SAĞLIKLI BESLENMEDE POSALI YİYECEKLERİN ÖNEMİ

1. SAĞLIKLI BESLENMEDE POSALI YİYECEKLERİN ÖNEMİ Şerife ÖZDEMİR TAVLAN Beslenme ve Diyet Uzmanı

2. SAĞLIKLI BESLENME Sağlık; insanın fiziksel, zihinsel ve sosyal yönden tam bir iyilik halinde olmasıdır.

3. SAĞLIKLI BESLENME İnsanın sağlığını etkileyen başlıca etmenler kalıtım ve çevre koşullarıdır. EN ÖNEMLİ ÇEVRESEL FAKTÖR İSE BESLENMEDİR.

4. SAĞLIKLI BESLENME Toplumdaki bireylerin büyük bir kısmı besinlerin besleyici değerleri, sağlığa uygun besinlerin neler olduğu ve uygulanan diyetle hastalık arasındaki ilişkiler konusunda bilgisiz veya yanlış bilgilere sahiptir.

5. BESLENME NEDİR? Büyüme, yaşamın sürdürülmesi ve sağlığın korunması için besinlerin kullanılmasıdır.

6. YETERLİ VE DENGELİ BESLENME Sağlığımızın korunması için bir günde tüketilen yiyeceklerin beş ana besin grubunu içermesi ve yaş cinsiyet ve aktiviteye göre gereken miktarda tüketilmesidir.

7. BESİN GRUPLARI Bedenin gereksinmesi olan enerji, protein, vitaminler ve minerallerin kaynağı besinler ve içeceklerimizdir. Besinler ve içeceklerimiz içerdikleri besin öğeleri tür ve miktarları yönünden ayrıcalık gösterir.

8. BESİN GRUPLARI • Grup 1: Et, yumurta, kuru baklagiller, fındık, ceviz vb. • Grup 2: Süt ve türevleri • Grup 3: Sebze ve meyveler • Grup 4: Tahıllar ve türevleri • Grup 5: Yağlar ve tatlılar.

9. BESİN GRUPLARI Grup 1:Et, yumurta, kuru baklagiller, fındık, ceviz vb. Bu gruptaki besinler protein,yağ, çinko,demir ve bazı B vitaminlerinden zengindir.

10. BESİN GRUPLARI • Grup 2. Süt ve türevleri: (Süt,yoğurt,peynir,çökelek,kefir vb.) Bu gruptaki besinler kalsiyum, A ve B vita-minlerinden zengindir.

11. BESİN GRUPLARI • Grup 3. Sebze ve meyveler: Bu gruptaki besinler C, B, E ve K vitamin-lerinden zengindir.

12. BESİN GRUPLARI • Grup 4.Tahıl ve türevleri: (Ekmek,pirinç,bulgur,makarna,erişte,un vb.). Bu gruptaki besinler B vitaminlerinden zen-gindir.

13. BESİN GRUPLARI • Grup 5.Yağlar ve tatlılar: (Bitkisel sıvı ve katı yağlar,hayvansal yağlar, şeker,bal,reçel,pekmez vb.) Bu gruptaki besinler karbonhidrat, kalsiyum, demir ve E vitamininden zengindir.

14. DİYET POSASI Bitkisel posa, bitki dokularının insandaki sindirim enzimleri tarafından hidrolize edilmeyen kısımlarıdır.

15. DİYET POSASI Diyet posası çözünür ve çözünmez posa olarak ikiye ayrılır.

16. DİYET POSASI Çözünür posa; pektin, nişasta, oligosakkarit-ler. Çözünmez posa; selüloz, hemiselüloz ve lignindir.

17. DİYET POSASI • Lignin;buğday samanı,pamuk tohumu kabuğu. • Pektin;elma ve turunçgiller,domates kabuğu. • Selüloz;soya kepeği ve baklagiller. • Hemiselüloz;mısır tanesi kabuğu, arpa ve yulaf kepeği.

18. DİYET POSASI Çözünen ve çözünmeyen diyet posası farklı etkiye sahiptir.

19. DİYET POSASI Çözünmez posa buğday kepeği,yeşil yapraklı sebzeler,lahanagiller,bezelye,fasülyede bulunur. Su absorbe eder, dışkının hacmini artırır. Konstipasyonu ve divertikülozisi önler.

20. DİYET POSASI Çözülebilir posa meyve,yulaf,yulaf kepeğinde bulunur. Kan kolesterolü ve trigliseritleri düşürmede, kalp-damar hastalıklarında, diyabet ve obezi-tenin önlenmesinde yararlanılır.

21. DİYABETTE POSA Karbonhidrat içeriği yüksek (%70-80) ve posadan zengin diyet tüketiminin bozuk glikoz toleransı olan bireylerde olumlu etkisi vardır.

22. DİYABETTE POSA Posanın glikoz kontrolü üzerine etkinliği; Dolaşımdaki monositler üzerinde insülin reseptör sayısının artması, Postprandiyal glisemik dolaşımı azalması, Direkt olarak hepatik glikoz metabolizmasını etkilemesi.

23. DİYABETTE POSA Diyabetik hastalar için günde 20-35 gr diyet posası önerilmektedir. Posa kaynağı olarak her gün sebze-meyve, kepek (yulaf,buğday) veya kepeği ayrılmamış tam tahıl taneli ürünler, kuru baklagiller önerilir.

24. KALP- DAMAR HASTALKLARI VE POSA Diyet posası,özellikle yulaf,baklagiller,sebze ve meyvelerden alınan sindirilebilirliği yüksek posa,kolesterol öncüsü safra asitlerinin kana geçişini önler ve kalp hastalığı riskini azaltır.

25. KANSER VE DİYET POSASI Posa kalın barsak bakteri florasını değiştirerek toksik metabolitlerin üretimi engeller. Karsinojenik barsak hücreleriyle temas süresini kısaltır.

26. KANSER VE DİYET POSASI Posanın yeterli alınması kalın barsak ve rektum kanser riskini azaltır.

27. TOKSİK ÖGELER VE POSA Bazı araştırmalar, yonca ve diğer bitki posalarının bazı ilaç, kimyasal boyalar ve katkı maddelerinin toksik etkilerini azalttığını işaret etmektedir.

28. ÇOCUK BESLENMESİ VE POSA Posalı besinlerin ana öğünlerde verilmesi özellikle iştahsız çocuklarda önerilen bir beslenme uygulamasıdır. Diyet posası, çocuklarda barsak hareketi ve sağlık için gereklidir.

29. ÇOCUK BESLENMESİ VE POSA İhtiyaç; 1-3 Yaş………………….19/g/gün, 4-8 Yaş………………….25/g/gün, 9-13 Yaş (kız)………………………31/g/gün, 9-13 Yaş (erkek)………………….. 26/g/gün.

30. SONUÇ Toplumlar ekonomik yönden geliştikçe,daha çok saflaştırılmış besinlere yönelmişlerdir. Sebze-meyve yerine meyve suları, Tam tahıl ürünleri yerine şeker, kepeği alınmış un ve pirinç, Kuru baklagiller yerine et ve yumurta vb.

31. SONUÇ Bu diyetler besin değerleri yönünden yeterli ve dengeli olmalarına karşın posa yönünden yetersizdir. Bu nedenle diyete kurubaklagil eklenmesi, tahıl ürünlerinin saflaştırılmaması doğru olur.

32. SONUÇ Kan lipidleri yüksek olanlar, diyabet riski taşıyanlar,kabızlıktan yakınanlar. Beyaz ekmek yerine yulaf, çavdar, tam buğday unundan ekmek, Pirinç yerine bulgur, Etin bir kısmı yerine baklagiller ve bol sebze- meyve tüketmelidirler.