Grupowa natura świata społecznego

1. Grupowa natura świata społecznego

2. Sytuacje społeczne Współczesny człowiek niemal zawsze znajduje się w sytuacjach społecznych. Są to takie sytuacje, w których inni ludzie przez swoją obecność w zasadniczy sposób modyfikują zachowania poszczególnych jednostek. Każda jednostka uczestniczy w życiu grupowym. To, jak się zachowuje, nie zależy jedynie od tego, kim jest, ale też od tego, do jakiej grupy należy, jaką ma w niej pozycję. Działania jednostek są więc wyznaczone przez szeroki kontekst społeczny. Możemy mówić o kontekście społecznym: 1. Bezpośrednim 2.Pośrednim – obecnym za sprawą materialnych i niematerialnych produktów ludzkich działań

3. Kilka pojęć socjologicznych á propos kontekstu społecznego Kategoria statystyczna: zbiór jednostek podobnych pod względem jakiejś wybranej cechy i różniących się pod tym względem od innych. Kategoria socjologiczna: zbiór ludzi podobnych pod względem istotnej społecznie cechy, która implikuje realne podobieństwo sytuacji życiowej, interesów, szans. Kategoria społeczna: zbiór ludzi podobnych pod względem jakiejś istotnej społecznie cechy, którzy są świadomi tego podobieństwa (ta cecha ma dla nich znaczenie, jest wartością) i swojej odrębności od innych.

4. Czym jest grupa?Co to takiego?

5. Definicja grupy Grupa społeczna: zbiór jednostek, w którym wspólnota pewnych istotnych społecznie cech wyraża się w tożsamości zbiorowej i towarzyszą temu kontakty, interakcje i stosunki społeczne w jej obrębie częstsze i bardziej intensywne niż z osobami z zewnątrz. Inaczej: to zbiorowość ludzi, pomiędzy którymi występuje więź obiektywna, subiektywna i behawioralna Społeczeństwo = kompleks grup społecznych podporządkowanych określonej grupie nadrzędnej

6. Założenia dotyczące grup społecznych Dorwin Cartwright i Alvin Zander: • Grupy są zjawiskiem powszechnym, istnieją zawsze i wszędzie, są wszechobecne. Liczba grup, w których uczestniczymy, jest wskaźnikiem naszej aktywności społecznej. • Wszechobecne grupy wywierają bardzo silny wpływ na swoich członów, głównie na procesy poznawcze, zachowania, postawy jednostek. • Istnieją grupy odniesienia, tzn. takie, do których odnosimy swój status (pozycję społeczną), z których czerpiemy wzory postępowania, wartości (bądź je odrzucamy); to grupy odniesienia porównawczego bądź normatywnego • Wpływ grupy na jednostkę, ze względu na interes społeczny, może być bądź pozytywny, bądź negatywny. • Zrozumienie procesów grupowych może pozwolić danej grupie na zwiększenie jej pozytywnych wpływów na jednostkę i zmniejszenie wpływów negatywnych.

7. Typy grup i kryteria ich wyodrębnienia 1. Kryteria obiektywne a. liczebności (małe – duże); b. trwałości (grupy przelotne i trwałe); c. sposobu rekrutacji/przypisania, zapisania się (ekskluzywne, inkluzywne); d. intensywności uczestnictwa (jednofunkcyjne, wielofunkcyjne; żarłoczne, totalitarne – o rozbudowanym rygoryzmie, zakresie kontroli); e. korzyści (autoteliczność-instrumentalność-heteroteliczność); f. zorganizowania (zorganizowane–niezorganizowane); 2. Kryteria subiektywne (związane z identyfikacją, solidaryzowaniem się, zaufaniem lub brakiem tego typu odniesień

8. Typy grup – ujęcia syntetyczne Charles Cooley: Grupy pierwotne: niewielkie, nieformalne, spontaniczne, o bezpośrednich kontaktach i interakcjach (face to face) członków rozpoznających się nawzajem, podejmujących zróżnicowane działania, częściowo z pobudek autotelicznych (rodzina, wspólnota sąsiedzka) Grupy wtórne: liczą wielu członków, w większości wzajemnie anonimowych, pomiędzy którymi zachodzą sformalizowane i pośrednie stosunki realizujące się w wysoce wyspecjalizowanych działaniach Ferdinand Toennies: wspólnoty, stowarzyszenia

9. Cechy konstytuujące grupę społeczną • Zbiór osób • Identyczność wskazująca na odrębność grupy • Wartości wspólnogrupowe • Więź społeczna • Struktura (struktury)/organizacja (pojęcia roli społecznej, pozycji społecznej)

10. Grupa społeczna a liczebność • Już dwie osoby tworzą grupę, ale trzy lepiej – • bo generują 3 stosunki interpersonalne, a nie jeden • WZÓR liczby stosunków interpersonalnych: N (n-1) • 2 • im większa l. członków, tym mniej aktywny udział w działaniach grupy • im większa liczba, tym mniejsza jednolitość, większe różnice poglądów • im więcej członków, tym potrzebne jest większe zorganizowanie Georg Simmel mówił o: diadzie, triadzie, kwadracie, pięciokącie...

11. Identyczność Identyczność - zapewnia zadośćuczynienie zasadzie odrębności - przez pewne wartości materialne, duchowe i symbole. Grupa ustala pewne wzory zachowania, a czasem nawet wzory fizyczne /np. wygląd, strój/. Ważność wzoru (szczególnie fizycznego) polega na tym, że pełni on rolę środka identyfikacji jednostki jako członka grupy. Jest więc środkiem utożsamiania się i wyodrębniania.

12. Wartości 1.Często stwierdza się, że grupa społeczna polega na skupianiu się zbioru ludzi wokół wspólnych wartości (celów, zadań, wspólnego dobra). CEL - to punkt o wartości pozytywnej, do którego prowadzi określony ciąg działań zmierzających do jego osiągnięcia, np. otrzymanie stypendium. Cele:wyznaczają organizację wewnątrz grupy, wynikają z wzajemnych interakcji pomiędzy członkami, motywują członków grupy do działania. Szczególnie pożądane są cele, które są wartościowane przez członków pozytywnie, wynikają z osobistych motywów, są podobne u większości członków grupy. 2. W ujęciu funkcjonalno-strukturalnym (Robert Merton) mówi się, że ośrodkiem grupy są funkcje. Funkcje mogą być jawne i ukryte, świadome i niezamierzone, przypisane i rzeczywiste.

13. Więź społeczna Wg Jana Turowskiego: Więź społeczna (grupowa) to ogół stosunków społecznych wiążących członków w danym zbiorze ludzi oraz postaw członków tego zbioru do grupy jako całości. Etapy kształtowania się więzi: - styczność przestrzenna – jednostki spostrzegają innych ludzi, lokalizują ich w przestrzeni i uświadamiają sobie ich obecność. Spoiwem jest wspólnie użytkowana przestrzeń (np. stołówka, sala wykładowa) - styczność psychiczna – zaczynamy czuć zainteresowanie innymi, ponieważ dostrzegamy, że inni mogą zaspokoić nasze potrzeby. - styczność społeczna – kiedy wystąpi wspólne przebywanie i zainteresowanie, osoby zaczynają na siebie oddziaływać, komunikować się, podejmować wspólne działania.

14. Więź społeczna Więź społeczna może mieć charakter asymetryczny, gdy jej aspekt obiektywny (strukturalny) będzie miał znak inny niż aspekt subiektywny (świadomościowy) Więź społeczna występuje tu w rozumieniu: - psychospołecznym– świadomość grupowa i zbiorowa, poczucie łączności, solidarności, identyfikacja, utożsamianie się - strukturalnym– wynika z podziału ról w grupie - dwuaspektowym - strukturalno-psychospołecznym (obiektywno-subiektywnym) Wg Pawła Rybickiego można wyróżnić więzi: • naturalną – wynikającą z pochodzenia, pokrewieństwa • zrzeszeniową – z dobrowolnych związków • stanowioną – więzi narzucone

15. Więź społeczna Stosunek społeczny to, wg Jana Szczepańskiego: Układ zawierający następujące elementy: dwóch partnerów (jednostki lub grupy), jakiś łącznik, czyli przedmiot, postawę, interes, sytuację, która stanowi „platformę” tego stosunku, dalej pewien układ powinności i obowiązków, czyli unormowanych czynności, które partnerzy powinni wobec siebie wykonywać; W każdym stosunku występuje określona... podstawa zależności (stosunek służbowy wynika ze stanowiska w strukturze hierarchicznej, stosunek pokrewieństwa z pochodzenia – biologicznego lub społecznego, stosunki sąsiedzkie – z bliskości zamieszkania); wynikający z niej... układ wzajemnych uprawnień i obowiązków(oczekiwań) system wzajemnych czynności regulowanych (oczekiwanych) przez partnerów...

16. Wewnętrzna organizacja grupy To system pozycji i ról społecznych oraz instytucji grupowych podporządkowanych instytucji władzy grupowej (lub stanowisku), realizujący jakieś istotne społecznie funkcje. Pozycja (Ralph Linton)– wiązka uprawnień i obowiązków (oczekiwań) / trzeba ją odróżnić od prestiżowej pozycji społecznej Rola społeczna– rodzaj, zakres i wzory czynności, jakie jednostka wykonuje czy powinna wykonywać w imieniu i na rzecz grupy, wynikające z zajmowanej przez nią pozycji społecznej (źródła ról: charakter grupy, jej funkcje) Instytucje (grupowe, społeczne) - (pierwsze rozumienie) trwały sposób postępowania - (drugie rozumienie, powszechniejsze) zespoły ról i stanowisk, obejmujące czynności określone publicznie, a skierowane do realizacji funkcji grupy, oraz zespoły osób czynności te sprawujących za pomocą urządzeń i środków rzeczowych

17. Organizacja wewnątrz grupy Pozycja może być • przypisana- jest to pozycja w środowisku pracy, miejscem hierarchicznym w układzie stanowisk wraz z przypadającym zakresem władzy, praw i obowiązków • osiągnięta- wiąże się z autorytetem osobistym jednostki pełniącej określoną role Jednostka zajmuje tyle pozycji, ile pełni ról. • organizacja umożliwia współdziałanie, funkcjonowanie grupy tu i teraz • więź społeczna – trwanie i rozwój grupy

18. Organizacja wewnątrz grupy Jądrem organizacji jest struktura, tj. forma wielokierunkowych stosunków społecznych. W zależności od tych „kierunków” można wyróżnić... ...cztery rodzaje struktur: 1. władzy 2. socjometryczną (wzajemnej atrakcyjności) 3. komunikowania się 4. awansu – powiązania uwarunkowane są możliwością obejmowania wyższych pozycji w strukturze grupy Struktura może być nadawana lub powstawać w wyniku interakcji. Może być formalna (ujęta w przepisach) lub nieformalna (socjometryczna).

19. Struktura władzy Władza to możliwość podejmowania decyzji o zachowaniu innych ludzi i stosowanie względem nich systemu nagród i kar, to możliwość narzucenia innym własnej woli. Typy panowania wg Maksa Webera z uwagi na źródło władzy: a. Legalne (oparte na ustanowieniach prawnych) b. Tradycjonalistyczne (oparte na tradycji uznającej daną warstwę, ród jako uprawnione do sprawowania władzy) c. Charyzmatyczne (władza przyznawana jednostce ze względu na jej szczególne przymioty, talenty itp.) Władza może być również oparta na: wiedzy (władza eksperta), na możliwości nagradzania i karania, na identyfikacji. Kurt Lewin wyróżnił trzy modele sprawowania władzy: • autorytarny • demokratyczny • liberalny

20. Komunikacja Komunikacja polega na przekazywaniu informacji pomiędzy uczestnikami życia społecznego, które dokonuje się za pomocą rożnego rodzaju znaków, symboli, a głównie za pomocą języka. W systemie łączności występują elementy: nadawca, środki, drogi (tzw. kanały komunikacyjne), odbiorca. Komunikacji i łączności przypisuje się funkcje: - informacyjno-organizatorską - motywacyjno-inspirującą

21. Modele łączności w grupie

22. Interakcje wewnątrzgrupowe Robert Bales obserwując grupy społeczne wykonujące zadania, stwierdził, że posługują się systemem 12 kategorii interakcji: • solidaryzowanie się z inną osobą, podwyższanie jej pozycji, pomoc, nagradzanie • rozładowywanie napięcia emocjonalnego, śmianie się, żartowanie, zadowolenie • wyrażanie zgody, bierne akceptowanie, rozumienie sugestii, uleganie • dawanie sugestii, wskazywanie kierunku, pozostawienie innym autonomii • wyrażanie opinii, dokonywanie oceny, wyrażanie życzeń i uczuć • orientowanie się, udzielanie informacji, powtarzanie, wyjaśnianie • pytania i prośby o zorientowanie, o informacje, powtarzanie, potwierdzanie • pytanie o ocenę, analizę, opinię, wyrażanie uczuć • prośby o sugestię, o pokierowanie, o możliwe sposoby działania • niezgadzanie się, bierne odrzucanie sugestii, wstrzymywanie pomocy • ujawnianie napięcia emocjonalnego, prośba o pomoc, usuwanie się z pola • ujawnianie antagonizmu, obniżanie pozycji innej osoby, bronienie się, domaganie się uznania

23. Interakcje wewnątrzgrupowe Bales stwierdził, że • jeśli przed grupą postawimy zadanie do wykonania, to w pierwszej fazie dominować będą reakcje skierowane na orientacje, w drugiej fazie na ocenę, w trzeciej na kontrolę. W każdej fazie pojawiają się reakcje pozytywne i negatywne. • 56 proc. reakcji członków grupy jest nakierowanych na rozwiązanie problemu, natomiast 44 proc. reakcji na emocje. Na tej podstawie stworzył koncepcję dwóch typów uzupełniających się kierowników grup: -kierownika zorientowanego na działania, zadania -kierownika zorientowanego na stosunki społ.-emocjon. W grupie można wyróżnić również: Aktywnego dewianta– to człowiek tylko aktywny, który nie przyjmuje interakcji z zewnątrz. Mało aktywnego dewianta– nie spełnia żadnych funkcji Funkcje interakcji • pobudzają aktywność grupy • pomagają grupie w osiągnięciu celu • prowadzą do pojawienia się takich działań społecznych, które przyczyniają się do utworzenia pozytywnych, serdecznych stosunków wewnątrzgrupowych.

24. Komunikacja interpersonalna Komunikacja interpersonalna (z łaciny communicatio - rozmowa, wymiana, łączność), proces, podczas którego ludzie dążą do dzielenia się znaczeniami za pośrednictwem symbolicznych (dźwięki, litery, słowa) informacji (komunikatów). Komunikowanie się może być realizowane przez wypowiedzi ustne, pisemne i rożne formy wizualne oraz tzw. mowy ciała, np. rożnego rodzaju gesty, barwę i ton głosu, mimikę twarzy. Komunikowanie się może być: • jednokierunkowe - nadawca przekazuje informacje bez oczekiwania ich potwierdzania przez odbiorcę • dwukierunkowe - nadawca uzyskuje potwierdzenie przekazanej informacji, np. w formie pytań zadawanych przez odbiorcę.

25. Komunikacja interpersonalna Należy pamiętać, że (psycholog Albert Mehrabian, specjalista od komunikacji niewerbalnej): • 55 proc. informacji przekazujemy za pomocą gestów (układ ciała, spojrzenia, mimika itd.), • 38 proc. za pomocą akcentu, • 7 proc. słowami Szum - jest to każdy czynnik, który zakłóca, powoduje zamieszanie lub w inny sposób przeszkadza w komunikacji. Mamy dwa rodzaje szumów: - szum wewnętrzny - związany jest z tzw. „wyłączeniem się”, z zamyśleniem, z brakiem uwagi i koncentracji; jest to tzw. strata kontaktu z rzeczywistością; • szum zewnętrzny - proces komunikacji jest zniekształcony przez rożne dźwięki dochodzące z zewnątrz. Sprzężenie zwrotne- jest to odwrócenie procesu komunikowania się; wyraża się w nim reakcja na komunikat nadawcy; odbiorca staje się więc nadawcą, a nadawca staje się odbiorcą.

26. Interakcje społeczne Interakcja społeczna to wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch lub więcej jednostek, oddziaływanie grup albo jednostki i grupy, polegające na obustronnym wpływaniu na swoje zachowania. Rodzaje interakcji: • niezogniskowana • zogniskowana • symboliczna • transakcyjna • face to face • wirtualna

27. Zbiorowości oparte na podobieństwie zachowań Publiczność– w tym samym lub zbliżonym czasie grupa ludzi odbiera identyczny przekaz. Publiczność może być zebrana (audytorium), lub rozproszona (np. przed TV) Zbiegowisko - przelotne skupienie kilku, kilkunastu osób, wywołane jakimś zdarzeniem (np. wypadkiem) Tłum – zgromadzenie większej liczby osób, raczej przelotne, spontaniczne, bezpośrednie. Nie jest zorganizowane, brak w nim kontroli, często towarzyszy mu gniew. Rodzaje tłumu: agresywny, terroryzujący, uciekający, demonstrujący