Cinsel İşlev Bozukluğu Sınıflandırmaları ve Cinsel Öykü Alma

1. Cinsel İşlev Bozukluğu Sınıflandırmaları ve Cinsel Öykü Alma Dr. Nesrin Yetkin

2. Aile içinde cinselliğin konuşulamadığı, okullarda cinsel eğitimin verilmediği, özelleşmiş cinsel danışmanlık merkezlerinin yalnızca büyük şehirlerde olduğu ülkemizde;sağlık profesyonellerinin cinsel konularda danışmanlık işlevi,cinsel sağlığın korunmasında büyük önem taşır.

3. PSİKİYATRİ SINIFLAMALARINDA CİNSEL İŞLEV BOZUKLUĞU • ICD-9-CM (1978) • DSM-III (1980) • DSM-III-R (1987) • ICD-10 (1992) • DSM-IV (1994)

4. ICD-9 (1977) • “Cinsel Sapkınlıklar ve Bozukluklar” başlığı altında yalnızca; • ‘Frijidite’ ve • ‘Empotans’ yer alır.

5. Kadınların cinsel istek,uyarılma ve orgazm aşamalarından birinde veya tamamında yetersizlik anlamında kullanılan frijidite terimi zaman içinde tamamen terk edilmiştir.

6. Benzer şekilde erkeklerin cinsel istek, uyarılma ve boşalma işlevlerinden birinde veya hepsinde ya da üreme gücünde yetersizlik anlamında kullanılan empotans teriminin kullanımı ise 1990´lı yıllarda psikiyatrik yazılarda belirgin olarak azalmış,ancak psikiyatri dışı tıbbi yayınlarda kullanımı sürmektedir.

7. Erkeklerin uyarılma işlevindeki bozukluğu anlatmak için,sorunun sınırlarını net olarak belirleyen ve kişisel aşağılama taşımayan “sertleşmebozukluğu” teriminin kullanımı ve yerleşmesi daha uygun olacaktır.

8. Boşalma işlevindeki sorunlar için de tartışmalar sürmektedir. Bazı yazarlar tarafından “gecikmişboşalma” terimi kullanılsa da,sınıflamalarda durumu doğru tanımlayan “ketlenmiş erkek orgazmı” terimi yer alır.

9. Erken boşalmada ise,önemli olan süre değil,boşalma refleksi üzerinde istemli denetimin olup olmamasıdır. Denetimsizliği tanımlamada,’erken’ sözcüğünün yetersiz ve yanlış bir sıfat olduğu açıktır. “Denetimsiz” ya da “istemsiz boşalma” teriminin kullanımı önerilebilir.

10. ICD-9-CM (1978)PSİKOSEKSÜEL DİSFONKSİYON • Psikoseksüel disfonksiyon,belirlenmemiş • Ketlenmiş cinsel istek • Ketlenmiş cinsel heyecan • Ketlenmiş kadın orgazmı • Ketlenmiş erkek orgazmı • Prematür ejakülasyon • Fonksiyonel disparöni • Diğer belirlenmemiş Psikoseksüel Disfonksiyonlar

11. ICD-10 (1992)ORGANİK NEDENLİ OLMAYAN CİB • Cinsel istek azlığı ya da yitimi • Cinsellikten tiksinme ve cinsel haz yokluğu • Genital tepkinin yetersizliği • Orgazmda işlev bozukluğu • Erken boşalma • Organik nedenli olmayan vajinismus • Organik nedenli olmayan ağrılı cinsel birleşme • Cinsel dürtülerin aşırı olması • Organik nedene bağlı olmayan başka CİB

12. DSM-II (1968) • ‘Psikofizyolojik Bozukluklar’ ana başlığı altında, • “ Genito-Üriner Bozukluklar” grubunda • *Disparöni ve • *Empotans gibi bazıları yer alırsa da, uygun karşılığı yoktur.

13. DSM-III (1980)´ten sonra, • Cinsel işlev bozuklukları,cinsel yanıt hiyerarşisine uygun olarak sıralanır. • Cinsel işlev bozukluğu, cinsel istekveya cinsel yanıt aşamalarından birinde psikofizyolojik değişiklik olarak tanımlanır.

14. DSM-III (1980)PSİKOSEKSÜEL BOZUKLUKLAR • 1. Cinsel Kimlik Bozuklukları • 2. Parafili • 3. Psikoseksüel Disfonksiyonlar • *Ketlenmiş cinsel istek • *Ketlenmiş cinsel uyarılma • *Ketlenmiş kadın orgazmı • *Ketlenmiş erkek orgazmı • *Prematür ejakülasyon • *Fonksiyonel disparöni • *Fonksiyonel vajinismus • *Atipik psikoseksüel disfonksiyon • 4. Diğer Psikoseksüel Bozukluklar

15. DSM-III-R (1987)Cinsel İşlev Bozuklukları • 1.Cinsel İstek Bozuklukları • * Düşük cinsel istek bozukluğu • * Cinsel aversiyon bozukluğu • 2. Cinsel Uyarılma Bozuklukları • * Kadında cinsel uyarılma bozukluğu • * Erkekte cinsel uyarılma bozukluğu • 3. Orgazm Bozuklukları • * Ketlenmiş kadın orgazmı • * Ketlenmiş erkek orgazmı • * Erken boşalma • 4. Ağrılı Cinsel Bozukluklar • * Disparöni • * Vajinismus • 5. Başka bir yerde tanımlanmamış CİB

16. DSM-IV (1994) • CİNSEL SORUNLAR VE BOZUKLUKLAR • 1. Cinsel işlev bozuklukları • 2.Parafililer • Cinsel Kimlik Bozuklukları

17. DSM-IV (1994)Cinsel İşlev Bozuklukları • 1. Cinsel İstek bozuklukları • 2. Cinsel Uyarılma bozuklukları • 3. Orgazmla ilgili bozukluklar • 4. Cinsel ağrı bozuklukları • 5. Genel tıbbi bir duruma bağlı CİB • 6. Madde kullanımının yol açtığı CİB • 7. Başka türlü adlandırılamayan CİB

18. DSM-IV (1994)CİB • 1. Cinsel İstek Bozuklukları • azalmış cinsel istek bozukluğu • cinsel tiksinti bozukluğu

19. DSM-IV (1994)CİB • 2. Cinsel uyarılma bozuklukları • kadında cinsel uyarılma bozukluğu • erkekte cinsel uyarılma bozukluğu

20. DSM-IV (1994)CİB • 3.Orgazmla ilgili bozukluklar • kadında orgazm bozukluğu • erkekte orgazm bozukluğu • erken boşalma

21. DSM-IV (1994)CİB • 4. Cinsel Ağrı Bozuklukları • Disparöni • Vajinismus

22. DSM-IV (1994)CİB • 5. Genel tıbbi bir duruma bağlı CİB • kadında ..´a bağlı azalmış cinsel istek b. • erkekte ...´a bağlı azalmış cinsel istek b. • erkekte ...´a bağlı erektil bozukluk • kadında ..´a bağlı disparöni • erkekte ..´a bağlı disparöni • kadında ..´a bağlı başka bir CİB • erkekte ..´a bağlıbaşka bir CİB

23. PARAFİLİLER • Cinsel uyarılma ve orgazm için, alışılmadık nesneler,eylemler veya durumları içeren tekrarlayıcı ve yoğun cinsel dürtü,fantezi veya davranışların zorunlu olması ile karekterize bozukluklardır.

24. Egzibizyonizm Fetişizm Frötterizm Pedofili Mazohizm Sadizm Transvestik fetişizm Voyerizm Telefon Stokolojisi Nekrofili Parsiyalizm Zoofili Koprofili Klizmafili Ürofili Parafililer:

25. Cinsel kimlik bozuklukları, • Kişinin kendi biyolojik cinsiyetinden duyduğu kalıcı rahatsızlık duygusu ile karakterizedir.

26. Biyolojik cinsiyet Cinsel kimlik Cinsel yönelim cinsel eş seçimi cinsel yaşam biçimi

27. Doğuştan belirlenen biyolojik cinsiyetten farklı olarak,Cinsel kimlik, kişinin kendini hangi cinsiyetle özdeşleştirdiğine ilişkin öznel bir durumdur.

28. Transseksüalite, • Kişinin anatomik cinsiyetine uygun genitallerini reddetmesi,kabul ettiği cinsel kimliğine uygun cinsin tutum,davranış ve rollerini benimsemesi olarak tanımlanabilir.

29. Cinsel sorunları nedeniyle başvuran bireylerin hepsinde CİB saptanmaz. • Toplumda cinsel sorunlar,CİB olgularından çok daha yaygındır.

30. CİB olmayan cinsel sorunlar: • Cinsel bilgisizlik veya yanlış bilgiler nedeniyle,fizyolojik bir durum,cinsel sorun kabul edilebilir. • Erkekte ejakülasyonu izleyen refrakter dönem, • Kadın orgazmında klitoral uyarının önemi

31. CİB olmayan cinsel sorunlar: • Yaygın yanlış inanışlarla oluşan gerçek dışı beklentiler,cinsel yaşamda doyumsuzluk nedeni olabilir. • Birlikte orgazm • Sürekli ereksiyon

32. CİB olmayan cinsel sorunlar: • Yaşları ilerleyen çiftlerin cinsel işlevlerinde fizyolojik değişiklikler olur. • Daha uzun ön sevişme gereği • Refrakter dönemin uzaması

33. CİB olmayan cinsel sorunlar: • Fiziksel hastalıkların ve/veya operasyonların cinsel işleve etkisi genellikle geçici olmakla birlikte bunu izleyen dönemde cinsel sorunlar oluşabilir. • Kullandığımız ilaçların cinsel işlev üzerinde istenmeyen yan etkileri olabilir.(istek azlığı,uyarılma ve orgazm zorluğu...)

34. Kullanılan ilacın cinsel işlevi olumsuz etkileyebileceği,bunun hastanın yaşam kalitesini bozacağı unutulmamalıdır. • Kontrol muayenelerinde hastanın cinsel yan etkileri kendiliğinden söylemediği göz önüne alınarak, özellikle sorulmalıdır.

35. CİB olmayan cinsel sorunlar: • Evlilik sorunları,cinsel yaşamı da etkiler. • Eşe karşı olumsuz duygular cinsel işlevi de bozar. (eş reddi) Başvuru yakınması cinsel sorun olsa da eş reddi durumunda cinsel tedavi etik değildir.

36. CİB olmayan cinsel sorunlar: • Cinsel kimlik bozuklukları • Parafililer • Cinsel yönelimle ilgili kaygılar

37. Transseksüalite, • Kişinin anatomik cinsiyetine uygun genitallerini reddetmesi,kabul ettiği cinsel kimliğine uygun cinsin tutum,davranış ve rollerini benimsemesi olarak tanımlanabilir.

38. Bu vakaların cinsiyet değiştirme operasyonu endikasyonu olup olmadığına karar verilmesi ,eğer operasyon uygunsa öncesinde ve sonrasında psikoterapi ve uzun süreli izleme için,bu konuda özelleşmiş merkezlere yönlendirilmesi uygun olur.

39. PARAFİLİLER • Cinsel uyarılma ve orgazm için, alışılmadık nesneler,eylemler veya durumları içeren tekrarlayıcı ve yoğun cinsel dürtü,fantezi veya davranışların zorunlu olması ile karekterize bozukluklardır. • Burada önemli olan alışılmadık fantezilerin parafili mi,yoksa cinsel davranışın bir varyasyonu mu olduğuna karar vermektir.

40. Cinsel yönelimle ilgili kaygıların temel nedeni,toplumsal değer yargılarıdır. • Biyolojik cinsiyet,doğuştan belirlenir. • Cinsel kimlik,erken çocukluk yaşlarında gelişir. • Ergenlik dönemlerinden itibaren cinselyönelimler ortaya çıkar.

41. Cinsel yönelim • Homoseksüel: Kendisine cinsel eş olarak kendi cinsinden birini isteyen • Heteroseksüel: Kendisine cinsel eş olarak karşı cinsten birini isteyen • Biseksüel: Kendisine cinsel eş olarak hem karşı cinsten hem de kendi cinsinden kişileri isteyen • Her üç durum da bozukluk değildir.

42. Ancak cinsellikle ilgili değer yargıları toplumda yaygın olanı “normal” kabul etme eğilimini yansıtır. • Cinsel eş seçiminde yaygın olan, heteroseksüalite olduğu için,azınlıkta kalan homoseksüel ve/veya biseksüel yönelimler kişide kaygı yaratır.

43. Kişiler, ergenlik veya erken erişkinlik dönemlerinde,cinsel yönelimlerikonusunda karmaşa yaşayarak başvurabilirler. • Eşcinsel istek ya da deneyimlerinden rahatsızlık duyabilirler ve heteroseksüel olmak için tedavi isteyebilirler.

44. Cinsel yönelimi değiştirebilecek bir tedavi yöntemi yoktur,böyle bir girişim etik de değildir.

45. Ancak eşcinsel yönelimli kişilerin, kendileriyle barışık,doyumlu bir yaşam kurabilmeleri için,psikoterapötik yardıma gereksinimi olabilir.

46. ÖYKÜNÜN ÖNEMİ • İyi bir cinsel öykü, tanıya götüren en önemli araçlardan biridir. • Cinsel öykünün ayrıntıları,tedavi planında terapistin en önemli yardımcısıdır.

47. HASTA cinsellik hakkında konuşma alışkanlığı yok tanımlayıcı sözcük yok anksiyete utanma,çekinme TERAPİST cinsellik hakkında rahat konuşma ortak dil yaratma cinsel bilgi verme güven verme gerekli bilgiyi alıp sorunu tanımlama Öykü alma zorlukları

48. Her bireyin cinsel öyküsü yalnız alınmalıdır. • Cinsel sorunları nedeniyle başvuran çiftlerle ilk oturumda,her eşle ayrıayrı görüşmeye özen gösterilmelidir. • Özellikle,geçmiş yaşam öyküleri mutlaka yalnızken alınmalı,bu bilgilerinin gizliliğinin diğer eşe karşı da korunacağına dair güvence verilmelidir.

49. Cinsel öykü alan terapist, • Bireyin sosyo-kültürel düzeyine uygun, ortak bir dil bularak,cinsel işlev aşamalarına ilişkin ayrıntılı sorular sormalıdır.

50. CİNSEL ÖYKÜ - 1 • Çocuklukta cinsel oyunlar (yaş, partner, yakalanma, cezalandırılma....) • Sünnet (yaşı,tepkisi) • Menses (yaş,ön bilgi,tepki) • Cinsel bilgilenme (yaş,kaynak,düzey...) • Masturbasyon (başlangıç yaşı, sıklık, tutum ,fanteziler)