FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ (GÜRÜLTÜ)

1. FİZİKSEL RİSK ETMENLERİ (GÜRÜLTÜ)

2. KONUNUN GENEL AMACI Katılımcıların, işyerindeki sağlığı ve güvenliği olumsuz etkileyen fiziksel risk etmenleri (GÜRÜLTÜ) hakkında bilgi sahibi olmalarını ve bu etmenlere karşı alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini öğrenmelerini sağlamaktır.

3. ÖĞRENME HEDEFLERİ Bu dersin sonunda katılımcılar;

4. KONUNUN ALT BAŞLIKLARI

5. TANIMLAR

6. TANIMLAR Gürültü "Bir gün gelecek insanlar kolera ve veba gibi gürültüye karşı da amansız bir mücadele verecekler." Robert KOCH (1910)

7. TANIMLAR Ses Ses: Kulak tarafından algılanabilen hava, sıvı ya da katı bir ortamdaki basınç değişimi

8. TANIMLAR Gürültü Gürültü:maruz kalanlar üzerinde olumsuz etkiler meydana getiren ve istenmeyen seslerdir. Hoşa gitmeyen istenmeyen rahatsız edici ses olarak tanımlanır.

9. TANIMLAR İşitme Fonksiyonu İnsan kulağı; 20 -20000 Hz 0 - 140 dB duyabilir. Gürültü, işitme fonksiyonunu; 120 dB'de kulakta rahatsızlık 125 - 130 dB'de belirgin ağrı 140 dB'de kulak zarı yırtılması şeklinde olumsuz etkiler.

10. TANIMLAR İşitme Fonksiyonu Bizim kulağımız orta frekanslara daha hassastır, bu frekans aralığı ise 500 Hz ile 4000 Hz aralığındadır ki bu konuşma frekansıdır. Bu duyarlılık, yarasada 60000 Hz., yunus balığında 140000 Hz. dir.

11. TANIMLAR Ses Gücü Düzeyi Ses gücü düzeyi (Lw) Her cihaz için sabit olup literatürden ya da cihazın üreticisinden temin edilebilir. Ses gücü düzeyi (Lw): Bir ses kaynağının yaydığı ses enerjisi gücünün desibel olarak ölçülmüş halidir. Lw = 10 log (W/W0) [=] dB

12. TANIMLAR Ses Basıncı Düzeyi Ses basıncı düzeyi (Lp) Gürültü kaynağına olan uzaklığa, ortamın akustik özelliğine ve gürültü kaynağının özelliklerine bağlı olarak değişir. Ses basıncı düzeyi (Lp): Sesi yaratan hava basıncının değişme miktarıdır. Lp= 20 log (Prms/Pref) [=] dB

13. TANIMLAR Desibel Desibel: Desibel (dB), belirli bir referans güç ya da miktar seviyeye olan oranı belirten genelde ses şiddeti için kullanılan logaritmik ve boyutsuz bir birimdir. Yani kısaca sesin şiddeti desibel (dB) cinsinden ölçülür. “0″ desibel insan kulağının işitebileceği en düşük ses olarak kabul edilir. “180″ dB ise roketin fırlatılış anında çıkardığı ses olarak ölçülür. Desibel ismi telefonun mucidi AlexanderGrahamBELL’den gelmektedir. Onun onuruna sesi ölçen bu birime desi-BELL denilmiştir. dB(A) nedir?Gürültü düzeyi dB (desibel) ile verilir. dB(A), belli durumlar için insan kulağı duyarlığı ile dengelenmiş bir ölçme biçiminin kullanıldığını gösteren simgedir.

14. TANIMLAR Bazı Sesler İçin ÖrnekGürültü Seviyeleri

15. TANIMLAR

16. TANIMLAR Emniyetli Çalışma Süreleri

17. GÜRÜLTÜ TÜRLERİ

18. GÜRÜLTÜ TÜRLERİ 1-Frekans Spektrumuna Göre Gürültü Türleri 1.1-Sürekli Geniş Band Gürültüsü Birçok gürültü sürekli bir spektruma sahiptir. Yani gürültüyü meydana getiren sesin frekansı, tüm frekans boyunca yayılmıştır. Tabiatta mevcut bulunan bütün Renklerin karışımı nasıl beyaz ışığı meydana getirirse, bütün frekans aralıklarına sahip sürekli spektrumlu sesler de "Beyaz Gürültü"yü meydana getirir. Beyaz gürültüye en iyi örnek makine gürültüsüdür.

19. GÜRÜLTÜ TÜRLERİ 1-Frekans Spektrumuna Göre Gürültü Türleri 1.2-Sürekli Dar Band Gürültüsü Böyle seslerde birkaç frekans yoğun olarak yer alır. Örnek olarak daire testerenin çıkardığı ses özellikle yüksek frekansları ihtiva eder ve bu sınıf içinde yer alır.

20. GÜRÜLTÜ TÜRLERİ 2-Zamana Bağlı Olarak Gürültü Türleri 2.1- Kararlı (sürekli) gürültü Hiç kesintiye uğramadan, aynı modda çalışan ekipmanlar tarafından oluşan gürültüdür. Örnek olarak; pompaların ve fanların oluşturdukları çevresel gürültüler verilebilir. 2.2- Kararsız gürültü Gözlem süresinde gürültü seviyesinde önemli değişiklikler olan gürültülere denir. Kararsız gürültüler kendi içinde üçe ayrılır

21. GÜRÜLTÜ TÜRLERİ 2-Zamana Bağlı Olarak Gürültü Türleri 2.2.1-Dalgalı gürültü Gözlem süresince seviyesinde sürekli ve önemli ölçüde değişiklikler olan gürültülere denir. 2.2.2-Kesikli gürültü Gözlem süresince seviyesi aniden ortam gürültü seviyesine düşen ve ortam gürültü seviyesi üzerindeki değeri bir saniye veya daha fazla sürede sabit olarak devam eden gürültülerdir. Trafik ve durup yeniden çalışan vantilatör gürültüleri bu gürültü türüne en güzel örneklerdir.

22. GÜRÜLTÜ TÜRLERİ 2-Zamana Bağlı Olarak Gürültü Türleri 2.2.3-Vurma (darbe) gürültüsü (anlık gürültü) Her biri bir saniyeden daha az süren bir veya birden fazla vuruşun çıkardığı gürültüdür. Bir seste hızlı ve kısa değişimler yaşanıyorsa bu seste darbesel karakteristik var demektir. Aniden oluşan yüksek seviyeli çarpma, darbe ve patlama gürültüleri bu tiptendir. Kazık çakan inşaat makineleri, darbeli çalışan presler, taş ocaklarında dinamit patlatmaları veya matbaa makineleri bu gürültü türüne örnek olarak verilebilir. Rahatsızlık etkileri daha fazladır.

23. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ

24. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ İŞİTMA KAYBI Her hangi bir ses kaynağı dış kulak orta kulak ve iç kulağa gelerek işitme sağlanır. Ses çok fazla olduğu zaman iç kulaktaki sinir uçlarını öldürmeye başlar. Yüksek sese maruz kalma süresi uzadıkça daha fazla sinir ucu harap olur. Sinir ucu sayısı azaldıkça da işitme azalır. Ölü sinir uçlarını canlandırmak mümkün değildir ve hasar kalıcıdır.

25. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ İŞİTME KAYBINA ETKİ EDEN FAKTÖRLER 1 - Gürültüyü Meydana Getiren Sesin Şiddeti, 2 - Gürültüyü Meydana Getiren Sesin Frekans Dağılımı, 3 - Gürültüden Etkilenme Süresi, 4 - Gürültüye Karşı Kişisel Duyarlılık, 5 - Gürültüye Kalan Kişinin Yaşı, 6 - Gürültüye Kalan Kişinin Cinsiyeti.

26. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ 1-GÜRÜLTÜNÜN FİZİKSEL ETKİSİ 1-Fiziksel Etkisi: Uyku; İnsanların fiziksel ve ruhsal sağlığı için uykunun bozulmaması çok önemlidir ve kronik uyku rahatsızlıkları çeşitli hastalıkların kaynağı olabilmektedir. 1.1-İşitme Kaybı; Gürültünün en önemli etkisi şüphesiz, insanların işitme duyusu üzerindeki işitme kayıplarıdır. İşitme kaybı iki tiptir.

27. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ 1-GÜRÜLTÜNÜN FİZİKSEL ETKİSİ 1.1.1-İletim tipi işitme kaybı: Dış ve orta kulakta oluşan işitme kaybı tipidir. Ses şiddeti, dış ve orta kulaktan geçerken bir kayba uğrar ve iç kulağa aynen iletilmez. Bu işitme kaybı tipi, ani yüksek bir patlamanın dış kulak zarını zedelemesi sonucunda görülür. Ayni ses orta kulaktaki kemikçiklerde de düzensizlikler oluşturabilir. 1.1.2-Algı tipi işitme kaybı: Bu işitme kaybı tipi, iç kulakta görülen bir işitme kaybıdır. İç kulaktaki kokleada bulunan sıvının veya liflerin bozulması ile duyma sinirlerinin çalışmamasıdır. Bu işitme kaybı tipi daha çok, yüksek şiddette ve yüksek frekanslı seslerin oluşturduğu işitme kaybıdır.

28. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ 1-GÜRÜLTÜNÜN FİZİKSEL ETKİSİ 1.1.1-İletim tipi işitme kaybı: Dış ve orta kulakta oluşan işitme kaybı tipidir. Ses şiddeti, dış ve orta kulaktan geçerken bir kayba uğrar ve iç kulağa aynen iletilmez. Bu işitme kaybı tipi, ani yüksek bir patlamanın dış kulak zarını zedelemesi sonucunda görülür. Ayni ses orta kulaktaki kemikçiklerde de düzensizlikler oluşturabilir. 1.1.2-Algı tipi işitme kaybı: Bu işitme kaybı tipi, iç kulakta görülen bir işitme kaybıdır. İç kulaktaki kokleada bulunan sıvının veya liflerin bozulması ile duyma sinirlerinin çalışmamasıdır. Bu işitme kaybı tipi daha çok, yüksek şiddette ve yüksek frekanslı seslerin oluşturduğu işitme kaybıdır. Endüstride, yüksek gürültüye kısa bir süre maruz kalan kişilerde geçici algı tipi bir işitme kaybı görülebilir. Bu etkilenme uzun süre olursa, işitme kaybı devamlı (kalıcı) olur ve kulak kaybettiği yeteneğini artık geri kazanamaz.

29. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ 2-GÜRÜLTÜNÜN FİZYOLOJİK ETKİSİ • Yüksek kan basıncına (hipertansiyon),   • Hızlı kalp atışına, • Kolesterol artışına, • Adrenalin yükselmesine, • Solunumun hızlanmasına, • Adale gerilmesine, • İrkilmelere

30. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ 3-GÜRÜLTÜNÜN PSİKOLOJİK ETKİSİ • Rahatsızlık, aşırı tepkilere ve davranışlara dönüşebilir: • Ani parlamalar, öfkeye hakim olamama ve kendini kaybetme gibi. • Kızgınlık ve öfkenin içe yöneltilmesi: Kendini suçlama ve aşırı sessizlik ve içe kapanma. • Kızgınlık ve öfkenin dışa vurumu: Tartışmacı ve karamsar olma durumu. • Sakinleştirici kullanımı: Uyku hapı tüketiminin artması. • Hoşgörünün azalması. • Yardım isteğinin azalması. • Davranış Bozuklukları • Öfkelenme • Rahatsızlık Duygusu • Sıkılma

31. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ 4-GÜRÜLTÜNÜN PERFORMANS ETKİSİ 4.1-Karşılıklı konuşmanın etkilenmesi • Dinleme ve anlama güçlüğü ortaya çıkar. • Konuşma kesintiye uğrar. • Yüksek sesli konuşmak gerekir. • İnsan iletişimi bozulur. • Telefon konuşmaları etkilenir. • Radyo, TV ve müzik dinleme etkilenir.

32. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ 4-GÜRÜLTÜNÜN PERFORMANS ETKİSİ • 4.2-Okuma ve öğrenmenin olumsuz etkilenmesi: • Dikkat gerektirici, hafıza ve sözcüklerle ilgili çalışma ve öğrenimler gürültü ile olumsuz etkilenirler . • 4.3-İş performansının etkilenmesi: • Çalışma hayatında yüksek düzeyli ve ani veya kesikli gürültüler iş verimini çeşitli biçimlerde etkileyebilir: • İşin zamanında yapılması • İşin doğru olarak yapılması • İş kazaları

33. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ AKUSTİK REFLEKS İşitme eşiğinin yaklaşık 70-90 dB üzerinde m.stapedius’un refleks kasılması ile iç kulağa geçen ses şiddetinin azaltılması

34. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ Gürültüye bağlı işitme kaybı Geçici eşik kayması Kalıcı eşik kayması Akustik travma

35. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ Geçici eşik kayması • Kısa süre ile gürültüye maruz kalma nedeniyle ortaya çıkan geçici işitsel yorgunluk tablosudur. • Kalıcı değildir. • Dış tüylü hücrelerin mekano elektrik transdüksiyon kanallarının geçici olarak kapanması nedeniyle Korti organının mekanik duyarlılığının azalması sonucu ortaya çıkar.

36. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ Kalıcı eşik kayması • Uzun süre gürültüye maruziyet sonucunda ortaya çıkan tablodur. • Kalıcıdır. • Koklear yapılarda doğrudan mekanik hasar ve aşırı stimülasyona bağlı olarak metabolik değişiklikler nedeniyle ortaya çıkar.

37. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ Akustik travma • Baş ve kulağa direkt gelen, bazen patlama ile birlikte olan şiddetli bir gürültüyü izleyen işitme kaybı, baş dönmesi

38. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ Gürültüye bağlı işitme kaybının karakteristik özellikleri • Şiddeti 90 dB’in üzerindeki seslerle oluşur. • İşitme kaybı bilateraldir. Nadiren asimetriktir. • Kulağın ilk işitme kaybı  4000 Hz frekansında olur. Daha sonra konuşma frekanslarını etkilemeye başlar. Ancak ileri olgularda bile 500 Hz altının korunmuş olması karakteristiktir. • Oluşan işitme kaybı sensörinöral tipte bir kayıp olduğundan tedavisi yoktur. Ancak maruziyet kaldırılırsa ilerlemez. Bu nedenle gürültüden korunma son derece önemlidir.

39. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ Neden 4000 frekans? • Frekansın vibrasyon özelliğinden dolayı dar ve gergin olan bazal kıvrım daha fazla sarsılır. • DKY ve orta kulak yapılarının özgün rezonansları nedeniyle iç kulağa en iyi 4000 frekans iletilir. • Koklear kan akımı azalır.

40. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ GÜRÜLTÜYE BAĞLI İŞİTME KAYBINDA TANI • Şüphe (Mesleki sorgu) • Anamnez • Otoskopik muayene • Diapozon testleri • Odyolojik değerlendirme • Erken tanı- Takip • İyileştirme- Koruma- Eğitim

41. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ İŞİTME KONTROLU • Odyometrik testler erken tanı amacıyla ve tarama şeklinde uygulanır. • Maksimum korunma için beş adımda ortaya konmalıdır. • 1-İşe başlamadan önce • 2-Gürültülü alanda çalışmaya başlamadan önce • 3-Bu alanda çalışırken yılda bir kez(80dB)‏ • 4-Farklı alanda çalışmaya başladığı zaman • 5-İşten ayrılırken

42. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ İŞİTME ÖYKÜSÜ • Daha önce bir işitme testi yaptırdınız mı? (Ne zaman) • Hiç işitme güçlüğü yaşadınız mı? • Şimdi işitme güçlüğünüz var mı? • Hiç gürültülü bir işte çalıştınız mı? • Sağ kulağınızla mı sol kulağınızla mı daha iyi duyduğunuzu düşünüyorsunuz? • Hiç kulaklarınızda çınlama duyuyor musunuz? • Hiç baş dönmeniz oluyor mu? • Hiç kafa travması geçirdiniz mi? • Ailenizde 50 yaşından önce işitme kaybı olan var mı? • Hiç kızamık, kabakulak ya da kızıl geçirdiniz mi? • Herhangi bir alerjiniz var mı? • Şimdi ya da önceden düzenli olarak ilaç, antibiyotik tedavisi gördünüz mü? • Hiç kulak ağrısı geçirdiniz mi? • Hiç kulak akıntınız oldu mu? • Askerlik yaptınız mı? Özellikle ateşli silah deneyiminizi anlatınız. • Bu güne kadar herhangi bir silah sesine maruz kaldınız mı? • Ek (İkinci) bir işiniz var mı? • Hobileriniz nelerdir?

43. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ Gürültü Kontrol listesi evet hayır

44. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ GBİK RİSKİNİ ARTTITAN FAKTÖRLER • Mavi göz- açık ten • Genetik yatkınlık • DM, KVS hastalıkları, HT, Hiperlipidemi • Demir ve A vitamini eksikliği • Aminoglikozidler, Cisplatin, NSAID vb. • İleri yaş • Sigara

45. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ GÜRÜLTÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ Endüstride, yüksek gürültünün, işçilerde meydana getirdiği işitme kayıpları bir meslek hastalığıdır. “Meslek hastalığı: sigortalının çalıştırıldığı işin niteliğine göre tekrarlanan bir sebeple veya işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleridir.“

46. GÜRÜLTÜNÜN ZARARLI ETKİLERİ GÜRÜLTÜNÜN DEĞERLENDİRİLMESİ • Sosyal Sigorta Sağlık işlemleri Tüzüğü ekindeki meslek hastalıkları listesinde; • Gürültü zararlarının “meslek hastalığı” sayılabilmesi için; • gürültülü işte en az iki yıl, • gürültü şiddeti sürekli olarak 85 dB’nin üstünde olan işlerde en az 30 gün (1 ay) çalışma gereklidir. • Gürültüye bağlı işitme kayıplarına ilişkin “yükümlülük süresi” 6 aydır. • denilmektedir.

47. GÜRÜLTÜ TESBİTİ VE KORUNMA

48. GÜRÜLTÜ TESBİTİ VE KORUNMA GÜRÜLTÜ TESBİTİ Gürültünün tespiti ve koruma önlemlerinin belirlenmesi için risk değerlendirmesi yapılmalıdır. İşçilerin maruz kaldığı gürültü düzeyini değerlendirecek ve gerekiyor ise gürültü ölçümü yapacaktır. Kullanılan yöntemler ve aygıtlar, mevcut koşullara, özellikle de ölçülecek olan gürültünün özelliklerine, maruziyet süresine ve çevresel faktörlere uygun olacaktır. Kullanılan gürültü ölçme yöntemi, bir işçinin kişisel maruziyetini gösterecek şekilde olacaktır. Ölçümler periydik olarak tekrarlanacak ölçüm hataları dikkate alınacaktır.

49. GÜRÜLTÜ TESBİTİ VE KORUNMA GÜRÜLTÜ TESBİTİ Gürültü ölçme cihazları, ortam dozimetreleri ve kişisel dozimetreler şeklinde düzenlenmiştir. Bir işyerinde, sekiz saatlik çalışma süresince toplam gürültü düzeyi ölçülmeli ve iyi bir frekans analizi yapılmalıdır. İşitme kayıpları göz önüne alınarak, gürültü ölçmeleri yapılacaksa, gürültü ölçme cihazları dB(A)'ya kalibre edilmelidir. Gürültü ölçme cihazında dB(A) değeri, insan kulağının duyma eğrisine en yakın değerlerini ifade eder.

50. GÜRÜLTÜ TESBİTİ VE KORUNMA GÜRÜLTÜ TESBİTİ • Çeşitli çalışmalarda kaynaklanan gürültünün "Çevresel Gürültünün Kontrolü Yönetmeliği“, ve “Çalışanların Gürültü İle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik“ hükümlerine göre ölçümler yapılır. Genel olarak; • Akustik Gürültü Ölçümü ve Raporlanması • Çevresel Gürültü Ölçümü ve Raporlanması • iç Gürültü Ölçümü ve Raporlanması • Gürültü Maruziyet Ölçümleri ve Raporlanması • Gürültü Haritalarının Oluşturulması şeklinde yapılır.