Download
1 / 22
360 likes | 756 Views
PROSTORNO PLANIRANJE. Osnovni pojmovi i definicije. Prostor je jedinstvena, nedeljiva celina fizičkih uslova, prirodnih i stvorenih resursa i vrednosti Prostor je sistem , s osnovnim podsistemima : priroda, stanovništvo, ekonomske aktivnosti,
E N D
Osnovni pojmovi i definicije • Prostor je jedinstvena, nedeljiva celina fizičkih uslova, prirodnih i stvorenih resursa i vrednosti • Prostor je sistem, s osnovnim podsistemima: • priroda, • stanovništvo, • ekonomske aktivnosti, • javne službe (socijalna infrastruktura) i • komunikacije (tehnička infrastruktura i komunikacioni sistemi).
Karakteristike prostornog sistema: • složenost – veliki broj međusobno zavisnih elemenata; • dinamičnost – kao rezultat neprekidnog kretanja ljudi i roba i razvoja brojnih procesa u prostoru; • predvidljivost – postoje zakonitosti koje se istražuju i pomoću kojih se predviđa razvoj prostornog sistema; • hijerarhičnost – svi elementi imaju svoje mesto i ulogu, ali su neki značajniji zbog svog uticaja na druge elemente; • neravnomernost – posledica neravnomerne razvijenosti podsistema u vremenu i prostoru; • konfliktnost – prostor ima diferenciranu vrednost i njegovo korišćenje dovodi do konflikata u zadovoljavanju različiitih potreba i interesa; • nepodudarnost – vremena planiranja i sprovođenja planskih odluka; • nemogućnost eksperimentisanja – na nivou celog sistema, tako da se rezultati znaju tek po realizaciji plana (programa, projekta); i • geografska determinisanost – ogleda se u geografskim granicama, prirodnim i demografskim odlikama i razmeštaju elemenata podsistema u prostoru, što utiče na način života, vrste proizvodnje i razvoj društvenih procesa.
PROSTOR je • ograničen resurs, diferencirane vrednosti • raste njegov značaj • Korišćenje prostora predstavlja inherentno konfliktnu situaciju, jer ne postoje izgledi ravnopravne deobe između zainteresovanih korisnika.
Korišćenje prostora • stvarni način korišćenja prostora, i • planirani način, to jest namena prostora • Katastar nepokretnosti (struktura i promene načina korišćenja zemljišta)
Kako ćemo koristi prostor? • potencijali i ograničenja prirodnih uslova, prirodnih i stvorenih resursa; • faktori okruženja – položaj u odnosu na okruženje, saobraćajna dostupnost, način korišćenja okolnog prostora, različiti oblici regulacija (porezi, krediti, stimulacije i dr.); • ciljevi korisnika prostora – ekonomski, socijalni (ujednačavanje uslova života i rada, status, prestiž i sigurnost) i psihološki (afiniteti, estetski doživljaj, simboličke predstave o prostoru i dr.); • način donošenja odluke o korišćenju prostora – raspoloživa sredstva, dostupnost informacija, prinude (plan je vrsta prinude, kao i dozvola/odobrenje za izgradnju), vlasništvo (privatno, javno/državno, korporacijsko i mešovito).
Opšta namena prostora • poljoprivredne površine – obradive površine (njive, vrtovi, voćnjaci, vinogradi, livade), pašnjaci i vlažna zemljišta (trstici, bare, ribnjaci); • šumske površine – šume i šumsko zemljište; • vodne površine – reke s pritokama, kanali, akumulaciona/veštačka i prirodna jezera; u slučaju kada se radi o malim površinama uvršćuju se u kategoriju ”ostale površine”; i • ostale površine – izgrađene (naselja, infrastrukturni objekti, industrijski, energetski, komercijalni i drugi kompleksi) i ostale površine (rudarske, degradirane, neplodne, močvarne).
Opšta namena prostora u naseljima • Stanovanje (domaćinstvo i stambena zajednica); • Saobraćaj (spoljni/daljinski i unutrašnji - utiče na organizaciju prostora i determiniše razmeštaj namena) • Industrijske i radne zone, kompleksi i lokacije • Centri (koncentraciju gradskih aktivnosti i funkcija) • Zelenilo i rekreacija – otvoreni prostori
Organizacija prostora • lakše zadovoljenje ljudskih potreba i postizanje poželjnog kvaliteta življenja • omogućiti racionalizaciju društvenih troškova/gubitaka i maksimiziranje opštih dobiti/koristi • Granski razvoj (koncentracija) i regionalni razvoj (disperzija) – prostorno planiranje
Zaštita i rezervisanje prostora • trajno korišćenje i očuvanje prostora za neku namenu, dok je rezervisanje prostora zaštita prostora za određeni vremenski period do realizacije planirane namene.
Stroga zaštita • Nasleđe - očuvanja posebnih prirodnih, kulturnih, istorijskih i estetskih vrednosti od internacionalnog, nacionalnog, regionalnog ili lokalnog značaja, kombinovanu s ograničenim, selektivnim i kontrolisanim korišćenjem njihove ekonomske vrednosti • Prirodni resursi
Nasleđe: prirodno nasleđe – prirodnih i predeonih celina zbog njihove jedinstvenosti, izuzetnosti, osetljivosti na pojedine aktivnosti, održivog korišćenja prirodnih ekosistema i očuvanja staništa pojedinih vrsta; kulturno nasleđe – pojedinačnih objekata i celina arhitektonskog, arheološkog, istorijskog, naučnog, tehničkog, urbanog i ruralnog nasleđa i predela
Prirodni resursi • površinskih i podzemnih resursa vode za piće, • kvalitetnog poljoprivrednog zemljišta, • šuma i šumskog zemljišta.
Selektivna zaštita prostora • Zaštitne zone oko područja zaštićenog prirodnog i kulturnog nasleđa ili prirodnih resursa, radi eliminacije ili smanjenja negativnih uticaja i zagađenja iz okruženja. • Zaštitne peri-urbane zone, radi zaštite od širenja urbanog naselja, s kontrolisanim i selektivnim razvojem rekreativnih, poljoprivrednih i drugih aktivnosti i funkcija.
Sanacija i obnova prostora • Sanaciju degradiranih površina i predela, rekultivacijom zemljšta i obnovom predela posle površinske eksploatacije mineralnih sirovina i energetskih izvora. • Sanaciju i obnovu urbanih i ruralnih područja u cilju zaštite i povećanja kvaliteta življenja i racionalnog korišćenja građevinskog zemljišta i fondova.
Planiranje i plan • planiranje je permanentan - stalan proces, što znači da je dinamička kategorija; • proces pripremanja skupa odluka o akcijama u budućnosti, koji je usmeren na postizanje ciljeva preferiranim sredstvima • plan je predstava nekog želejnog budućeg stanja, što znači da je statička kategorija.
Upravljanje i usmeravanje • Upravljanje (regulacija) razvojem označava sistem legitimnog uticanja na ponašanje pojedinaca i društvenih/interesnih grupa prema prethodno postavljenim ciljevima. • Usmeravanje razvoja obuhvata objedinjen i koordiniran sistem kontrole ”od gore prema dole” i ”od dole prema gore”.
Turizam i prostorno planiranje • Intenzivan razvoj i masovnost • Kvalitet životne sredine • sistem strateškog planiranjai upravljanja razvojemturističkih područja
Turistička regija • specijalizacija sadržaja turističke ponude i usluga i diverzifikacija turističkih kretanja i aktivnosti s naglašenim individualnim doživljajem • razvoj specifičnih vidova turizma i objedinjavanje turističkih proizvoda • uticaj na razvoj regija i lokalnih zajednica, a naročito ruralnih područja
Prostorno planiranje turističkih područja • Integralni pristup • "Evropska kooperacija za održivi regionalni razvoj kroz programe turizma" (ECOSERT) • Planiranje održivog razvoja turizma zasniva se na prostornim planovima za turističke regije ili subregije, s horizontom planiranja od 20 godina
A u Jugoslaviji...? • Sedamdesetih godina XX veka započinje izrada prvih regionalnih prostornih i generalnih urbanističkih planova za šire turističke celine - zone i centre u Jugoslaviji
uspostavljanje balansa na osnovnim relacijama: (a) turistički smeštajni kapaciteti; (b) sportsko-rekreativni, kulturni, zabavni i drugi sadržaji celogodišnje turističke ponude; (c) povećanje dostupnosti i infrastrukturno opremanje turističkog područja (saobraćajnom, tehničkom i socijalnom infrastrukturom); (d) ekonomski i socijalni razvoj lokalnih zajednica i očuvanje njihovih kulturnih, etničkih i drugih osobenosti i vrednosti; (e) zaštita, održivo korišćenje i prezentacija prirodnog i kulturnog nasleđa i zaštita životne sredine.
