Logistyka zaopatrzenia cz. I

1. Logistyka zaopatrzenia cz. I Prof. dr hab. inż. Tomasz NOWAKOWSKI Instytut Konstrukcji i Eksploatacji Maszyn Katedra Logistyki i Systemów Transportowych Budynek B8, pok. 33

2. Logistyka zaopatrzeniaIstota i cele logistyki zaopatrzenia

3. Logistyka zaopatrzeniaIstota i cele logistyki zaopatrzenia Istota logistyki zaopatrzenia jest związana z taki pojęciami jak: • Zaopatrzenie; • Gospodarka materiałowa; • Zintegrowana gospodarka materiałowa.

4. Logistyka zaopatrzeniaIstota i cele logistyki zaopatrzenia Zaopatrzenie należy rozumieć jako kompleksowe gospodarowanie wszystkimi niezbędnymi czynnikami produkcji w przedsiębiorstwie.

5. Logistyka zaopatrzeniaIstota i cele logistyki zaopatrzenia Gospodarka materiałowa obejmuje materiały, dobra inwestycyjne i usługi o zróżnicowanym charakterze, które są następnie „zagospodarowane” przez funkcje planowania i sterowania, zakupów, transportu, gospodarowania zapasami i odzyskania materiałów oraz surowców wtórnych.

6. Logistyka zaopatrzeniaIstota i cele logistyki zaopatrzenia Zadaniem gospodarki materiałowej jest zrównoważenie następujących celów: • Wysoki poziom obsługi dostaw przeciwko dążeniu do ograniczenia kosztów kapitałowych i kosztów magazynowania • Wysoki jakościowo standard materiałów przeciwko dążeniu do uzyskania niskich kosztów materiałowych • Niski poziom zamrożenia kapitałów przeciwko wysokiemu poziomowi dostawy.

7. Marketing logistyczny w sferze zaopatrzenia Logistyka sfery zaopatrzenia Zarządzanie gospodarką materiałową Zakupy z ele- mentami stra- tegii cenowej Zaopatrzenie za wszelką cenę 1950 1960 1970 1980 1990 Logistyka zaopatrzeniaIstota i cele logistyki zaopatrzenia

8. Logistyka zaopatrzeniaIstota i cele logistyki zaopatrzenia

9. Logistyka zaopatrzeniaIstota i cele logistyki zaopatrzenia Optymalne rozwiązanie problemów logistyki procesów zaopatrzenia wymaga: • określenia asortymentu oraz ilości zamawianych materiałów (ocena potrzeb) • zdefiniowania i oceny wymagań użytkownika • decyzji: produkcja własna czy zakup (decyzja make or buy) • określenia typu zakupu • przeprowadzenia analizy rynku • rozpoznania wszystkich możliwych dostawców • wstępnej selekcji możliwych źródeł zaopatrzenia • oceny pozostałych dostawców • wyboru konkretnego dostawcy

10. Logistyka zaopatrzeniaIstota i cele logistyki zaopatrzenia • określenia terminu i wielkości dostaw • ustalenia warunków składnia i realizacji zamówień • negocjowania warunków finansowych i technicznych zakupu • wyboru formy transportu i zasad rozliczania • określenia zasad reklamacji zwrotów • przyjęcia dostawy produktu lub usługi • oceny wykonania dostawy Efektywność wykonania tych działań zależy od zaopatrzeniowców.

11. Logistyka zaopatrzeniaIstota i cele logistyki zaopatrzenia Procesy fizyczne zaopatrzenia: • transport materiałów do przedsiębiorstwa • odbiór i składowanie materiałów w magazynach • wykonywanie czynności manipulacyjnych w magazynie • transport wewnętrzny materiałów do podsystemu produkcji Procesy informacyjne zaopatrzenia: • zbieranie, przechowywanie i przetwarzanie informacji stałych (normy i wskaźniki zużycia materiałów, wykazy asortymentów, katalogi i cenniki produktów, informacje o dostawcach) • zbieranie, przechowywanie i przetwarzanie informacji zmiennych (plany produkcji, plany sprzedaży produktów finalnych)

12. Logistyka zaopatrzeniaZadania obszaru logistyki zaopatrzenia

13. Logistyka zaopatrzeniaZadania obszaru logistyki zaopatrzenia • klasyfikacja zapasów • optymalizacja wielkości dostawy • optymalizacja poziomu zapasów • termin dostawy • zadania harmonogramowania dostaw • wybór przewoźnika • wybór formy transportu • monitoring dostaw

14. Logistyka zaopatrzenia Zapasy w obszarze zaopatrzenia • Zapas oznacza stan fizycznego nagromadzenia produktów w celu zachowania ciągłości sprzedaży i umożliwienia nabywcy swobody wyboru. Potrzeba gromadzenia zapasów wynika z: • trudności pełnej synchronizacji w czasie popytu i podaży określonych produktów, • sezonowości i specjalizacji produkcji, • cykliczności dostaw, • dążenia do zapewnienia nabywcom pożądanego poziomu usług, • dostępu do produktów w dogodnym dla nich miejscu i czasie.

15. Logistyka zaopatrzenia Zapasy w obszarze zaopatrzenia • W przedsiębiorstwie produkcyjnym: • Surowce, • Komponenty i podzespoły, • Wyroby gotowe, • Dobra użytkowe. • Z punktu widzenia wykorzystania zapasów w całym łańcuchu dostaw można je podzielić na: • Zapasy podstawowe (surowce, komponenty i podzespoły oraz półprodukty i wyroby gotowe); • Zapasy pomocnicze (wszelkiego rodzaju produkty potrzebne w przedsiębiorstwie); Typy zapasów

16. Logistyka zaopatrzenia Zapasy w obszarze zaopatrzenia

17. Logistyka zaopatrzeniaZapasy w obszarze zaopatrzenia Funkcją spełnianą przez zapasy magazynowe jest wyrównywanie różnic występujących między poziomem popytu i podaży. Podstawową funkcją zapasów jest zapewnienie ciągłości produkcji, tym samym zapas stanowi bufor między dostawą a zapotrzebowaniem, pozwalający na czasowe oraz ilościowe niedopasowanie dostaw i zapotrzebowania.

18. Logistyka zaopatrzenia Zapasy w obszarze zaopatrzenia

19. Do najważniejszych czynników determinujących właściwą wielkość zapasów przedsiębiorstwa należą: Popyt na wyrób gotowy, w którego skład wchodzą zakupione dobra zaopatrzeniowe; Polityka zapasów w przedsiębiorstwie; Stosowane metody produkcji: - produkcja jednostkowa, - produkcja seryjna, - montaż lub obróbka; Rodzaj popytu na daną pozycję zapasów: - niezależny - zależny; Poziom obsługi klienta, tj. wymagany stopień dostępności z zapasu (straty w wyniku opóźnień w produkcji, szpitale). Logistyka zaopatrzenia Zapasy w obszarze zaopatrzenia liczba przypadków zaspokojenia popytu na dany produkt Dostępność = liczba przypadków zgłoszenia popytu na dany produkt

20. Logistyka zaopatrzeniaZapasy w obszarze zaopatrzenia Z logistycznego punktu widzenia zapasy magazynowe można interpretować jako „niepożądane przerwy” w przepływie dóbr fizycznych. Taki punkt widzenia należy jednak skonfrontować z funkcjami gospodarki magazynowej. Utrzymywanie określonego poziomu zapasów zaopatrzeniowych jest wskazane wtedy, gdy przedsiębiorstwo chce wykorzystać efekty regresyjne skali przy realizacji zakupów, w transporcie lub w procesie produkcji.

21. Logistyka zaopatrzeniaZasada Pareto, analiza ABC, XYZ Jako istotna pomoc decyzyjna dla dokonania klasyfikacji materiałów zaopatrzeniowych ze względu na określone cechy i wykorzystanie tego podziału w sferze logistyki zaopatrzenia rozwinięta została analiza ABC i XYZ, przy pomocy której możliwe staje się selektywne podejście w polityce magazynowej. • U podstaw analizy ABC leży jednoznaczne kwantyfikowanie kryterium, jak np.: • poziom wartości zapasów, • poziom wartości potrzeb materiałowych, • ilościowe zapotrzebowanie na konkretne materiały w okresie czasu.

22. Logistyka zaopatrzeniaZasada Pareto, analiza ABC, XYZ Struktura wartościowa % Grupa A ZAPASY „CENNE” (vitalfew) 75-80% A 75-80% wartości 5-20% liczebności asortymentowej MATERIAŁY Z GRUPY A, B, C 15-20% B Grupa B 5-10% 15-20% wartości 15-20% liczebności asortymentowej 5-20% 15-20% C 60-75% Grupa C ZAPASY MASOWE(trivial many) 5-10% wartości 60-75% liczebności asortymentowej Struktura ilościowa % VilfredoPareto - ekonomista włoski 1848-1923 (1887) ZASADA PARETO - reguła 80/20 (w zbiorowości niejednorodnej 20% ilości reprezentuje 80% wartości) „Zasada umożliwiająca oddzielenie rzeczy ważnych od mniej ważnych” W gospodarce materiałowej umożliwia prowadzenie polityki zakupów przez pryzmat „cenności” materiałów Kryterium Wartość materiałów w łącznych kosztach materiałowych przedsiębiorstwa

23. Logistyka zaopatrzeniaZasada Pareto, analiza ABC, XYZ W praktyce logistycznej reguła 80/20 stała się podstawą analizy zapasów i na jej bazie stworzono metodykę szeroko stosowanej analizy ABC, która dzieli zapasy pod kątem wartości (zaznaczono także na rysunku). Skoro 20% pozycji asortyment-owych pozostających w zapasie stanowi 80% całkowitej wartości zapasu, to sugeruje odmienne podejście do sterowania zapasem tych 20% pozycji, do procesu wyboru dostawców oraz do obsługi dostaw. Udział wartości [%] udział dóbr [ %]

24. Strategie zaopatrzenia - analiza ABC Grupa B 80-85% udziału ceny w kosztach pozyskania Rozwiązania pośrednie pomiędzy działaniami właściwymi dla grupy A i C Logistyka zaopatrzeniaZasada Pareto, analiza ABC, XYZ Grupa A ZAPASY „CENNE”(vital few) Grupa C ZAPASY MASOWE (trivial many) 95-99% udziału ceny w kosztach pozyskania (redukcja kosztów materiałowych) • gromadzenie większej liczby ofert • staranny wybór dostawcy • dokładna analiza cenowa • dokładne rozpoznanie potrzeb • zamówienia zgodne z potrzebami • negocjowanie mniejszych dostaw • zaopatrzenie w krótkich przedziałach czasu • minimalizacja czasu dostawy • ciągła kontrola stanów zapasów • redukcja zapasów bezpieczeństwa 20-30% udziału ceny w kosztach pozyskania (redukcja kosztów pozyskania) • redukcja liczby dostawców • uproszczone procedury zamawiania • zamówienia telefoniczne lub internetowe • statystyczne uproszczone określanie potrzeb • duże wielkości zamówień • zamówienia scentralizowane (zbiorcze) • dostawy na magazyn • okresowa kontrola stanów zapasów • wyższe poziomy zapasów bezpieczeństwa

25. Logistyka zaopatrzeniaZasada Pareto, analiza ABC, XYZ Przy stosowaniu analizy XYZ poszczególne rodzaje materiałów dzieli się na trzy grupy: Materiały X charakteryzujące się regularnym zapotrzebowaniem, przy możliwości niewielkich wahań; Materiały Y, na które zapotrzebowanie ma charakter sezonowy; Materiały Z o bardzo nieregularnym zapotrzebowaniu i o niskiej dokładności prognozy zapotrzebowania.

26. Strategie zaopatrzenia - analiza XYZ Logistyka zaopatrzeniaZasada Pareto, analiza ABC, XYZ Analiza XYZ wg struktury zużycia Analiza XYZ wg dokładności prognozy KLASA X Regularne zużycie (niewielkie wahania) Wysoka dokładność prognozy zużycia Y Zmienne zużycie (trend lub sezonowość), Średnia dokładność prognozy zużycia Z Bardzo nieregularne, sporadyczne zużycie Niska dokładność prognozy zużycia ZALECANE ZASADY ZAOPATRYWANIA KLASA Dostawy zsynchronizowane(just in time) Synchronizacja dostaw z produkcją lub zużyciem X Dostawy na magazyn (stock sourcing) Zaopatrzenie z utrzymywaniem zapasów we własnym przedsiębiorstwie Y Dostawy na zamówienie (order sourcing) Indywidualne zaopatrzenie po wystąpieniu zapotrzebowania Z

27. Logistyka zaopatrzeniaZasada Pareto, analiza ABC, XYZ WARTOŚCIOWOŚĆ REGULARNOŚĆZUŻYCIA A B C Wysoka wartość zużycia Mała liczebność Regularne zużycie Wysoka dokładność prognozy Średnia wartość zużycia Średnia liczebność Regularne zużycie Wysoka dokładność prognozy Niska wartość zużycia Duża liczebność Regularne zużycie Wysoka dokładność prognozy X Wysoka wartość zużycia Mała liczebność Zmienne zużycie Średnia dokładność prognozy Średnia wartość zużycia Średnia liczebność Zmienne zużycie Średnia dokładność prognozy Niska wartość zużycia Duża liczebność Zmienne zużycie Średnia dokładność prognozy Y Wysoka wartość zużycia Mała liczebność Nieregularne zużycie Niska dokładność prognozy Średnia wartość zużycia Średnia liczebność Nieregularne zużycie Niska dokładność prognozy Niska wartość zużycia Duża liczebność Nieregularne zużycie Niska dokładność prognozy Z Połączenie analiz ABC i XYZ

28. Logistyka zaopatrzeniaZarządzanie zapasami • to dyscyplina szczegółowa logistyki zajmująca się metodami i technikami planowania i kontroli zapasu. • odpowiada na pytanie „jak postępować z istniejącym zapasem ”. Cele zarządzania zapasami: • minimalizacja kosztu utrzymania zapasu (w przekroju pozycja asortymentowa), • osiągnięcie i utrzymanie założonego poziomu obsługi klienta (przy pomocy zapasu).

29. Cykl uzupełniania i zużywania zapasów Logistyka zaopatrzenia - Zarządzanie zapasami Gospodarka magazynowa w systemach niezależnych od zapotrzebowania ma na celu optymalizację kosztów dostarczania i utrzymywania półproduktów. Prowadząc gospodarkę magazynową, należy pamiętać, że dostawa z poprzedzającego okresu A musi pokryć zapotrzebowanie powstałe w okresie B.

30. Cykl uzupełniania i zużywania zapasów Logistyka zaopatrzenia - Zarządzanie zapasami Zamówienie złożone w chwili A musi pokryć popyt do chwili B

31. Cykl uzupełniania zapasów Logistyka zaopatrzenia - Zarządzanie zapasami Przebieg popytu Poziom zapasów magazynowych Wielkość zamówienia, Q Punkt składania zamówień R t4 t2 t1 t3 Czas realizacji zamówienia t0 t Cykl składania zamówień

32. Logistyka zaopatrzenia - Zarządzanie zapasami Typowa struktura zapasu • Zapas rotujący – związany z dostawami pod bieżące potrzeby oraz systematycznym zużyciem • Zapas zabezpieczający – chroni przed niepewnością w dynamice popytu lub czasie dostawy i stanowi zabezpieczenie ciągłości wydań w celu utrzymania prawidłowego poziomu obsługi klienta • Zapas nadmierny – który w ogóle nie rotuje i nie wnosi żadnej wartości do całego procesu

33. Logistyka zaopatrzeniaZarządzanie zapasami – zapas bezpieczeństwa Zapas bezpieczeństwa pozwala utrzymać ciągłość procesów wytwórczych w momencie nagłego nieplanowanego wzrostu popytu.

34. Logistyka zaopatrzeniaZarządzanie zapasami – zapas bezpieczeństwa Metody określania optymalnego poziomu zapasu bezpieczeństwa: • określenie poziomu zapasu bezpieczeństwa za pomocą kosztów niedoborów • określenie poziomu zapasu bezpieczeństwa na podstawie uwzględnienia zmian popytu wskutek wystąpienia niedoborów • określenie poziomu zapasu bezpieczeństwa przez utrzymywanie gotowości do świadczenia określonego poziomu obsługi dostaw

35. Logistyka zaopatrzeniaZarządzanie zapasami – zapas bezpieczeństwa Czynniki określające poziom zapasu bezpieczeństwa

36. Logistyka zaopatrzeniaSystemy sterowania zapasami Typologia systemów zarządzania zapasami Zadania zarządzania zapasami obejmują odpowiedź na pytania: • ile zamawiać/zlecać? – ustalenie ilościowych parametrów przepływu • kiedy zamawiać/zlecać? – ustalenie czasowych parametrów przepływu Kombinacje parametrów i metod określania potrzeb Parametry potrzeb

37. Modele zapasów najogólniej można podzielić na: deterministyczne: Metoda graficzna wyznaczania wielkości zapasu, Metoda analityczno – graficzna wyznaczania wielkości zapasu, Model EOQ optymalnej wielkości zamówienia, Model ekonomicznej wielkości produkcji, Model EOQ z zamówieniami zaległymi, Model uwzględniający rabaty, Model braku zapasu, Dynamiczny model sterowania zapasami, System „Just – In – time”. probabilistyczne. Logistyka zaopatrzeniaSystemy sterowania zapasami

38. Model zapasu buforowego, Model cyklicznych przeglądów zapasów, Magazyny centralne, Symulacyjny model wyznaczania wielkości zapasu z dwiema zmiennymi, Symulacyjny model wyznaczania wielkości zapasu z trzema zmiennymi, Model braku zapasu ze znanym prawdopodobieństwem, Probabilistyczny dynamiczny model sterowania zapasami, System zamówień uzupełniających. Logistyka zaopatrzeniaProbabilistyczne systemy sterowania zapasami

39. Logistyka zaopatrzeniaKlasyczne systemy sterowania zapasami ZASADY • prognozowany charakter popytu • zasada uzupełniania zapasu SYSTEM: STAŁA WIELKOŚĆ ZAMÓWIENIA SYSTEMY WIELOOKRESOWE (cykliczne uzupełnianie zapasów) SYSTEM: STAŁY OKRES ZAMAWIANIA SYSTEM UZUPEŁNIANIA OPCJONALNEGO SYSTEM UZUPEŁNIANIA ŁĄCZONEGO SYSTEM „DWÓCH SKRZYNEK” Szczególne przypadki sterowania zapasami SYSTEMY JEDNOOKRESOWE MODEL JEDNEGO OKRESU(Newsboy Problem) • ZASADY • prognozowany charakter popytu • planowanie na jeden okres

40. ILE ZAMAWIAĆ / ZLECAĆ ? (modele wielkości zamówienia) STAŁA WIELKOŚĆ ZAMÓWIENIA Fixed Order Quantity - FOQ Wielkość zamówienia ustalana arbitralnie (np. dostawa 1 palety = 1000 sztuk) EKONOMICZNA WIELKOŚĆ ZAMÓWIENIA Economic Order Quantity Model - EOQ Opracowanie - Ford W. HARRIS „Operations and Cost”, Factory Management Series, Chicago 1915 Propagowanie i wdrażanie - R. H. WILSON (formuła Wilsona) Logistyka zaopatrzeniaModele ze stałą wielkością zamówienia Fixed Order Quantity System (zasada R, Q) • ZAŁOŻENIA • Wielkość zamówienia - stała • Okres (cykl) zamawiania - zmienny • Ciągła kontrola stanów zapasów

41. Logistyka zaopatrzeniaEkonomiczna wielkość zamówienia Założenia modelu: • popyt na zapas jest znany i stały • czas dostawy (realizacji zamówienia) jest znany i stały • uzupełnianie zapasu jest natychmiastowe • występują tylko zmienne koszty zamawiania i utrzymania zapasu • cena jednostkowa zapasów jest stała (nie uwzględnia się możliwego rabatu za ilość) • nie występuje ryzyko niezrealizowania dostawy (nie występują koszty braku zapasów) • niezależnie od tego jak długo zapasy przebywają w magazynie, nie tracą wartości użytkowych • zamówiona partia od razu w całości trafia do magazynu • w modelu może być uwzględniony czas między złożeniem zamówienia a otrzymaniem partii (okres dostawy) Economic Order Quantity Model - EOQ

42. Koszty K Kmin KU KZ Q* Q Logistyka zaopatrzeniaEkonomiczna wielkość zamówienia Oznaczenia D - popyt roczny KU - koszt utrzymania zapasu Ku- jednostkowy koszt utrzymania KZ - koszt zamawiania Kz - jednostkowy koszt zamawiania K- łączny roczny koszt zmienny Kmin- minimalny roczny koszt zmienny Q - wielkość zamówienia Q* - ekonomiczna wielkość zamówienia C - jednostkowa cena zakupu Economic Order Quantity Model - EOQ KRYTERIUM OPTYMALIZACJI Minimalizacja łącznych kosztów zmiennych(zamawiania i utrzymania zapasów) Ekonomiczna wielkość zamówienia

43. Logistyka zaopatrzeniaEkonomiczna wielkość zamówienia Parametry modelu: • Roczny koszt utrzymania zapasu • Roczny koszt zamawiania • Łączny roczny koszt zmienny • Zapas maksymalny • Zapas średni • Liczba zamówień w roku • Cykl zapasów = okres zamawiania Economic Order Quantity Model - EOQ

44. Logistyka zaopatrzeniaEkonomiczna wielkość produkcji Oznaczenia T1 – okres produkcji i konsumpcji zapasu T2 – okres konsumpcji zapasu Qp - wielkość serii/partii produkcyjnej Qp*- ekonomiczna wielkość serii/partii prod S- zapas maksymalny Sśr- zapas średni p - tempo produkcji d - tempo dostaw Cp- cykl produkcji Cz - cykl zapasów KP - koszt przezbrajania Kp - koszt jednego przezbrojenia Model EOQ z uzupełnianiem stopniowym Założenia modelu: • aktualne założenie ekonomicznej wielkości zlecenia • uzupełnianie zapasu jest stopniowe Zapas T2 T1 Production Order Quantity Model - POQ Qp S Qp Ekonomiczna wielkość produkcji Sśr t1 Cp t Cz

45. Logistyka zaopatrrzeniaEkonomiczna wielkość produkcji POQ KRYTERIUM OPTYMALIZACJI Minimalizacja łącznych kosztów zmiennych(przezbrajania i utrzymania zapasów) Parametry modelu: • Roczny koszt utrzymania zapasu • Roczny koszt przezbrajania • Zapas maksymalny • Zapas średni • Cykl produkcji • Cykl zapasów = okres zamawiania • Liczba przezbrojeń w roku Production Order Quantity Model - POQ

46. Logistyka zaopatrzenia Model EOQ z zamówieniami zaległymi Założenia modelu: • Aktualne założenie ekonomicznej wielkości zamówienia • Dopuszczalne niedobory zapasu (zamówienia zaległe) Oznaczenia T1 – okres produkcji i konsumpcji zapasu T2 – okres konsumpcji zapasu Qn - wielkość zamówienia z niedoborami Qn*- ekonomiczna wielkość zamówienia z niedoborami S- zapas maksymalny Sśr- zapas średni N - niedobór maksymalny Cz - cykl zapasów KN - koszty niedoboru zapasu (obsługi zaległych zamówień) Kn - jednostkowy koszt niedoboru zapasu Zapas T2 T1 Back Order Inventory Model Qp S Qn Ekonomiczna wielkość zamówienia z niedoborami 0 t N Cz

47. Logistyka zaopatrzeniaModel EOQ z zamówieniami zaległymi KRYTERIUM OPTYMALIZACJI Minimalizacja łącznych kosztów zmiennych(zamawiania, utrzymania i niedoboru zapasów ) Parametry modelu: • Roczny koszt utrzymania zapasu • Roczny koszt niedoboru zapasu • Zapas maksymalny • Niedobór maksymalny • Cykl zapasów = okres zamawiania • Liczba zamówień w roku Back Order Inventory Model

48. Dwa klasyczne modele sterowania zapasami Logistyka zaopatrzeniaKlasyczne systemy sterowania zapasami • system oparty na poziomie informacyjnym • zmienne cykle składania zamówień • zapas bezpieczeństwa: kiedy zamawiać? • stała wielkość zamówień • system przeglądu okresowego • zmienne wielkości zamówień • zapas bezpieczeństwa: ile zamawiać? • stałe cykle składania zamówień

49. Logistyka zaopatrzeniaKlasyczne systemy sterowania zapasami

50. Logistyka zaopatrzeniaKlasyczne systemy sterowania zapasami