. Mogućnosti razvoja kontenerskog transporta na Dunavu • Razmatranje kontenerskog unutrašnjeg vodnog transporta se treba pre svega zasnivati na razvoju i načinu organizacije ovog vida transporta na unutrašnjim plovnim putevima severozapadne Evrope. • Broj prevezenih kontenra na unutrašnjim plovnim putevima Zapadne Evrope je prvi put prešao 3 miliona TEU u 2000. godini. • U 2004. godini je dostigao 4 miliona TEU, da bi u 2007. godini prešao 5 miliona TEU

7. Mogućnosti razvoja kontenerskog transporta na Dunavu • Korišćenjem unutrašnjeg vodnog transporta se na veoma efikasan način može ići u korak sa stalno rastućim zahtevima krcatelja u pogledu prevoza tereta. • Kontenerski unutrašnji vodni transport treba da postane vodeći vid prevoza tereta duž glavnih rečnih koridora, uz istovremeno širenje i na novim geografskim tržištima. • Izuzetno povoljon odnos između troškova i kvaliteta usluga koji odlikuje kontenerski unutrašnji vodni transport, u poređenju sa drumskim i železničkim prevozom kao svojim konkuretima, u najvećoj meri utiče na ovakve trendove razvoja ovog vida prevoza tereta.

8. Mogućnosti razvoja kontenerskog transporta na Dunavu • Međutim, da bi postao konkurentan na novom tržištima, poput Dunava, ili zadržao svoju poziciju na tržištima gde je ovaj vid transporta preovlađujući, neophono je stalno težiti poboljšanju odnosa između troškova i kvaliteta usluga. • U svemu tome, formiranje najpogodnijih transportnih mreža plovidbe kontenerskih brodova u unutrašnjem vodnom transportu ima veoma značajnu ulogu. Međutim, i samo transportno tržište, gde se planira uspostavljanje transportnih mreža plovidbe ovih brodova, u velikoj meri utiče na izbor mreže ili linija plovidbi i rezultate koje će se ostvariti njihovom primenom.

9. Mogućnosti razvoja kontenerskog transporta na Dunavu • Kontenerski transport na unutrašnjim plovnim putevima se isključivo organizuje u obliku linijske plovidbe, putem koga se vrši povezivanje, u najvećem broju slučajeva, određene morske luke sa većim brojem luka na samom plovnom putu. • Treba znati da se kontenerski brodovi unutrašnje plovidbe, na primeru luka severozapadne Evrope, najčešće opslužuju na nekoliko terminala u morskoj luci, što omogućuje povezivanje ovih terminala sa lukama na rečnim koridorima. • Isto tako, linije plovidbe se uspostavljaju na takav način da se njima omogući povezivanje terminala u morskoj luci sa određenim delom unutrašnjeg plovnog puta. Na primer, s obzirom da se reka Rajna može podeliti na tri dela, odnosno Donju, Srednju i Gornju Rajnu, uspostavljene redovne linije podrazumevaju plovidbu kontenerskih brodova od luka koje se nalaze u nekom od navedenih delova do morske luke odnosno do Roterdama ili Antvrepena. • Ovakvi tokovi jasno ukazuju na način koji treba slediti u razvoju kontenerskog transporta na Dunavu.

10. Mogućnosti razvoja kontenerskog transporta na Dunavu • U geografskom smilsu, razvoj kontenerskog unutrašnjeg vodnog transporta pre svega zavisi od pozicije i karakteristika samih plovnih puteva, kao i od činjenice da je ovaj vid transporta veoma zavisan od pravaca razvoja kontenerskih pomorskih servisa. • U skladu sa tim, najveće povećanje kontenerskog prometa na unutrašnjim plovnim putevima se uočava na linijama između prevashodno morskih luka, poput Roterdama i Antverpena, i luka u njihovom zaleđu, odnosno na toku reke Rajne. Prema ovom pokazatelju, treba sagledavati i ulogu Luke Konstanca u njenom prirodnom gravitacionom području koje obuhvata države u slivu Dunava. • Učešće kontenerskog transporta u ukupnoj veličini ostvarenog prometa na ovoj reci se menja od 20 % na Donjoj Rajni (od luke Emmerich do luke Bonn) do 35 % na Srednjoj Rajni (od luke Koblenz do luke Wötrh) ili do 70 % na Gornjoj Rajni (od luke Strassbourg do luke Basel). • Sve ovo jasno ukazuje na očigledne prednosti koje kontenerski transport na unutrašnjim plovnim putevima ima na dužim transportnim rastojanjima u odnosu na drumski i železnički transport. Kako su kod Dunava u pitanju značajno duža rastojanja prevoza tereta nego na Rajni, značaj razvoja ovog vida transporta na Dunavu, a samim time, i uloga Luke Konstanca su očigledni.

11. Mogućnosti razvoja kontenerskog transporta na Dunavu • Sa druge strane, trenutna situacija u odnosu na transport kontenera Dunavom nije baš najpovoljnija. Veličine ostvarenog kontenerskog prometa su znatno niže nego što je to slučaj sa unutrašnjim plovnim putevima severne Evrope. • Međutim, ovaj promet bi se značajno trebao povećati prvenstveno iz razloga što bi Dunav trebalo da predstavlja veoma važan segment u transportnim kontenerskim lancima između centralne Evrope i Azije. • Kao drugi razlog za ovu tvrdnju može se navesti činjenica da se, u odnosu na plovidbu i prevoz kontenera Dunavom, mogu uspostaviti veoma povoljni odnosi između troškova transporta i vremena plovidbe ili isporuke kontenera. Drugim rečima, dok su vremena transporta kontenera unutar evropskog kontinenta znatno kraća ako se za realizaciju ovih aktivnosti koristi železnički transport, to su troškovi prevoženja znatno niži u slučaju transporta kontenera unutrašnjim plovnim putevima. • Međutim, za razvoj kontenerskog transporta na Dunavu neophodno je uspostavljanje što većeg broja redovnih linijskih servisa, kao isključivog načina organizacije transporta u slučaju prevoza kontenera.

12. Mogućnosti razvoja kontenerskog transporta na Dunavu Najveći problemi sa kojima se suočava razvoj ovog vida transporta na Dunavu su: • nepostojanje specijalizovane flote za transport kontenera; flote rečnih brodarstava podunavskih zemalja, naročito onih na Donjem Dunavu, su gotovo isključivo namenjene za transport rasutih i tečnih tereta; razvoj kontenerizacije na Dunavu treba da podrazumeva i projektovanje i izgradnju posebnih kontenerskih brodova ili sastava čije bi dimenzije i nosivosti bile prilagođene karakteristikama reke Dunav; • nepostojanje dovoljnog broja kontenerskih terminala gde bi se mogao realizovati proces opsluživanja kontenerskih brodova na Dunavu; • nepostojanje adekvatne infrastrukture u većini luka za iskrcaj kontenera sa broda na operativnu obalu i obratno, kao i terminalske mehanizacije za opsluživanje drumskih i železničkih transportnih sredstava.

13. Mogućnosti razvoja kontenerskog transporta na Dunavu • U skladu sa svim navedenim, postoje veliki potencijali za razvoj kontenerskog tranporta na Dunavu, a samim tim i za povećanje nosivih kapaciteta odnosno dalji razvoj rečnih kontenerskih brodova. • Te mogućnosti, pre svega proizlaze iz znatno većih nosivih kapaciteta brodova unutrašnje plovidbe u odnosu na svoje glavne konkurente u realizaciji transporta kontenera na delu transportnog lanca od momenta njihovog iskrcaja sa morskog kontenerskog broda do korisnika u unutrašnjosti kontineta, tj. u odnosu na drumski i železnički transport.

14. Mogućnosti razvoja kontenerskog transporta na Dunavu Doktorska disertacija – Saobraćajni fakultet, Univerzitet u Beogradu Maraš, V. Prilog određivanju transportnih linija plovidbe kontenerskih brodova na unutrašnjim plovnim putevima, izrada u toku. Maraš, V., (2008), “Determining Optimal Transport Routes Of Inland Waterway Container Ships”, inTransportation Research Record, No. 2062, Transportation Research Board of the National Academies, Washington, D.C, 50-58.

15. Hvala na pažnji! Pitanja?