Dr hab. Fryderyk Zoll, prof. UJ i ALK

1. Dr hab. Fryderyk Zoll, prof. UJ i ALK Inkorporacja wzorców do umowy

2. Inkorporacja wzorców • Problematyka zawarcia umowy przy zastosowaniu wzorców – czy jest potrzebne szczególne unormowanie? • Przesłanki inkorporacji wzorca w świetle art. 384 k.c. • Doręczenie wzorca przed zawarciem umowy • Możliwość zapoznania się z treścią wzorca jako wystarczająca przesłanka, gdy stosowanie wzorców jest zwyczajowo przyjęte

3. Inkorporacja wzorców • Problem 1 Przedsiębiorca A prowadzi hotel. A zawarł umowę z przedsiębiorcą B o udostępnienie pomieszczeń konferencyjnych. W biurze, w którym zawierano umowę, wywieszone było na ścianie dobrze widoczne ogłoszenie, zawierające regulamin najmu tego rodzaju pomieszczeń. A nie doręczył regulaminu przy zawarciu umowy. Czy wzorzec został skutecznie włączony do umowy?

4. Inkorporacja wzorców • Rozwiązanie tego kazusu zależy od ustalenia, czy w rozumieniu art. 384 par 2 stosowanie wzorca jest zwyczajowo przyjęte. Jeżeli by tak było, to tę przesłankę należałoby uznać za spełnioną. Jednak to kryterium jest właściwie nieprzydatne. Klient powinien się liczyć ze stosowaniem wzorców wszędzie tam, gdzie oferowane są stypizowane świadczenia, adresowane do stypizowanego klienta. Można się zastawiać, czy tego kryterium nie należałoby wykładać przy zastosowaniu kryteriów ekonomicznych. Doręczenie jest tam wymagane, gdzie z uwagi na procedury zawarcia umowy a także rodzaj samej umowy, nie stanowi źródła generowania nadmiernych kosztów transakcyjnych. W naszym wypadku zapewne wydrukowanie regulaminu i wręczanie go niezbyt licznym klientom przy zapewne dość znacznej wartości transakcji można uznać za niezbyt wielki koszt dodatkowy. Dlatego można bronić poglądu, że inkorporacja nie była skuteczna.

5. Inkorporacja wzorców • Problem 2 Klient profesjonalny zawiera umowę kredytu. Przy zawarciu umowy wręczono mu liczący kilkaset stron regulamin umowy kredytu. Klient podpisał ten regulamin, który tuż nad podpisem zawierał formułkę „Zapoznałem się z treścią regulaminu”. W rzeczywistości nie miał na to czasu, bo wszystko toczyło się bardzo szybko. Czy wzorzec został skutecznie inkorporowany do umowy?

6. Inkorporacja wzorców • Rozwiązanie tego problemu zależy od przyjęcia, czy samo formalne doręczenie jest wystarczające, czy a fortiori z par. 2 należy przyjąć, że konieczne jest także stworzenie możliwości łatwego zapoznania się z treścią wzorca przed zawarciem umowy. Doręczenie ma kilka funkcji, jedną z nich jest jednak stworzenie możliwości zapoznania się z treścią wzorca. To w tym wypadku nie miało miejsca. Podpisanie tzw. klauzuli fikcji, będącej składnikiem wzorca („zapoznałem się z treścią wzorca”) niczego nie oznacza i nie zastępuje spełnienia wymogu realnej możliwości zapoznania się z treścią wzorca. • Jednak udzielona tu odpowiedź nie usuwa wszystkich wątpliwości – o nich niżej.

7. Inkorporacja wzorców • Inkorporacja wzorców w umowa konsumenckich • Zasada doręczenia wzorca • Zamiast doręczenia możliwość łatwego zapoznania się z treścią wzorca, ale tylko w przypadku drobnych czynności dnia codziennego

8. Inkorporacja wzorców • Problem 3 • A wjechał na parking strzeżony. Na parkingu znajdowała się tablica znacznych rozmiarów informująca, że prowadząca parking spółka odpowiada jedynie za szkody do wysokości 10.000 zł, chyba że szkoda powstała z winy umyślnej. Samochód A został skradziony, a jego wartość znacznie przekracza wysokość tej kwoty. A dochodzi naprawienia szkody także w zakresie przekraczającym 10.000 zł. Czy to postanowienie wzorca zostało skutecznie inkorporowane?

9. Inkorporacja wzorców • W kazusie tym na razie nie zajmujemy się kwestią ewentualnej abuzywności klauzuli ograniczającej zakres odpowiedzialności odszkodowawczej. Na razie przedmiotem analizy jest jedynie skuteczna inkorporacja tej klauzuli do umowy. Rozstrzygnięcie tego kazusu zależy od oceny, czy w tym wypadku było możliwe zrezygnowanie z doręczenia wzorca, a jeżeli tak, czy jest spełniona możliwość łatwego zapoznania się z treścią wzorca.

10. Inkorporacja wzorców • Rezygnacja z konieczności doręczania będzie tu zależeć od ustalenia: • Czy klient parkingu był konsumentem? • Jeżeli tak, czy umowa ta należy do „drobnych umów dnia codziennego”? • Jeżeli tak, to czy jest spełniony wymóg łatwego zapoznania się z treścią wzorca?

11. Inkorporacja wzorców • Nie ma w kazusie elementów świadczących, że zawarcie umowy przez klienta nie było powiązane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą lub zawodową • Brakuje w ustawie definicji „drobnej czynności dnia codziennego”. Umowa przechowania samochodu jest trudna do zakwalifikowania z tego punktu widzenia, ponieważ z jednej strony jednostkowa wartość świadczeń stron nie jest wielka i jest ona związana ze sprawami dnia codziennego, z drugiej jednak strony potencjalnie może prowadzić do znacznych konsekwencji w przypadku naruszenia zobowiązania. Znowu najpewniej należy sięgnąć do testu o charakterze ekonomicznym – czy jest to ten rodzaj transakcji, w przypadku którego wręczanie każdemu regulaminu prowadziłoby do znaczącego zawyżenia kosztów transakcyjnych, nie uzasadnionych wartością samej umowy, ale także możliwym ryzykiem. Ponieważ to ostatnie jest znaczne, można twierdzić, że kryterium to nie jest spełnione i w konsekwencji, że ograniczenie odpowiedzialności nie zostało skutecznie włączone do umowy.

12. Inkorporacja wzorców • Wzorce w transakcjach elektronicznych (wzorzec elektroniczny) Art. 384 par. 4 - Udostępnienie wzorca w taki sposób, aby mogła ona wzorzec ten przechowywać i odtwarzać w zwykłym toku czynności

13. Inkorporacja wzorców • Problem 4 • A prowadzi sklep internetowy. Swój wzorzec wyświetla na stronie. Można go wydrukować, drukując całą stronę. Na samej stronie jednak nie ma opcji zachowaj i wydrukuj. B kupił w sklepie rzecz. Czy wzorzec został skutecznie inkorporowany?

14. Inkorporacja wzorców • Niektórzy twierdzą, że proponent musi przesłać wzorzec na skrzynkę mailową adherenta. To zbyt wysokie wymaganie. Adherent musi mieć łatwą możliwość zachowania i wydrukowania tekstu. Jeżeli ten wymóg nie jest spełniony (a raczej w tym kazusie nie jest – system musi pozwalać na proste spełnienie tych wymogów), to wzorzec nie jest skutecznie inkorporowany.

15. Inkorporacja wzorców • Problem 5 : „umowy celofanowe” A kupił w sklepie płytę z programem. W domu po włączeniu płyty ukazał się regulamin licencji, zawierający szereg ograniczeń dla użytkownika. Jeżeli klient się z nimi nie zgadza, może zwrócić towar do sklepu. A chcąc zainstalować program bez zastanowienia się nacisnął przycisk „akceptuj”. Czy wzorzec został skutecznie inkorporowany do umowy?