KONYA EREĞLİ MESLEKİ EĞİTİM MERKEZİ USTALIK KURSU DERS NOTLARI

1. KONYA EREĞLİ MESLEKİ EĞİTİM MERKEZİ USTALIK KURSU DERS NOTLARI 1

2. MUHASEBE 2

3. DERSİN İÇERİĞİ GİRİŞ TİCARET HAYATINDA KULLANILAN TEMEL BELGELER • Fatura • İrsaliye ve İrsaliyeli Fatura • Serbest Meslek Makbuzu • Gider Makbuzu • Müstahsil (Üretici) Makbuzu • Bordrolar • Diğer Belgeler TİCARİ SENETLER • Kambiyo Senetleri • Bono (Emre Yazılı Senet) • Çek TİCARİ DEFTERLER BEYANNAMELER • Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi • Muhtasar Beyanname • Katma Değer Vergisi Beyannamesi • Geçici Vergi Beyannamesi BEYANNAME VERME VE ÖDEME SÜRELERİ ÜCRET HESAPLAMASI

4. GİRİŞ Dersin İçeriği • Muhasebe nedir? Ticari faaliyetlerin defter ve belgelere parasal kaydını yapmak suretiyle işletmenin mali durumunu tespit ederek analizini sağlayan tekniğe “muhasebe” denir. 4

5. Muhasebe Tutma Zorunluluğunun Nedenleri Nelerdir? Dersin İçeriği Konu Başlığı İki nedenle muhasebe tutulur: 1.Ticarethanenin gelir, gider, alacak, borç vb. mali (parasal) işlerini düzenli şekilde takip edebilme ihtiyacı, 2.Devletin, vergi, sigorta vb. gereksinimler nedeniyle çeşitli yasalarla defter tutulmasını zorunlu hale getirmiş olması. 5

6. TİCARET HAYATINDA KULLANILAN TEMEL BELGELER Dersin İçeriği • Fatura • İrsaliye ve İrsaliyeli Fatura • Serbest Meslek Makbuzu • Gider Makbuzu • Müstahsil (Üretici) Makbuzu • Bordrolar • Diğer Belgeler 6

7. TİCARET HAYATINDA KULLANILAN TEMEL BELGELER Dersin İçeriği Konu Başlığı • Devlet, kişilerin kazançlarını, vergi ödeme güçlerini belirleyebilmek için vergi yasaları ile bazı belgelerin düzenlenmesini zorunlu tutmuştur. • Bu belgeler, ticaret hayatında yapılan alış-veriş vs. para hareketlerini ispata yarayan yazılı belgelerdir. 7

8. Dersin İçeriği Konu Başlığı • Ticari defterlere kaydedilecek tüm işlemlerin belgeye (fatura, fiş, bordro, müstahsil makbuzu vs.) dayanması gerekir. • Belgesi olmadan ticari işlem yapılamaz. Belgesi olmayan işlem defterlere kaydedilemez. • Ticari işlemlerin temel belgesi “fatura”dır. Diğer belgeler, “fatura” temel alınmak suretiyle yapılan işin niteliğine göre belirlenmiş olan belgelerdir. 8

9. FATURA Dersin İçeriği Konu Başlığı • Satılan mal veya yapılan iş karşılığında satılan malın veya yapılan işin, cinsini, miktarını, fiyatını, tutarını gösteren ve satıcı tarafından düzenlenerek alıcıya verilen ticari belgedir. • Faturanın üzerinde bulunması gereken bilgiler: 1-) Satıcının adı soyadı, adresi, vergi (TC kimlik) numarası ve bağlı olduğu vergi dairesi. 9

10. Dersin İçeriği Konu Başlığı 2-) Alıcının adı soyadı, adresi, vergi (TC kimlik) numarası ve varsa bağlı olduğu vergi dairesi. 3-) Maliye Bakanlığı’nın mührü (anlaşmalı matbaalara bastırıldığı için bu mühür faturada hazır olarak bulunur.) 4-) Faturanın seri ve sıra numarası ve tarihi. 5-) Satılan malın veya yapılan işin cinsi, miktarı, fiyatı ve tutarı. 6-) Düzenleyenin (satıcının) imzası. 10

11. Dersin İçeriği Konu Başlığı 11

12. Açık fatura-kapalı fatura Dersin İçeriği Konu Başlığı • Yasalarımızda “açık fatura-kapalı fatura” diye bir düzenleme olmadığı halde, ticaret hayatının zaman içinde oluşan gelenekleri ile böyle bir kavram doğmuştur. • Tüccarlar bedeli peşin almışlarsa, imzayı faturanın alt tarafına atmışlar ve buna “kapalı fatura” adını vermişlerdir. 12

13. Dersin İçeriği Konu Başlığı • Satılan malın bedeli peşin alınmamış ise (veresiye ise) faturada imzayı üst tarafa atmışlar ve buna da “açık fatura” demişlerdir. • Bu uygulama zaman içinde yayılmış, kabul görmüştür. • Günümüzde anlaşmazlık yaşanan alacakların kanıtlanmasında bu kavramın yeri ve önemi vardır. 13

14. Dersin İçeriği Konu Başlığı • Faturaların satışın yapıldığı tarihten itibaren en geç 10 gün içinde düzenlenmesi gerekir. • En az iki nüsha düzenlenen faturanın bir nüshası satıcıda kalır, diğer nüshası alıcıya verilir. • Satıcı, faturanın bir nüshasını alıcıya teslim ettiğini kanıtlamak zorundadır.Bunun için faturayı, ya imza karşılığında teslim edecek, yada noter kanalı ile gönderecektir. • Faturayı alan alıcı, 8 gün içinde faturaya ve faturanın içeriğine itiraz edebilir. Aksi takdirde faturayı kabul etmiş sayılır. 14

15. Dersin İçeriği Konu Başlığı • Bu fatura bir “açık fatura” ise, kişi kendisine teslim edildiği kanıtlanan ve 8 gün içinde itiraz etmediği bu açık fatura nedeni ile borçlanmış kabul edilir ve buna dayanarak kendisine karşı icra takibi yapılabilir veya mahkemede alacak davası açılabilir. • Bu durumda fatura borcunu ödediğini ispat etmek yükümlülüğü artık alıcıya geçer. Ödediğini ispat edemez ise fatura bedelini ödemek zorunda kalır. 15

16. İRSALİYE VE İRSALİYELİ FATURA Dersin İçeriği Konu Başlığı • Satışı yapılmış ancak henüz faturası düzenlenmemiş mallar bir yerden başka bir yere sevk edilecekse (gönderilecekse) düzenlenen belgeye “irsaliye”denir. • Eğer sevk edilecek malların faturası da kesilmiş ise bu kez düzenlenecek olan belgeye “irsaliyeli fatura” denir. • İrsaliyenin amacı; ülke içindeki mal sevk ve hareketlerinin kontrol edilmesi suretiyle fatura düzeninin kurulmasının sağlanmasıdır. 16

17. Dersin İçeriği Konu Başlığı • İrsaliye tüm yönleri ile faturaya benzer. Ancak fiyat ve tutar belirtilmez. • İrsaliye en az üç nüsha düzenlenir. Bir nüshası alıcıya, bir nüshası malı taşıyana verilir. Son nüsha da satıcıda kalır. 17

18. Dersin İçeriği Konu Başlığı

19. SERBEST MESLEK MAKBUZU Dersin İçeriği Konu Başlığı • Kazancı sermayesinden ziyade mesleki eğitim, deneyim, bilgi ve becerisine dayanan ve bir işverene bağlı olmaksızın serbest çalışan avukat, mühendis, mimar, muhasebeci, doktor gibi kişilerin mesleği serbest meslektir. 19

20. Dersin İçeriği Konu Başlığı • Bu kişiler, serbest meslek faaliyetleri nedeniyle elde ettikleri kazançlar için fatura yerine geçmek üzere makbuz keserler. Buna serbest meslek makbuzu denir. 20

21. GİDER MAKBUZU Dersin İçeriği Konu Başlığı • Deftere tabi vergi yükümlülerinin, kazançları basit usulde vergilendirilen ya da vergiden muaf olanlara yaptıkları hizmetler veya aldıkları mallar için düzenleyip verdikleri ticari belgedir. • (Diğer belgeler malı satan veya hizmeti yapan tarafından düzenlenirken, burada durum tersine çevrilmiştir.) 21

22. MÜSTAHSİL (ÜRETİCİ) MAKBUZU Dersin İçeriği Konu Başlığı • Gerçek usulde vergiye tabi olmayan (deftere tabi olmayan) ve tarım ve hayvancılıkla uğraşan üreticilerin sattıkları ürünler nedeniyle elde ettikleri gelirlerin belgelenmesi ve vergilendirilebilmesi amacıyla malı satın alanlarca düzenlenip müstahsile verilen ticari belgedir. 22

23. Dersin İçeriği Konu Başlığı • Örneğin; mandıraya süt veren, kabzımala meyve sebze satan üreticilere, bu ürünleri satın alanlarca serbest meslek makbuzu düzenlenerek verilir. 23

24. BORDROLAR Dersin İçeriği Konu Başlığı • İşçilere ödenen ücretlerin ve bu ücretlerle ilgili ayrıntıların gösterildiği belgelerdir. • Ücret işçiye elden ödenmişse bordroya imzasının alınması gerekir. Ayrıca işveren veya temsilcisi tarafından da imzalanır. 24

25. DİĞER BELGELER Dersin İçeriği Konu Başlığı • Ticaret hayatında ayrıca, adisyon, giriş ve yolcu bileti gibi çeşitli başka belgeler de kullanılır. 25

26. TİCARİ SENETLER Dersin İçeriği • Kambiyo Senetleri • Bono (Emre Yazılı Senet) • Çek 26

27. TİCARİ SENETLER Dersin İçeriği Konu Başlığı • “Senet”, bir alacak hakkının varlığını kanıtlamaya yarayan ve borçlu tarafından imzalanıp alacaklıya verilen yazılı belgedir. • “Ticari senetler” ise, ticaret hayatının gereklerine ve ticari yasalara göre hazırlanmış ve bu yasaların gerektirdiği belli unsurları taşıyan senetlerdir. 27

28. KAMBİYO SENETLERİ Dersin İçeriği Konu Başlığı • Ticari senetlerin bir alt türü olan ve ticaret hayatında çok yaygın ve önemli bir yere sahip olan kambiyo senetleri üç tanedir. Bunlar; • Bono, • Çek, • Poliçe’dir. • Ülkemizde bono ve çek çok yaygın bir kullanıma sahiptir. Uygulamada “senet” denildiğinde genellikle “bono” kastedilmiş olur. 28

29. Dersin İçeriği Konu Başlığı • Kambiyo; dolaşım, değişim, ciro yolu ile devredilebilme, elden ele gezme anlamına gelir. • Ciro; bir ticari senedi elinde bulunduran kişinin arka yüzünü imzalayarak senedi ve senedin temsil ettiği alacak hakkını bir başka kişiye devretmesi anlamına gelir. • Cironun iki türü vardır. Senedin kime ciro edildiği yazılarak ciro işlemi yapılmış ise buna “tam ciro” denir. • (Örnek: Ali Gül’e ciro ettim. İmza: Veli Gül.) 29

30. Dersin İçeriği Konu Başlığı • Kime ciro edildiği belirtilmeden imzalanıp ciro edilmişse buna “beyaz ciro” denir. • (Örnek: Ciro ettim. İmza: Veli Gül - veya sadece imza atılarak yapılan ciro.) 30

31. BONO (EMRE YAZILI SENET) Dersin İçeriği Konu Başlığı • Belli miktardaki bir paranın kayıtsız şartsız ödenmesi vaadini içeren kambiyo senedi türüdür. • Bir senedin “bono” sayılabilmesi için taşıması gereken 5 (beş) zorunlu unsur vardır. • Bunlar; 1-) “Bono” veya “emre yazılı (muharrer) senet” sözü. 31

32. Dersin İçeriği Konu Başlığı 2-) Bir miktar “para”nın “kayıtsız şartsız ödenmesi vaadi”. 3-) Kime veya kimin emrine ödenecekse (lehtar) onun adı ve soyadı. 4-) Düzenleme (tanzim) tarihi. 5-) Düzenleyenin imzası. 32

33. Dersin İçeriği Konu Başlığı • Protesto: Bono ya da poliçe’nin ödenmesi için noter aracılığı ile borçlu (ya da borçlulara) yazılı uyarı (ihtar) gönderilmesidir. • Senedin vadesinden itibaren 2 iş günü içinde yapılabilir. • Ciro edilmemiş senetler için protestoya gerek yoktur (ciro edenlere karşı hak talep edebilmek için protesto gerekir.) 33

34. ÇEK Dersin İçeriği Konu Başlığı • Düzenleyen (keşideci) tarafından, bankaya (muhataba) hitaben yazılan ve kendisine gelen kişiye (hamil-lehdar) belli bir miktar paranın ödenmesini emreden kambiyo senedidir. • Ülkemizde çekler bankalar tarafından bastırılıp verilir. • Bankada çek ile işleyen ticari mevduat hesabı bulunan kişiler aldıkları boş çek defterlerine çek yazarak kendi hesaplarındaki paranın çeki bankaya ibraz eden (sunan) kişiye ödenmesini emrederler. 34

35. Dersin İçeriği Konu Başlığı • Ülkemizde çekler bir ödeme ya da “kredi” aracı olarak kullanılır. • Bono’nun aksine çeklerde “düzenleyen, muhatap ve lehtar” (çek veren, çek alan ve banka) olmak üzere 3 taraf vardır. 35

36. Dersin İçeriği Konu Başlığı • Çeklerde bonolardan farklı olarak “vade” olmaz. Çekte sadece bir tek tarih vardır. O da “düzenleme” (keşide) tarihidir. • Ancak uygulamada “ileri tarihliçek” verilebilmektedir. • Gerçekte çekin düzenlendiği tarihten daha ileri bir tarih yazılarak, çek bedelinin yazılan bu tarihte ödenmesi vaat edilmekte ve bu şekilde çekler bir kredi aracı olarak kullanılmaktadır. 36

37. Dersin İçeriği Konu Başlığı • Çeklerin keşide tarihinden itibaren “10 gün” içinde bankaya sunulması gerekir. (Ödeme yeri ile keşide yeri aynı yer ise 10 gün, farklı yerlerse 30 gün) Bu süre geçtikten sonra çek hükmünü yitirir. • Çekin bankaya sunulduğu tarihte karşılığı yoksa, banka görevlilerince arka yüzüne “karşılıksızlık şerhi” denilen ve çekin karşılığının bulunmadığını bildiren yazı yazılır. 37

38. Dersin İçeriği Konu Başlığı • Bu yazı yazdırılmamış ise kambiyo hukuku kurallarına dayalı icra takibi yapılamaz ve ayrıca karşılıksız çek suçu nedeniyle sanığın cezalandırılması için Savcılığa şikayet süresi geçmiş olur. • Savcılığa şikayet üzerine karşılıksız çeki imzalayan sanık hakkında “kamu davası” açılır. • Gerek icra takibi açmak gerekse Savcılığa şikayet için karşılıksızlık şerhinin yazıldığı tarihten itibaren “6 ay” içinde müracaat edilmelidir. 38

39. TİCARİ DEFTERLER Dersin İçeriği • Türk Ticaret Kanunu, Vergi Kanunları ve ilgili diğer kanunlar uyarınca, ticaretle uğraşanlar bazı ticari defterleri tutmak zorundadırlar. • Defter tutma zorunluluğu yönünden ticaretle uğraşanlar iki ana grupta toplanmıştır. • Bunlar; • Birinci sınıf tacirler, • İkinci sınıf tacirler. 39

40. Dersin İçeriği Konu Başlığı • Birinci Sınıf tacirler; • Envanter ve Bilanço Defteri, • Yevmiye (günlük) Defteri, • Defter-i Kebir (Büyük Defter), • İkinci Sınıf tacirler ise; • İşletme Hesabı Defteri, • Günlük Perakende Satış ve Hasılat Defteri tutarlar. 40

41. Dersin İçeriği Konu Başlığı • Ticari defterler, tutulacakları yıldan önceki ayda notere onaylatılır. Noter defterin tüm sayfalarını numaralandırır ve mühürler. • Ticari defterlerin yasalarda temel kuralları belirtilmiş olan kendine özgü ve muhasebe tekniğine uygun bir tutuluş şekli vardır. • Yapılan yanlışlar da yine muhasebe tekniği kurallarına uygun olarak düzeltilir. • Silinti kazıntı yapılmaz, sayfa koparılmaz, ilave edilemez. • Mürekkepli kalem ya da yazı makinesi veya bilgisayar yazıcısı ile tutulabilir. 41

42. Dersin İçeriği Konu Başlığı • Ticari defterler, ait oldukları yılı izleyen yıldan itibaren Vergi Usul Kanunu’na göre 5 yıl, Türk Ticaret ve Sosyal Güvenlik Kanunlarına göre ise 10 yıl süre ile saklanmak zorundadır. 42

43. BEYANNAMELER Dersin İçeriği • Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi • Muhtasar Beyanname • Katma Değer Vergisi Beyannamesi • Geçici Vergi Beyannamesi 43

44. BEYANNAMELER Dersin İçeriği Konu Başlığı • Beyan, bildirmek anlamına gelir. • Vergi ile ilgili konuların önceden vergi dairesince düzenlenmiş formlara (beyannamelere) yazılarak belli zamanlarda vergi dairesine yazılı olarak bildirilmesi gerekir. • Günümüzde bu bildirim, elektronik ortamda da yapılabilmektedir. • En yaygın kullanımı olan beyanname türleri ve verilme zamanları aşağıdaki gibidir. 44

45. Yıllık Gelir Vergisi Beyannamesi Dersin İçeriği Konu Başlığı • Bir takvim yılına ait kazançlar bir sonraki yılın Mart ayının 25. günü akşamına kadar beyan edilir. • Verginin ilk taksidi Mart, ikinci taksidi Temmuz ayında ödenir. 45

46. Muhtasar Beyanname Dersin İçeriği Konu Başlığı • Bir aya ait vergilerin beyannamesi bir sonraki ayın 23. günü akşamına kadar verilir. • Vergiler 26. günü akşamına kadar ödenir. 46

47. Katma Değer Vergisi Beyannamesi Dersin İçeriği Konu Başlığı • Bir aya ait vergilerin beyannamesi, bir sonraki ayın 24. günü akşamına kadar verilir. • Vergiler 26. günü akşamına kadar ödenir. 47

48. Geçici Vergi Beyannamesi Dersin İçeriği Konu Başlığı • Geçici Vergi beyannamesi üç ayda bir verilir. • Mayıs, Ağustos, Kasım ve Şubat aylarının 14. günü akşamına kadar verilir. • Vergiler aynı ayların 17. günü akşamına kadar ödenir. 48

49. Dersin İçeriği 04 NİSAN 2007 TARİHİNDEN İTİBAREN BEYANNAME VERME VE ÖDEME SÜRELERİ

50. Dersin İçeriği Konu Başlığı