Moderator: prof. Juliusz Engelhardt Uniwersytet Szczeciński

1. EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Moderator: prof. Juliusz Engelhardt Uniwersytet Szczeciński Cargo. Strategia ekspansji przewoźników kolejowych na rynkach międzynarodowych

2. EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Dotychczasowe efekty polityki liberalizacji i deregulacji transportu kolejowego Rynek formalnie otwarty Od 1 stycznia 2007 pełne otwarcie rynku w przewozach towarowych, również dla przewozów kabotażowych Od 1 stycznia 2010 pełne otwarcie rynku w międzynarodowych przewozach pasażerskich, w tym również dla przewozów kabotażowych

3. EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Dotychczasowe efekty polityki liberalizacji i deregulacji transportu kolejowego Znaczny wzrost liczby wydanych licencji przewozowych • kraje z największą liczbą licencji – Niemcy ,Polska, Wielka Brytania, Włochy, Estonia, Dania • kraje z umiarkowaną liczbą licencji – Czechy, Holandia, Austria, Szwecja • kraje, które zapoczątkowały licencjonowanie – Łotwa, Francja, Węgry, Belgia, Hiszpania, Finlandia, Litwa, Słowenia

4. EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Dotychczasowe efekty polityki liberalizacji i deregulacji transportu kolejowego Podział „starych” przedsiębiorstw kolejowych na „infrastrukturę” i „eksploatację” Można wyróżnić 4 modele tego podziału: szwedzki, francuski, brytyjski, holdingowy Który jest właściwy lub pożądany z punktu widzenia polityki liberalizacji transportu kolejowego ? Który jest właściwy lub pożądany z punktu widzenia efektywnego rozwoju kolejowego ?

5. EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Dotychczasowe efekty polityki liberalizacji i deregulacji transportu kolejowego • Rozwój instytucji regulacyjnych transportu kolejowego • w krajach Unii Europejskiej • Art. 30 dyrektywy 2001/14 daje swobodę wyboru formy organizacyjno – prawnej takiej instytucji. • W unii Europejskiej istnieją aktualnie trzy modele wykonywania funkcji regulacyjnych w transporcie kolejowym: • poprzez ministerstwo właściwe do spraw transportu • poprzez urzędy, łączące nadzór • nad zagadnieniami technicznymi z nadzorem nad rynkiem • poprzez specjalny urząd regulacyjny nadzorujący tylko • udostępnianie infrastruktury kolejowej a także udostępnianie • innych sieci infrastrukturalnych • Który model jest właściwy ?

6. EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Dotychczasowe efekty polityki liberalizacji i deregulacji transportu kolejowego Liberalizacja a deregulacja Liberalizacja rynku jest na ogół łączona z jego demonopolizacją oraz deregulacją, rozumianą jako odejście od nadmiaru sztywnych regulacji i ścisłego, szczegółowego oraz permanentnego nadzoru nad rynkiem. W europejskim transporcie kolejowym, wraz z jego liberalizacją rośnie zakres dość szczegółowych regulacji w postaci rozbudowanych dyrektyw, ustaw krajowych oraz rozporządzeń wykonawczych. Wobec tego można postawić pytania: Czy liberalizacja transportu kolejowego musi prowadzić do wzrostu regulacji ? Czy, uwzględniając również tzw. trzeci pakiet kolejowy, nie mamy już do czynienia z „przeregulowaniem” branży kolejowej w Unii Europejskiej ?

7. EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Dotychczasowe efekty polityki liberalizacji i deregulacji transportu kolejowego Liberalizacja a regulacja Problem stawek dostępu do infrastruktury kolejowej w krajach Unii Europejskiej Stawki dostępu Europa Zachodnia Europa Wschodnia Paradoks ekonomiczny, prawidłowość czy brak regulacji ?

8. EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Dotychczasowe efekty polityki liberalizacji i deregulacji transportu kolejowego Liberalizacja a regulacja Problem stawek dostępu do infrastruktury kolejowej w krajach Unii Europejskiej Dotacje do kosztów utrzymania infrastruktury Europa Zachodnia Europa Wschodnia Prawidłowość, całkowita swoboda czy brak regulacji ?

9. EUROPEJSKI KONGRES GOSPODARCZY – KATOWICE 17 MAJA 2011 Dotychczasowe efekty polityki liberalizacji i deregulacji transportu kolejowego Konkurencja kolei z pozostałymi gałęziami transportu W poprzednich latach w większości krajów Unii Europejskiej miał miejsce spadek względnego udziału transportu kolejowego w rynku przewozowym, zarówno pasażerskim jak i towarowym. Pytania: Czy jest to rezultat polityki liberalizacji transportu kolejowego ? Czy istnieją szanse na wzrost udziału kolei w rynku w dalszych latach ?

10. 50 45 40 35 30 w % 25 20 15 10 5 0 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 UE-25 UE-15 UE-10 Udział kolei w rynku lądowych przewozów towarowych w UE-25, UE-15 i UE-10 1995–2005) Źródło: KOM(2007)609.

11. 600 500 400 300 200 100 0 1970 1980 1990 2000 2003 2004 2005 UE25 UE15 UE10 Tendencje w zakresie wielkości pracy przewozowej kolejowego transportu towarowego w UE-25, UE-15 i UE-10 (1970–2005) Źródło: KOM(2007)609.

12. Zmiana wielkości pracy przewozowej kolejowego transportu towarowego w latach 2000–2005 Źródło: KOM(2007)609.

13. 35 32,5 30,6 30 26,7 25 20 18 16,9 16,4 w % 15 11,5 10,6 10 9 10 4,9 5 3,18 3 2,9 0 0 0 0 0 0 0 SE EE RO NL PL DE IT LV AT HU ES BG BE SK EL FI IE LT LU PT Łączny udział rynkowy nowych przedsiębiorstw kolejowych świadczących usługi przewozów towarowych w 2006 r. Źródło: KOM(2007)609.

14. Wskaźnik Herfindahla - Hirschmana dla krajowych rynków kolejowych Źródło: KOM(2007)609. * Brak danych dotyczących CZ, DE, DK, FR, IT, NL, SE i UK.

15. Rozwój kolejowych przewozów towarowych w latach 2000 - 2007. Źródło: KOM(2009)676.

16. Rozwój kolejowych przewozów towarowych w latach 2007 - 2008. Źródło: KOM(2009)676.

17. Łączny udział w rynku nowych przedsiębiorstw kolejowych świadczących usługi przewozów towarowych do końca 2008 r. Źródło: KOM(2009)676.

18. Najważniejsze połączenia i przejęcia w sektorze kolejowym od 2005 r. Źródło: Źródło: KOM(2009)676.

19. Przewozy ładunków w krajach EU – 27 w latach 1995 – 2008 według gałęzi transportu, w mld tkm. Źródło: Eurostat.

20. Struktura przewozów ładunków w krajach EU – 27 w latach 1995 – 2008 według gałęzi transportu, w %. Źródło: Eurostat.

21. Przewozy ładunków w 2008 r. według największych europejskich przewoźników kolejowych - w mln ton. Źródło:CER Annual Report 2008.

22. Przewozy ładunków w 2008 r. według największych europejskich przewoźników kolejowych - w mld tonokilometrów. Źródło:CER Annual Report 2008.

23. Udziały największych europejskich przewoźników kolejowych w 2008 r. w rynkach krajowych.

24. Udział DB Schenker Rail w rynku kolejowych przewozów ładunków w 2008 r. w Niemczech, Wielkiej Brytanii, Holandii i Danii (mld tkm).

25. Podział rynku kolejowych przewozów ładunków w 2008 r. EU 27 + Szwajcaria (na bazie pracy przewozowej w mld tkm).